Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Miyelini Artırabilecek Yaşam Tarzı Koşulları ve Diğer Faktörler

0 648

Miyelin, sinir sisteminin önemli bir parçasıdır ve optimal bilişsel işlev için hayati önem taşımaktadır. Bu makalede vücuttaki miyelini artırabilecek doğal faktörlerin yanında yaşam tarzında yapılabilecek değişiklikler hakkında bilgiler yer almaktadır.

Yaşam Tarzı Seçenekleri

1) Uyku
Hayvan çalışmaları, uykunun vücuttaki oligodendrosit öncü hücre (OPC) miktarını arttırdığını ve bu da miyelin oluşumunun artmasına neden olabileceğini düşündürmektedir. Uyku, miyelinasyon kodlayan genlerin daha yüksek ekspresyonu ile ilişkilendirilmiştir. Araştırmacılar, miyelin üreten hücrelerin (oligodendrositler) üretim hızının, fareler uyurken iki katına çıktığını bulmuşlardır. Artış en çok rüya görmeyle ilişkili uyku tipi (REM uykusu) sırasında belirgin olmuştur. Aksine, fareler uyanık kalmaya zorlandığında hücre ölümü ve stres tepkileriyle ilgili genler açılmıştır. Yeterince dinlendirici bir uyku almak genel beyin sağlığı ve refahı için iyidir. Uykunun miyelinasyon üzerindeki etkilerini incelemek için insan çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Miyelini Artırabilecek Yaşam Tarzı Koşulları ve Diğer Faktörler2) Egzersiz
Hayvan araştırmaları, egzersizin bir yaralanma sonrasında ve Alzheimer’ın fare modellerinde miyelini artırabileceğini düşündürmektedir. Ayrıca egzersiz yüksek yağlı bir diyetle beslenen hayvanlarda miyelini artıran mitokondriyal fonksiyonu arttırdığı görülmektedir. Egzersizin insanlarda miyelini nasıl etkilediğini hala bilinmemektedir, ancak düzenli egzersizin beyin sağlığını desteklediğini bilinmektedir.
3) Sosyalleşme ve yeni deneyimler
Sınırlı araştırma, sosyalleşme ve zenginleştirilmiş ortamların özellikle erken gelişim sırasında miyelinasyonu destekleyebileceğini düşündürmektedir. Miyelin oluşturan oligodendrosit sayısı, ilave oyun nesneleri ve sosyal etkileşim ile zenginleştirilmiş ortamlarda yetiştirilen sıçanların görsel korteksinde % 27 ila 33 artmıştır. Zenginleştirilmiş ortamlar maymun ve sıçanların korpus kallozumundaki miyelinli akson sayısını arttırmıştır. Erken deneyimler, davranış testlerinde daha iyi performansa paralel olarak insan bebeklerinde (iç kapsül ve frontal loblar) beyaz cevher yapısını arttırmıştır. Şiddetli çocukluk ihmalinden mustarip çocukların korpus kallosum bölgesinde % 17 azalma olmuştur.
4) Yeni karmaşık beceriler öğrenmek
Piyano çalmak gibi karmaşık becerilerin öğrenilmesine müzik performansında yer alan beyin bölgelerinde artan beyaz madde eşlik etmektedir. Beyaz madde, her bireyin enstrümanı uyguladığı saat sayısıyla orantılı olarak artmıştır, bu da belirli beceriler kazandığında beyaz cevher artışını göstermektedir. Miyelini potansiyel olarak arttırmanın bazı sağlıklı yolları, yeterince dinlendirici uyku, düzenli egzersiz yapmanın yanı sıra karmaşık yeni becerileri sosyalleştirmeyi ve öğrenmeyi içermektedir.

Miyelini Artırabilecek Diğer Faktörler ve Yollar

Melatonin
İnme geçiren sıçanlarda melatonin miyelinasyonun teşvik edilmesine yardımcı olmuştur. Ayrıca sinir hücrelerinde beyaz cevher inflamasyonunu ve miyelinasyonunu azaltmıştır.
Progesteron
Progesteron, hayvan modellerinde miyelin kılıflarının oluşumunu, onarımını ve rejenerasyonunu teşvik etmiştir. Bu sadece doktor reçetesi ile kullanılabilmektedir ve sadece kadınlarda spesifik hormonal bozukluklar için endikedir. Bununla birlikte, doğal progesteronun verilmesi, sindirim sistemi ve karaciğerdeki metabolizması nedeniyle bir zorluk teşkil etmektedir. Son zamanlarda, intranazal progesteron uygulaması yolu beynin kolay ve etkili bir şekilde hedeflenmesi için araştırmalara ilgi göstermiştir. Klinik çalışmaların bu formülasyonları daha fazla araştırması gerekmektedir. Beyindeki progesteron, bezlerden veya nöral hücreler tarafından lokal sentezden elde edilmektedir. Progesteronun doğal oluşumunun uyarılması şu anda nöroproteksiyon, aksonal rejenerasyon ve miyelin onarımı için alternatif bir strateji olarak araştırılmaktadır.
IGF-1
İnsülin benzeri büyüme faktörü-1 (IGF-1), Schwann hücrelerinde ve oligodendrositlerde miyelinasyonun erken olaylarını uyararak miyelinasyonu destekleyen bir büyüme faktörü olarak tanımlanmıştır. IGF-1, PI3K/Akt sinyal yolu yoluyla 2 anahtar yağ asidi sentezleme enzimini uyarmaktadır.
Tiroid hormonları
Bilim adamları, triiyodotironinin (T3) miyelin protein genlerini ve miyelin hücrelerini yeniden canlandırıp uyarmamasını miyelin hücrelerini (oligodendrositler) daha hızlı olgunlaştırarak araştırmaktadırlar.
Testosteron
Tahminler, erkeklerin kadınlara göre multipl skleroz gelişme olasılığının daha düşük olduğunu göstermektedir. Sınırlı araştırmaya göre, testosteron yeni miyelin oluşumunu uyarmaktadır ve hayvanlarda kronik demiyelinize beyin lezyonlarında (oligodendrositler, androjen reseptörü ile çalışan) miyelin hasarını tersine çevirmiştir. Klinik çalışmalar (faz II) testosteron ile tedavinin multipl sklerozlu erkeklerde gri maddeyi artırabildiğini bulmuştur. Bununla birlikte, miyelinin bulunduğu beyaz madde üzerindeki etkisi araştırılmamıştır.
Prolaktin
Miyelin artışı için hamilelik sırasında prolaktin gerekmektedir.
VIP
Hayvan araştırmaları VIP (ve PACAP) ‘ın miyelin olgunlaşması ve sentezi de dâhil olmak üzere miyelinasyon sürecine katkıda bulunabileceğini ve miyelin proteinlerinin ekspresyonunun düzenlenmesine yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.
Eritropoietin
Araştırmacılar, eritropoietinin (EPO) oligodendrositlerde miyelin genlerinin ekspresyonunu tetikleyip tetiklemediğini incelemektedirler. Bu genler, muhtemelen miyelin hasarından sonra yeniden canlanma ile nöron onarımı ile ilişkilendirilmiştir. Ancak bu sadece eritropoietik EPO reseptörü (EPOR) eksprese eden CG4 hücrelerinde olmaktadır.
Asetilkolin ve asetilkolinesteraz inhibitörleri
Asetilkolinesteraz inhibitörleri (AChEI’ler) gibi kolinerjik tedavilerin miyelinasyon, miyelin tamiri ve miyelin bütünlüğü üzerinde yararlı etkileri olmaktadır. Kolinerjik stimülasyonun artması miyelinasyon sürecine yardımcı olmaktadır. Nikotin, huperzin A ve galantamin gibi kolinerjik tedaviler, gelişim sırasında miyelinasyonun ve yaşlılıkta miyelin onarımının desteklenmesine yardımcı olabilmektedir. Asetilkolin muskarinik reseptörleri, miyelini arttıran prekürsör hücrelerin hayatta kalmasını artırabilmektedir.
Beyin kaynaklı nörotrofik faktör
Nörotrofin beyinden türetilen nörotrofik faktör (BDNF) sinir sisteminde miyelin oluşumunu düzenlemeye yardımcı olmaktadır. BDNF seviyelerindeki bir artış, hayvan ve hücresel çalışmalarda miyelinasyon oranında bir artış ile ilişkilendirilmiştir. Bilim adamları bunun miyelin içeriğinde ve kalınlığında artışa neden olduğunu düşünmektedir.
Sinir büyüme faktörü
Bazı araştırmacılar sinir büyüme faktörünün (NGF) miyelin hasarının onarılmasına yardımcı olabileceğini öne sürmektedir. Ayrıca miyelinasyonun artmasına yardımcı olabilecek başka bir maddenin üretimini indükleyebilmektedir.Hücresel araştırmalar NGF’nin aksonal rejenerasyon, hayatta kalma, koruma ve oligodendrosit üretimini destekleyip desteklemediğini ve miyelin hasarı bölgelerine göç etmesini kolaylaştırıp iyileştirmediğini araştırmaktadır.
CB1 kannabinoid reseptörü
CB1 kanabinoid reseptörü doğal olarak kannabinoid tarafından aktive edilen oligodendrositlerde (mTOR ve AKT ile) miyelin oluşumunu araştırmak için kullanılmaktadır.
Miyelini Artırabilecek Yaşam Tarzı Koşulları ve Diğer Faktörler13) GSK3b inhibitörleri
GSK3b miyeline bağımlı akson büyümesini inhibe etmektedir ve teoride GSK3b’nin inhibisyonu miyelini artırabilmektedir. Bazı kötü araştırılmış teorilere göre GSK3; inhibisyonu, miyelin oluşturan hücrelerin rejenerasyonunu ve kimyasal olarak indüklenen demiyelinizasyonu (oligodendrositler) takiben remiyelinasyonu uyarmaktadır.
N-asetilaspartat
N-asetilaspartat (NAA), miyelin sentezi için asetil grupları sağlamaktadır. Bazı araştırmacılar miyelinin oluşumu ve bakımı için gerekli olduğunu düşünmektedirler.
RXRgamma
Retinoid X reseptör gamma (RXRgamma) adı verilen bir protein oligodendrosit öncü hücrelerini destekliyor gibi görünmektedir. RXRgamma, gen ekspresyonunu indüklemek ve bu miyelin üreten hücreleri oluşturmak için D Vitamini Reseptörü ile birleşmelidir. Ayrıca bu konuyla ilgili hiçbir hayvan veya insan verisi mevcut değildir.
PPAR-Delta ve PPAR-Gama
PPAR-delta, enerji tüketimi ve kilo kaybı ile bağlantılı bir proteindir. Bazı teoriler bunun miyelin hücrelerinin çoğalmasına neden olduğunu, ancak insan verilerinin eksik olduğunu öne sürmektedir. PPAR-gama ise, anti-enflamatuar etkileri olabilecek bir proteindir. Çalışmalar miyelin oluşumunu ve büyümesini (oligodendrosit) destekleyip desteklemediğini araştırmaktadır. Bununla birlikte çeşitli faktörler işlevlerini artırabilmekte veya azaltabilmektedir.
Neuregulin 1
NRG1, Schwann hücrelerini arttırmaya yardımcı olan bir proteindir. Bilim adamları, neuregulin 1’in sinaptik plastisite, amigdala (kaygıyı kapatmak için), miyelinasyon (Schwann hücre olgunlaşması, hayatta kalma ve hareketlilik) ve kalp fonksiyonu (kalp büyüme faktörü) için önemli olduğunu düşünmektedirler. Ayrıca insan çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
GDNF
Glial hücre çizgisinden türetilmiş nörotrofik faktör (GDNF) hücrelerde aksonal rejenerasyon miyelini arttırabiliyor gibi görünmektedir, ancak hayvanlarda ve insanlarda etkileri bilinmemektedir.
Pregnenolon
Pregnenolonun hayvanlarda veya insanlarda miyelinasyonu nasıl etkileyebileceğini bilinmemektedir. Pregnenolon, FDA tarafından onaylanmamış bir ilaç olarak kabul edilmektedir. Pregnenolon vücutta üretilen bir nörosteroiddir. Bazı teorilere göre, nörosteroidler olarak bilinen bu beyin tarafından üretilen hormonlar miyelinin sentezini ve onarımını düzenlemektedir. Yine de bu teori doğrulanmamıştır ve ayrıca diğer steroid hormonlarının öncüsüdür. Schwann hücreleri üzerinde yapılan araştırmalar, pregnenolondaki doğal artışların miyelin oluşumunu artırabileceğini araştırmaktadır.
Diğerleri
Epidermal Büyüme Faktörü Reseptörü (EGFR) ve ErbB3 reseptörü tirozin kinaz:
• Epidermal büyüme faktörü reseptörü miyelinasyon ve remiyelinasyonda önemli bir rol oynamaktadır. EGFR sinyali hipotetik olarak miyelin onarımını ve miyelinasyonunu arttırmaktadır.
• ErbB3 reseptör tirozin kinaz, Schwann hücreleri üzerinde bulunan bir reseptördür. Ekspresyonunun inhibisyonu teorik olarak azalmış miyelinasyon ile sonuçlanabilmektedir.

Miyelinasyonu Azaltabilecek Faktörler

Miyelinasyonu azaltabilecek faktörler hakkında yeterli güvenilir bilgi bulunmamaktadır. Özetlenen çalışmaların çoğu derneklerle ilgilidir, hayvanlarda veya hücrelerde gerçekleştirilmiştir, yani insan verileri eksik. Miyelinasyon konusunda endişeler varsa, günlük rutine dahil edebilecek tamamlayıcı beyin sağlığı alışkanlıkları hakkında doğru tanı, tedavi ve öneriler almak için doktora danışılmalıdır.
Enflamasyon
Enflamatuar sitokinlerin miyelinasyonu azalttığı düşünülmektedir. Miyelin ve oligodendrosit (OL) yıkımı, TNF alfa ve lenfotoksin (LT) gibi sitokinlere tabi tutulan kültürlenmiş preparatlarda meydana gelmektedir. Multipl skleroz demiyelinizasyona neden olan bir hastalıktır. Bazı çalışmalar, bu ve diğer sitokinlerin, lezyon bölgelerinde ve multipl skleroz (MS) hastalarının beyin omurilik sıvısında, hayvan modellerinde benzer bulgularla yükseldiğini göstermiştir. Bununla birlikte daha fazla insan çalışmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Alkol
Çok fazla alkol almak miyelini azaltabilecek faktörler arasındadır. Sıçanlarda ergenlik içkisi içilmesi korpus kallozumun boyutunu küçültmüş ve gri cevherdeki miyelin bazik proteinini bozmuştur. Ayrıca miyelin tıkanmış ergen sıçanlarda prefrontal kortekste (medial) aksonlarda hasar görmüş ve daha ağır içme, yetişkinlikte çalışma belleği görevinde daha kötü performans öngördü. Bu bulgular, gönüllü alkolün miyelin üzerinde nedensel bir rol oynaması ve hem alkole duyarlı hem de erken başlangıçlı içme ve alkolizm ile ilişkili davranışsal ve bilişsel bozukluklara katkıda bulunabilecek spesifik prefrontal aksonlara ilişkin fikir vermektedir.
Statinler
Statinler kalp hastalığının tedavisine yardımcı olan ilaçlardır. Bazı tartışmalı hayvan çalışmaları statinlerin oligodendrositler ve miyelin oluşumu üzerinde olumsuz bir etkisi olabileceğini düşündürmektedir. Bu iddiaları doğrulamak için büyük ölçekli insan verilerine ihtiyaç duyulmaktadır.
EMF pozlama
Bir çalışma, cep telefonları ve Wi-Fi gibi şeylerden EMF’lerin miyelin bozulmasına neden olabileceği sonucuna varnıştır, fakat insan verileri eksiktir. Deneysel veriler, ağır içme ve sabit cep telefonu maruziyeti gibi sağlıksız alışkanlıkların miyelinasyonu bozabileceğini düşündürmektedir.
Miyelini Artırabilecek Yaşam Tarzı Koşulları ve Diğer FaktörlerSIRT1 ve AMPK aktivasyonu
SIRT1 ve AMPK aktivasyonunun normalde iyi olduğu düşünülür, ancak bilim adamları miyelin söz konusu olduğunda pekte iyi olduğunu düşünmemektedirler. SIRT1 inaktivasyonu oligodendrositlerin (miyelin üreten hücreler) üretimini arttırmaktadır. Farelerde SIRT1 inaktivasyonu, daha sonra miyelin ve beyaz cevher anormalliklerinin oluşumunu artıran oligodendrosit üretimine yol açmıştır. Benzer şekilde hayvanlarda AMPK düzeyleri yüksek olduğunda miyelin üretimi yavaşlamıştır.

Sınırlamalar ve Uyarılar

Belli bir faktörün miyelini artırabileceğini veya azaltabileceğini söylendiğinde değinilen birçok farklı model vardır. Belirtildiği gibi, yapılan çalışmalar insanlarda miyelini artıracakları sonucuna varmak için yeterli kanıt sağlamamaktadır.
Miyelin kılıfı beyin hücrelerinin etrafına sarılmaktadır ve yüksek hızda sinyal göndermelerini sağlamaktadır. Yaşam boyu beyin sağlığını ve bilişini desteklemektedir. Bununla birlikte, miyelinasyonu iyileştirebilecek stratejiler çoğunlukla küçük ölçekli insan çalışmalarından veya hayvan deneylerinden elde edilen verilere dayanmaktadır. Miyelini potansiyel olarak arttırmanın bazı sağlıklı yolları arasında yeterli uyku, egzersiz, güneş ışığı ve yeni beceriler edinme yer almaktadır. Diyetin bol miktarda DHA, B vitamini ve kolin içerdiğinden emin olmak da yardımcı olmaktadır. Son olarak, çok içme ve sabit cep telefonu maruziyeti gibi sağlıksız alışkanlıklardan kaçınmak gerekmektedir ve bunlar deneysel çalışmalarda miyelini bozuyor görünmektedir.

Kaynakça:
mayoclinic.org
webmd.com
medicalnewstoday.com
sciencedaily.com

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku