Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Stereotip (Klişe) Tehdit Nedir, Kişinin Yaşamına Etkileri Nelerdir?

0 1.033

Stereotip tehdidi, bir kişinin bir grubun üyelerinin kendisi hakkında olumsuz düşünmesinden endişe duyduğunda ortaya çıkan baskıdır. Bu durum karşısında kişi strese girerek, performansında düşüş yaşayabilir. Örneğin, bir kadın matematik derslerinde kadınlar hakkında stereotipler nedeniyle bir matematik testi yaparken kendini gergin hissedebilir veya düşük bir not almanın başkalarının kadınların yüksek matematik becerisine sahip olmadığını düşünmesine neden olacağından endişe edebilir.
İnsanlar davranışlarının parçası oldukları bir grup hakkında bu endişeyi geliştirirler ve endişe ettiklerinde stereotip tehdidi yaşarlar. Araştırmacılar, stereotip tehdidi yaşama stresinin, zorlu bir kursta standart bir test veya not üzerindeki puanını potansiyel olarak azaltabileceğini düşünmektedirler. İnsanlar kendine değer verdiklerinde ve kendini onayladıklarını hissettiklerinde stereotip tehdidinin etkileri zayıflar.

Stereotip Tehdidin Tanımı

Stereotip (Klişe) Tehdit Nedir, Kişinin Yaşamına Etkileri Nelerdir?İnsanlar içinde bulunduğu gruplar hakkında olumsuz bir stereotipin farkında olduğu zaman, başka kişiler tarafından, grupları hakkındaki düşüncelerin kişinin kendi performansı ile özdeşleştireceklerinden endişe ederler. Psikologlar, insanların bir grup stereotipini doğrulamaktan endişe duydukları bu durumu ifade etmek için stereotip tehdidi terimini kullanırlar. Stereotip tehdidi, bunu yaşayan insanlar için stresli ve dikkat dağıtıcı olabilir. Örneğin, stereotip tehdidi birisi zor bir test yaparken, teste odaklanmasını ve tüm dikkatini vermesini engelleyebilir, bu da normal bir zamanda aldığı puana nazaran daha düşük bir puan almasına neden olabilir.
Bu fenomenin duruma özgü olduğu düşünülmektedir: insanlar sadece gruplarıyla ilgili olumsuz bir klişenin kendilerine daha açık olduğu bir ortamda olduklarında tecrübe ederler. Örneğin, bir kadın matematik veya bilgisayar bilimleri dersinde stereotip tehdidi yaşayabilir, ancak bunu bir beşeri bilimler dersinde deneyimlemesi beklenemez. (Her ne kadar klişeler tehditi genellikle akademik başarı bağlamında incelense de, bunun diğer alanlarda da olabileceğini belirtmek önemlidir.)

Stereotip Tehdidi Üzerine Anahtar Çalışmalar

Araştırmacılar Claude Steele ve Joshua Aronson stereotip tehdidinin sonuçları üzerine ünlü bir çalışma yapmışlar, bu çalışma da bazı katılımcıların zor bir kelime testi yapmadan önce stereotip tehdidi yaşamasına neden olmuşlardır. Kalıplaşmış tehdit yaşayan öğrencilerden testten önce bir ankette ırklarını belirtmeleri istenmiş ve puanları yarışla ilgili bir soruyu cevaplaması gerekmeyen diğer öğrencilerle karşılaştırılmıştır. Araştırmacılar, ırkları hakkında sorulan siyahi öğrencilerin kelime testinde daha kötü performans gösterdiğini ve beyaz öğrencilerden daha düşük aldığını tespit etmişlerdir.
Önemlisi, öğrencilere ırkları sorulmadığında, siyah ve beyaz öğrencilerin puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur. Başka bir deyişle, siyah öğrencilerin yaşadıkları klişeler bu tehdidi testte daha kötü performans göstermelerine neden olmuştur. Bununla birlikte, tehdit kaynağı ortadan kaldırıldığında, beyaz öğrencilere benzer puanlar aldılar.
Psikolog Steven Spencer ve meslektaşları, STEM alanlarındaki kadınlarla ilgili klişelerin bir matematik testinde kadınların puanlarını nasıl etkileyebileceğini incelemişlerdir. Yapılan bir çalışmada, erkek ve kadın lisans öğrencileri zor bir matematik sınavına girmişlerdir. Ancak, deneyciler katılımcıların test hakkında söylediklerini değiştirmişlerdir. Bazı katılımcılara testte kadın ve erkeklerin farklı puanlar aldığı söylenmiş; diğer katılımcılara, almak istedikleri testte erkek ve kadınların eşit derecede iyi puan aldıkları söylenmiştir(gerçekte, tüm katılımcılara aynı test verildi).
Katılımcılar test puanlarında cinsiyet farkı beklediğinde, klişe tehdidi başlamış ve kadın katılımcılar erkek katılımcılardan daha düşük puan almışlardır. Bununla birlikte, katılımcılara testin cinsiyet yanlılığı olmadığı söylendiğinde, kadın katılımcıların yanı sıra erkek katılımcıların da olduğu görülmüştür. Başka bir deyişle, sınav puanları sadece akademik yeteneği yansıtmaz, aynı zamanda beklentileri ve çevredeki sosyal bağlamı da yansıtır. Kadın katılımcılar klişeleştirme tehdidi altına alındığında puanları daha düşük çıkmıştır ancak katılımcılar tehdit altında olmadığında bu cinsiyet farkı bir fark yaratmamıştır.

Stereotip Tehdit Araştırmalarının Etkisi

Stereotip (Klişe) Tehdit Nedir, Kişinin Yaşamına Etkileri Nelerdir?Yapılan stereotip araştırmalar yükseköğretimdeki mikroagresyonlar ve yanlılık üzerine yapılan araştırmaları tamamlar ve marjinal grupların deneyimlerini daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur. Örneğin, Spencer ve meslektaşları, tekrarlanan deneyimlerin bu tehditle ilerideki zamanda kadınların matematikle özdeşleşmesine neden olabileceğini öne sürmektedir, başka bir deyişle kadınlar yaşadıkları stereotip tehdidini önlemek için matematik derslerin yanında diğer ana dallarda ders almayı tercih edebiliyorlar.
Sonuç olarak, stereotip tehdidi, bazı kadınların neden STEM’de kariyer izlememeyi seçtiklerini açıklayabilir. Kalıp yargı tehdidi araştırması da toplum üzerinde önemli bir etkiye sahiptir, kalıp yargı tehdidini azaltmaya yönelik eğitim müdahalelerine yol açmıştır ve Yargıtay davaları kalıp yargı tehdidinden bile bahsetmişlerdir.
Ancak, stereotip tehdidi konusu eleştirisiz değildir. Radiolab ile 2017’de yapılan bir röportajda, sosyal psikolog Michael Inzlicht araştırmacıların stereotip tehdidi üzerine klasik araştırma çalışmalarının sonuçlarını her zaman tekrarlayamadıklarına dikkat çekmektedir. Stereotip tehdidi çok sayıda araştırma çalışmasının konusu olmasına rağmen, psikologlar stereotip tehdidinin kişileri nasıl etkilediğini belirlemek için hala daha fazla araştırma yapmaktadırlar.

Stereotip Tehdidin Etkileri Nasıl Azaltılır?

Stereotip tehdidi bireyler için olumsuz sonuçlar doğurabilse de, araştırmacılar psikolojik müdahalelerin stereotip tehdidinin bazı etkilerini hafifletebileceğini bulmuşlardır. Özellikle, kendini onaylama olarak bilinen kişisel müdahale, bu etkileri azaltmanın bir yoludur.
Kendini onaylama, herkesin kendini iyi, yetenekli ve etik insanlar olarak görmek istediği fikrine dayanır ve benlik imajının tehdit altında olduğunu hissedildiğinde de bir şekilde yanıt verme ihtiyacı hissedilir. Ancak, kendini olumlama teorisinde önemli olan kişinin yaptıklarını onaylayarak stereotip etkileri azaltmak mümkündür. Örneğin, bir sınavda zayıf bir nottan endişe ediliyorsa, kişi kendisi için önemli olan diğer şeyleri hatırlayabilir. Bunlar belki de en sevilen hobiler, yakın arkadaşlar, belirli kitap ve müzikler olabilir. Kişi kendisi için de önemli olan bu şeyleri kendine hatırlattıktan sonra, zayıf test notları için artık daha az strese girmektedir.
Araştırma çalışmalarında, psikologlar genellikle katılımcıların kendileri için önemli ve anlamlı olan kişisel bir değer hakkında düşünmelerini sağlayarak kendini teyit etmelerini sağlamaktadır. Yapılan bir dizi çalışma, ortaokul öğrencilerinin öğretim yılı değerleri hakkında yazdığı bir egzersiz tamamlamak istenmiştir. Çok önemli değişken, kendini onaylama grubundaki öğrencilerin daha önce kişisel olarak alakalı ve kendileri için önemli olarak tanımladıkları bir veya daha fazla değer yazmalarıdır. Karşılaştırma grubundaki Stereotip (Klişe) Tehdit Nedir, Kişinin Yaşamına Etkileri Nelerdir?katılımcılar, nispeten önemsiz olduğunu belirledikleri bir veya daha fazla değeri yazmışlardır. (katılımcılar, bir başkasının neden bu değerleri önemsediğini yazdı).
Araştırmacılar, kendini onaylama görevlerini tamamlayan siyahi öğrencilerin kontrol görevlerini tamamlayan siyahi öğrencilerden daha iyi notlar aldıklarını tespit etmişlerdir. Ayrıca, kendini onaylama müdahalesi, siyah ve beyaz öğrencilerin notları arasındaki boşluğu azaltabilmiştir.
2010 yılında yapılan bir araştırmada, araştırmacılar, kendini teyit etmenin, bir üniversite fizik dersinde erkekler ve kadınlar arasındaki başarı farkını azaltabildiğini bulmuşlardır. Çalışmada, kendileri için önemli olan bir değer hakkında yazan kadınlar, kendileri için nispeten önemsiz bir değer hakkında yazan kadınlara kıyasla daha yüksek notlar alma eğilimindedir. Başka bir deyişle, kendini teyit etme, klişe tehdidinin test performansı üzerindeki etkilerini azaltabilir.

Kaynakça:
https://www.wnycstudios.org/story/stereothreat
http://science.sciencemag.org/content/313/5791/1307
https://www.apa.org/research/action/stereotype.aspx

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku