Rutin obstetrik tarama, spesifik gebelik anormalliklerini normal ilerleyen gebeliklerden ayırmak için birinci, ikinci veya üçüncü trimesterde yapılan her gebelik için düzenli ultrason görüntülemeyi ifade eder. Büyük Britanya, Almanya, Fransa ve İskandinavya gibi birçok gelişmiş ülkede, yaklaşık 18 haftalık rutin obstetrik ultrason görüntüleme, bakım standardı haline gelmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nde rutin ultrason, Amerikan Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanları Koleji’nin (2007) hamile kadınlar için rutin anöploidi taramasını önerdiği halde son zamanlara kadar henüz onaylanmamıştır. İsveç’te yayınlanan büyük ölçekli bir gözlemsel çalışma, yaklaşık 15 haftalık gebelikte tek bir rutin obstetrik ultrasondan bile önemli bir fayda elde edilebileceği sonucuna varmıştır. 
Rutin ultrasonun önemli faydaları arasında gebelik yaşının belirlenmesinde doğruluk ve çoğul gebeliklerin saptanması yer alır. Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda, bu bölgelerdeki hamile kadınların çoğu LMP’lerini hatırlayamadığı için, ultrason görüntülemeyle gebelik yaşının doğru tahmin edilmesi, gelişmiş ülkelere göre muhtemelen daha faydalı ve önemli olacaktır. Muhtemelen hamile kadınlar arasındaki yüksek okuma yazma bilmeme oranlarından kaynaklanmaktadır. Bu, onları fark edilmeyen erken doğum (perinatal ölümlerin başlıca nedeni) ve fetal sıkıntı ve uzun vadeli gelişim bozuklukları ile ilişkili olgunluk sonrası sendromlara karşı çok daha savunmasız hale getirir.
Bununla birlikte, rutin ultrason görüntülemenin genel gebelik sonucunu önemli ölçüde iyileştirme açısından etkisi, çoğunlukla gelişmiş ülkelerde yapılan birçok gözlemsel çalışma tarafından tartışılmıştır. Ancak gelişmekte olan ülkelerde yeterince araştırma yapılmadığı göz önüne alındığında, gelişmiş ülkelerde tanımlanan etkinin gelişmekte olan ülkelerde benzer sonuçlar doğurup yaratmayacağı hala belirsizdir. O zamana kadar, rutin ultrason görüntülemenin gelişmekte olan ülkelerde sahip olabileceği olası etkiler göz ardı edilemez, çünkü anne ve perinatal ölüm kurbanlarının çoğu bu bölgelerde yaşıyor. Bununla birlikte, rutin ultrason için en büyük zorluk, maliyet etkinliği olmuştur.
İngiltere’de rutin antenatal ultrason taramasının, Ulusal Sağlık Hizmetine (NHS) tarama başına 14 ila 16 sterline mal olduğu tahmin edilirken, aile, tarama başına 9 ila 15 sterlin arasında katkıda bulunarak rutin ultrasonun ne kadar pahalı olabileceğine dair bir gösterge sağlar. Ancak Kanadalı ve çoğu Avrupalı sağlık politika yapıcısı, rutin ultrasonun faydalarının maliyetten daha ağır bastığı görüşünü desteklemektedir. Dahası, anne ve yenidoğan ölümlerinin potansiyel üretkenlikte 15 milyar dolarlık tahmini küresel mali kaybı temsil ettiği söylenmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde rutin obstetrik ultrasonun önemli etkisine ilişkin gözlemsel çalışmaların olumlu bir etki göstermesi gerekiyorsa, gelişmekte olan ülkelerde rutin ultrason görüntülemenin finansmanına yardımcı olmak için uluslararası desteğe, ulaşma çabalarının bir parçası olarak ihtiyaç duyulabilir. Bunlar anne ve yenidoğan ölümlerinin azaltılmasına ilişkin Binyıl Kalkınma Hedefleri arasındadır.
İkinci olarak, rutin ultrason, aynı zamanda gereksiz niyete yol açması, yanlış pozitif tanılarla ilgili kaygı yaratması ve normal ultrason nedeniyle ileri tetkikten caydırılabilecek kadınlara yanlış güvence vermesi nedeniyle de eleştirildi. Bu nedenle, gelişmekte olan ülkeler için bir tür rutin ultrason görüntülemenin düşünülmesi durumunda, kalifiye personelin eğitilmesi, ultrason makinesinin kalite güvencesi ve bu tür sorunları en aza indirmek için ultrason uygulamasının düzenlenmesi açısından standartlaştırılmış yönergelerin yürürlükte olmasını tavsiye edilmektedir.
Ultrason Görüntülemenin Sürdürülebilirliği
DSÖ, daha önceki temel radyoloji sistemi girişiminin ikinci aşaması sırasında gelişmekte olan ülkelere yayılması için ultrasonu önermiştir. Ultrason, diğer tüm görüntüleme yöntemlerine kıyasla nispeten düşük satın alma maliyeti, bakım ve sarf malzemeleri için düşük maliyeti, taşınabilirliği ve dayanıklılığı nedeniyle gelişmekte olan ve düşük kaynaklara sahip ülkeler için “sürdürülebilir bir teknoloji” olarak tanımlanmıştır. Şu anda uygun fiyatlı ve daha küçük ultrason tarayıcıların artan bulunabilirliği, gelişmekte olan dünya için ultrasonun sürdürülebilirliğinin ve anne ve perinatal ölümleri azaltmadaki potansiyel rolünün açık bir göstergesidir. Yapılan bir pazar araştırması (yayınlanmamış), yeni bir ultrason makinesinin 5000 $ ‘a kadar düşük maliyetli olabileceğini ve gebelik yaşı, fetal canlılık, plasental pozisyon gibi temel obstetrik değerlendirme için kullanılabileceğini ve hatta fetal anatomik inceleme için kullanılabileceğini ortaya çıkarmıştır.
Daha sofistike ve nispeten pahalı makinelerle ileri değerlendirme, daha sonra, gelişmiş bir uygulayıcı veya uzman tarafından yürütülen bir seviye 2 veya seviye 3 taraması şeklinde, şüpheli anormallikleri olan seçilmiş durumlar için düzenlenebilir. Ayrıca, az kullanılmış ancak kaliteli makinelerin bağışlanması uygulaması yardımcı olmaya devam etmekte ve teşvik edilmelidir. Ultrason sistemleri üreticileri, bu bölgelerde ofisler, satış temsilcileri ve uygulama personeli sağlayarak gelişmekte olan ülkeleri desteklemeli, böylece ekipmanın yayılmasına, ilk kurulum ve ekipman kullanımı ile ilgili talimatlara ve ekipman bakımına yardımcı olabilirler.
Gelişmekte olan ülkelerde yeterince eğitilmiş doktorların ve sonografların eksikliği ve sınırlı ekipman bakımı, büyük bir zorluk olmuştur. Dünyanın dört bir yanındaki bazı gelişmiş ülkeler eğitim sağlamak için ortak bir çaba sarf etseler de, rastgele bir şekilde sağlanmaya devam ediyor ve doktorlar ve sonograflar için yeterli eğitim ihtiyacını hiçbir zaman karşılayamamışlardır. Ultrason görüntüleme tekniklerini eğitmek için düşük maliyetli bir sistem kullanmanın bir önerisi, deneyimli ultrason uzmanları tarafından uzaktan rehberliğe yardımcı olmak için Nintendo Wii oyun konsolundan (simülatör olarak) arayüz bileşenlerini kullanan bir PC platformunun kullanılması yoluyla olmuştur. Önericiler, Gana’da bu teknikle ilgili deneyimlerini örnek olarak göstermektedirler.
Diğer bir öneri, yerel üniversitelerin tıp mezunları için klinik ultrasona bir diploma dahil edilmesidir. Ultrason konusunda ek eğitim almış hemşireler / ebeler veya radyograflar gibi mevcut yardımcı sağlık profesyonellerinin kullanımı bazı gelişmiş ülkelerde değerli olmuştur ve gelişmekte olan ülkelerde uygun maliyetli olabilir. Gelişmekte olan ülkelerde yeni bir model, mevcut üniversite ortamlarında Sonografi alanında lisans derecesi programlarının oluşturulmasıdır. Bu üniversite sonografi programlarının mezunları sonograf veya ultrason görüntülemede profesyoneller olarak kullanılabilir ve gelişmekte olan ülkelerde doktorlar üzerindeki baskıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Yazarların inancı, gelişmekte olan ülkelerde ultrasonun sürdürülebilirliği için üç yönlü bir yaklaşımın kullanılması gerektiğidir:
Birincisi, sonograflar için üniversite ortamı aracılığıyla yeni bir kariyer yolunun geliştirilmesi; İkinci, hekimler için uzun vadeli kapsamlı sonografi eğitim programlarının oluşturulması; ve Üçüncüsü, düzenleyici politika belirleme için devlet kurum ve kuruluşlarının katılımı. Açıktır ki, gelişmekte olan ülkelerin benzersiz durumlarına hizmet eden ve hem eğitimli ultrason ekipmanı operatörlerine hem de sürekli bakım için biyoteknik becerilere sahip kişilere olan ihtiyacı karşılayan yaratıcı ve yeni yaklaşımlar son derece yararlı olacaktır.
Kaynakça:
https://www.researchgate.net/publication/221914974_The_Role_of_Obstetric_Ultrasound_in_Reducing_Maternal_and_Perinatal_Mortality
https://reproductive-health-journal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12978-018-0571-y
https://www.dsjuog.com/doi/DSJUOG/pdf/10.5005/jp-journals-10009-1617
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu