Uzamsal bellek, birçok sınıf temelli etkinlik sırasında kazanılır. Bu nedenle, hem eğitimcilerin hem de öğrencilerin bir sınıf bağlamında nasıl işlediğini anlamaları çok önemlidir. Uzamsal belleğin matematik, dil sanatları ve bilim gibi çeşitli akademik alanlarda nasıl kullanıldığına dair sistematik bir bakış açısı ile ele başarı düzeyini yükseltir. Ayrıca, nispeten zayıf uzamsal bellek yeteneklerine sahip öğrencilerin bazı tipik özelliklerini de gözden geçirilmesi faydalı olur.
Okuma
Uzamsal belleğin okuma üzerindeki rolünü ele almadan önce, okumanın oldukça karmaşık ve dinamik bir süreç olduğunu vurgulamak gerekir. Uzamsal bellek, bir çocuk okuduğunda uyum içinde çalışan birçok bilişsel süreçten sadece biridir. Bu anlaşıldığında uzamsal bellek ile okuma başarı, akıcılık ve anlama arasındaki ilişki hakkında araştırmanın ne söylediğini anlamak gerekir.
300’e yakın çalışmanın meta-analizine göre, uzamsal bellek ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerinde okuma başarısını tahmin edebilir. Aslında, uzamsal bellek, işitsel ayrımcılık, işitsel bellek, işitsel harmanlama, işitsel kavrama, görsel ayrımcılık, görsel-motor bütünleşme, görsel kapanış, görsel ilişkilendirme, görsel-uzaysal ilişki gibi incelenen tüm bilişsel süreçlerin okuma başarısının en iyi yordayıcısıdır ve şekil temelli ayrımcılıktır. Unutulmamalıdır ki meta-analiz, okumayla ilgili tüm süreçlerin kapsamlı bir araştırması olarak tasarlanmamıştır; Okuma becerisinde, dahil edilenlere göre önemli ölçüde daha fazla varyansı hesaba katan dahil edilmemiş okumayla ilgili birçok süreç vardır. Bununla birlikte, bu belirli süreçler dizisine odaklanırken, uzamsal belleğin göreceli rolü dikkate değerdir.
Hatta bazı kanıtlar, uzamsal belleğin akıcı okumada veya metni hızlı, doğru ve uygun aruz ile okuma becerisinde rol oynayabileceğini göstermektedir Sözel bellek elbette daha büyük bir rol oynar, ancak akıcı okuma bozukluğu olan öğrenciler, tipik olarak gelişmekte olan okuyuculara kıyasla daha az sözel ve uzamsal bellek kapasiteleri gösterirler. İlgili olabilecek belirli bir uzamsal bellek türü hakkında bir anlayış hala ortaya çıkmaktadır, ancak akıcı okuma bozukluğu olan öğrenciler, olmayanlar kadar eşit şekilde yaptığı için, görsel materyali zihinde hareket ettirme becerisiyle bir ilgisi olabilir gibi görünüyor. Okumayı içermeyen statik uzamsal bellek görevlerini kullanan görevlerde okuma bozuklukları ile ilişkilidir.
Okuduğunu anlama konusuna dönüldüğünde kanıtlar biraz daha bulanıklaşır. Genel “işleyen bellek” (sözlü ve uzamsal bellek birlikte alındığında) ile okuduğunu anlama arasında güçlü bir ilişki vardır. Yine de, uzamsal belleğin sözel belleğe kıyasla benzersiz katkısını belirlemeye çalışan çalışmalar, uzamsal belleğin sözlü belleğin ötesinde okuduğunu anlamaya herhangi bir şey kattığına dair çok az kanıt bulmuştur. Bununla birlikte, öğrencilerin metinde anlatılan durumların uzamsal temelli zihinsel modellerini oluşturdukları ve okumaya devam ettikçe modelleri güncelledikleri açıktır. Önemli olan, bu mekânsal zihinsel modeller oluşturmak ve güncellemek için öğrencinin yeteneği, ilköğretim, orta ve lise öğrencileri için okuduğunu tahmin olduğunu, uzaysal bellek bazı yönü açık bir öneri yapar bir rol oynamaktadır.
Yazı
Uzamsal hafızayı erken yazma becerisine bağlayan bazı kanıtlar da vardır. Örneğin, araştırmacılar, sözel hafızayı kontrol ederken bile, okul öncesi ve anaokulundaki öğrencilerin yazım ve bağımsız metin yazma becerilerindeki farklılığın benzersiz bir oranını uzamsal belleğin açıkladığını bulmuşlardır. Öğrenciler yaşlandıkça, sözlü hafızanın önemi, daha deneyimli yazarlar ve transkriptörler haline geldikçe artar ve zihinlerinde daha karmaşık ses dizileri tutabilirler. Ancak yazmanın ilk aşamalarında, öğrenciler önceden yalnızca işitsel bilginin yeni görsel temsillerini üretme pratiği yaptıkça uzamsal bellek yüksek talep görmektedir.
Bilim
Öğrencilerin bilim sırasında uzamsal belleği kullanma yollarını araştıran çalışmaların çoğu, fen testi puanlarının aksine bilimsel düşünceye odaklanır. Ve aslında, uzamsal hafıza, bir öğrencinin bir bilim insanı gibi düşünme yeteneği için kritik gibi görünüyor. Bu, üstün uzamsal hafızaya sahip bir öğrencinin karmaşık bilimsel fikirlerin zihinsel modellerini yaratabildiğini ve daha sonra bu modelleri zihinsel olarak manipüle edebildiğini düşünürken mantıklıdır, bu bilimsel düşünme için gerekli bir yetenektir. Örneğin, başlangıçta kelimelerle veya bir denklem olarak sunulan bilimsel bir teori, genellikle zihinsel olarak bir grafik veya model gibi soyut bir uzamsal temsile dönüştürülür. Dahası, bilimsel araştırma süreci genellikle teoriye dayalı bir uzamsal modeli rakip veri temelli uzamsal modelle uzlaştırmayı içerir.
Yeni Nesil Bilim Standartlarına göre, bu tür bilimsel araştırmalar ilkokulda basit formatlarda ve lise ve üniversitede oldukça karmaşık formatlarda teşvik edilir. Ve kesinlikle kariyer bilim adamlarının kullandığı bir süreçtir; araştırmacılar, bilim adamlarının, doğrulayıcı olmayan verilerle karşılaştıklarında modelleri zihinsel olarak manipüle etmek ve teorileri değiştirmek için sıklıkla görselleştirmeyi kullandıklarını gözlemlemişlerdir. Açıktır ki, uzamsal belleğin görselleştirme ve imgeleme bileşenleri bilimsel araştırma için gereklidir.
O halde, bol miktarda kanıtın uzamsal bellek yeteneklerinin bilimsel alanlarda sonraki başarıyı tahmin etmek için kullanılabileceğini öne sürmesi şaşırtıcı değildir. Uzamsal bellek aynı zamanda bilimsel yaratıcılığın tahminidir ve üstün uzamsal belleğe sahip öğrenciler, bu tür yetenekleri olmayanlara göre çok daha yüksek oranlarda uzman mühendis veya fizik bilimci olurlar.
Bu nedenlerden ötürü birçok kişi, bilimsel alanlarda gelecekteki yetenekleri belirlemenin bir yolu olarak uzamsal bellek ölçümlerinin düzenli olarak uygulanması gerektiğini savunmaktadır, özellikle bilimsel ve teknik yetenekleri tanımlama ve geliştirme ihtiyacının ulusal bir öncelik olduğu düşünülmektedir. Ancak potansiyel faydaya rağmen, uzamsal yetenek gelecek vaat eden bilim insanı öğrencilerini belirlemenin bir yolu olarak kullanılmadı ve K-12 bilimsel müfredatına veya öğretimine dahil edilmemiştir. Birçok araştırmacı bu ihmali not etmiş ve bunun özellikle günümüzün küresel rekabet dünyasında şaşırtıcı olduğunu belirtmiştir.
Richard E. Snow, şaşkınlığını şöyle ifade etmiştir: Uzamsal yeteneğin mimarlık, diş hekimliği, mühendislik ve tıp gibi alanlardaki özel başarılarla ilgili olduğuna dair iyi kanıtlar vardır. Bu artı bilimsel keşifte görselleştirmenin rolüne ilişkin uzun süredir devam eden anekdot niteliğindeki kanıtlar göz önüne alındığında bu alanda kabul testi üzerine çok az programatik araştırma yapılması inanılmazdır. 
Bunun yerine, sözel yetenek çoğunlukla bir bireyin bir bilim adamı veya mühendis gibi bir üniversite derecesi gerektiren bir pozisyona uygunluğunu belirlemek için kullanılırken, uzamsal bellek bir teknisyen veya tamirci gibi ticari işlere uygunluğu belirlemek için kullanılır.
Sonuç olarak, 8 yaşındaki bir öğrenci olan Jane önek olarak ele alınmış olunsun. Jane, en iyi çabalarına ve öğretmenlerinin çabalarına rağmen, sınıf arkadaşlarının akademik ilerlemelerine ayak uydurmakta zorlanır. Çalışkan ve meslektaşları tarafından çok seviliyor, ancak matematik, okuma ve fen puanları sınıfının en düşük çeyreğinde. Jane, sınıf arkadaşlarına ayak uyduramadığı için cesaretini kırmaya başladı. Sonuç olarak, anne babasına “okulu sevmediğini” ve “okula gitmek istemediğini” şikayet etmeye başlıyor. En son veli öğretmen konferansında Jane’in öğretmeni, Jane’in talimatlarını uygulamakta zorlandığını söyledi.
Öğretmenler, veliler için önemli olan ve Jane’den hoşlanan öğrenciler, onun mevcut uzamsal hafıza kapasitesinin onun mücadelelerini açıklayan temel mekanizmalardan biri olmasının mümkün olduğudur. Neyse ki Jane’in öğretmenleri, yukarıda bahsedilen sınıf ayarlamalarını, Jane için sınıf etkinliklerinin mekansal yükünü öğrenmeyi azaltmayacak şekillerde azaltabilir. Aynı zamanda, araştırmalar Jane’in uzamsal bellek stratejilerinde bazı eğitimlerden yararlanabileceğini öne sürüyor. Jane ayrıca uyku ve beslenme gibi mevcut sağlık ve davranış eğilimlerini de göz önünde bulundurmalıdır.
Kaynakça:
https://www.researchgate.net/publication/330911555_Educational_Implications_of_Spatial_Memory
https://www.frontiersin.org/articles/489011
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu