Omurga (vertebra), kafatasının altından başlayıp kuyruk sokumuna kadar sırt boyunca uzanan kemik yapıdır. Omurganın orta kısmında bulunan boşlukta (spinal kanal) omurilik (spinal kord) denilen sinir doku uzanır. Omurilikten çıkan, duyu ve hareket (motor) liflerini taşıyan sinirler vücuda dağılır. Omurga kemiklerinin arasında bulunan diskler, omurilik dediğimiz sinir dokusunun ön komşuluğundadır. Omuriliğin arka komşuluğunda ise, omurga kemiklerinin birbiriyle bağlantılarından biri olan faset eklemler yer alır. 
Spinal stenozda, çeşitli nedenlerle omurilik dediğimiz sinir dokusunun bulunduğu boşluk (spinal kanal) daralmıştır (spinal stenoz; spinal darlık) ve buna bağlı olarak sinir dokuya (omurilik; spinal kord) bası olmaktadır.
Spinal stenoz (spinal darlık), yaşlı nüfusta yaygın olarak görülen klinik bir tablodur. Bu yaş grubunda dejeneratif nedenlere bağlı oluşur. Yaşla birlikte omurga disklerinin su oranı azalır. Bunun sonucunda esnekliğini ve yüksekliğini kaybedip sertleşen bu diskler dışa doğru bombeleşir(çıkıntı yapar) ve spinal dokuya (omuriliğe) bası yapar. Aynı şekilde faset eklemler de yaşla birlikte osteoartrit (kireçlenme) nedeniyle kalınlaşarak omuriliğe bası yapar. Yine eklemlerde zamanla kalınlaşmaya neden olan iltihabi romatizmal hastalıklar da faset eklemi etkileyerek tabloyu ağırlaştırabilir.
Omurga hasarına bağlı veya dar omurga kanalına sahip gençlerde de bu tablo görülebilir.
Ayrıca doğumda oluşan omurga kusurları, doğuştan dar bir omuriliğe sahip olmak, fıtıklı diskler, omurga eğriliği veya skolyoz, anormal kemik yıkımına ve yeniden düzensiz kemik büyümesine neden olan Paget’in kemik hastalığı, kemik tümörleri, akondroplazi de spinal stenoza neden olabilir.
Spinal Stenoz’un Belirtileri Nelerdir?
Spinal stenoz, her zaman semptom vermeyebilir. Ciddi spinal kanal darlığı olup hiçbir semptomu olmayan birçok vaka bulunmaktadır. Semptomu olan vakalarda, darlığın yerine ve hangi sinirleri etkilediğine bağlı olarak değişen şikayetler olur. Konumuna göre temelde iki tip spinal stenoz vardır: 
Servikal Stenoz’da, servikal bölgedeki (boyun) omurga kanalında darlık vardır. Servikal bölgeden geçen sinirlerin kontrol ettiği vücut bölümlerinde semptomlar ortaya çıkar. Boyun ağrısı; tek taraflı el, kol, bacak ve ayakta uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük; yürüme ve denge problemleri; şiddetli vakalarda mesane disfonksiyonu (idrar kaçırma) olur.
Diğeri Lomber Stenoz’dur (alt sırt; bel bölgesi) ve spinal stenozun en yaygın şeklidir. Sırt ve bel ağrısı; tek taraflı bacak ve ayakta uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük olur.
Spinal Stenoz Tanısı
Hastanın mevcut şikayetlerinin neler olduğu, ne zamandır devam ettiği, bu şikayetleri artıran ve hafifleten durumlar, geçmişteki travma ve operasyon öyküsü, daha önce tanı konulmuş hastalıkları sorgulanır. Fizik muayenenin ardından görüntüleme (Direk grafi, MR, BT), Elektromyelogram (spinal sinirlerin durumu için), kemik taraması (kemik hasarı ve büyümesi tespiti için) yapılır.
Spinal Stenoz Tedavisi
Darlığın yerine ve şikayetlerin şiddetine göre tedavinin şekli belirlenir. Semptom yokluğunda veya hafif semptomların varlığında, ev içi güvenlik önlemleri ve düzenli doktor kontrolleri yeterlidir. Hastalar eğilmekte güçlük çekebileceğinden eşyaların ve yatağın konumu buna göre ayarlanmalıdır. Yürümede güçlük varsa baston veya yürüteç kullanılmalıdır.
Semptomu olan hastalarda ilaç ve fizik tedavi ilk seçenektir. Hastalar genellikle ağrıyı hafifletmek adına hareketlerini azaltırlar. Bu da zamanla kaslarda zayıflamaya, kas güçsüzlüğüne neden olur. Kas güçsüzlüğü ise kemiklerdeki hasarlanmayı ve iltihabi durumu ağırlaştırır. Bu nedenle doktorun önerdiği egzersiz programına uyulmalıdır. İlaç olarak ilk seçenek non-steroid analjeziklerdir (steroid yapıda olmayan ağrı kesiciler; ibuprofen, naproksen gibi). Bu ağrı kesiciler uzun süreli kullanılacağından ve yan etkileri olduğundan sadece doktorun önerdiği ağrı kesiciler, önerildiği dozda kullanılmalıdır. Daha şiddetli ağrılarda doktor kontrolünde olmak kaydıyla narkotik analjezikler (kodein gibi) denenebilir. İnflamasyonu kontrol etmek için oral steroidler kullanılabilir ve lokal steroid enjeksiyonu yapılabilir. Ancak yan etkileri konusunda dikkatli olunmalıdır.
Kalınlaşmış bağ dokusu olan spinal stenozlu vakalarda Perkütan Lomber Dekompresyon Prosedürü (PILD) uygulanabilir. Genel anestezi altında yapılmadığından cerrahinin riskli olduğu kişilerde seçenek olabilir.
Diğer tedavilerden fayda görmeyen, şiddetli semptomu olan vakalarda cerrahi açıdan risk yoksa ameliyat düşünülür. Bu operasyon prosedürleri, spinal kanaldaki darlığı hafifletmeyi amaçlar ve semptomları iyileştirmede en kesin çözümdür. Ancak bazı vakalarda operasyon sonrası klinik tablo tekrar oluşup, şikayetler daha şiddetli olabilmektedir. Ayrıca operasyona bağlı enfeksiyon, tromboz (pıhtı) ve nörolojik komplikasyonlar oluşabilmektedir.
Tüm bunlar göz önünde bulundurularak hastaya en uygun tedavi şekli belirlenip uygulanır.
Kaynakça:
https://www.medikalakademi.com.tr/spinal-stenoz-nedir-belirtileri-ve-tedavisi/
http://www.turknorosirurji.org.tr/TNDData/Books/164/lomber-spinal-stenoz.pdf
Not:Konu ayrıntılı bir şekilde araştırılmıştır. Sadece internet siteleriyle kalmayıp tıp kitaplarından da yararlanılmıştır.
Yazar:Tuğçe Baş