Sülforafan (SFN), kükürt içeren organik bileşik olan bir izotiyosiyanattır. Brokoli, karnabahar, Brüksel lahanası ve lahana gibi turpgillerde bulunmaktadır. Sülforafan, aynı hücrelerde fakat farklı bölmelerde bulunan glukofafanin enzim miyrozinaz ile temas ettiğinde üretilmektedir. Örneğin, brokoli bitki hücrelerinin kesilmesi, çiğnenmesi veya başka bir şekilde parçalanması sülforafan üretimini başlatmaktadır. Stabil glukorafin ile karşılaştırıldığında, sülforafan üretimden kısa bir süre sonra bozulmaya başlamaktadır. Bazı turpgillerden elde edilen üç günlük filizler, olgun bitkilerden 10 ila 100 kat daha fazla glukofafanin içermektedir.
Glukorafin ve sülforafan düzeyleri brokoli filizlerinde en yüksektir. Sülforafan, antioksidan, antimikrobiyal, antikanser, antienflamatuar, yaşlanma karşıtı, nöroprotektif ve anti-diyabetik özelliklere sahiptir. Ayrıca sülforafan kardiyovasküler ve nörodejeneratif hastalıklara karşı da koruma sağlamaktadır. Sülforafan dışında brokoli filizi, gallik, klorojenik, ferulik, sinapinik, benzoik ve salisilik asitler, quercetin, kaempferol ve C vitamini gibi biyoaktif, sağlığı geliştiren birçok bileşik içermektedir. Bununla birlikte sülforafan, glukorafanin miyrosinaz adı verilen bir enzime temas ettiğinde oluşan kükürt içeren bir bileşiktir. En çok brokoli filizi ve diğer turp sebzelerinde bol miktarda bulunmaktadır.
Kanser Araştırması
Prostat kanseri: Sülforafan brokoli filiz ekstresi formunda bulunmaktadır, prostat kanserinin 
önlenmesinde ve nüksetmesini önlemek için yönetim stratejilerinde rol için nispeten güçlü klinik kanıtlara sahiptir. Birden fazla klinik çalışmada, günde 60 mg sülforafan alan tekrarlayan prostat kanseri olan erkeklerde, sülforafan almayanlardan daha az prostata özgü antijen olduğu bildirilmiştir. PSA, prostat kanserinin ilerlemesini ölçmek için kullanılan bir belirteçtir. Bununla birlikte FDA, prostat kanseri nüksünün önlenmesi için sülforafan onaylamamıştır. Kişi bunu tamamlamadan önce doktoruyla görüşmelidir.
Diğer kanserler: Çalışmalar prostat kanserinde sülforafan için ilerlemesine rağmen, diğer kanser türlerine karşı olası eylem için de araştırılmaktadır. Sülforafan birkaç nedenden dolayı umut verici bir bileşik olarak kabul edilmektedir; bunlardan en önemlisi, sülforafan bakımından zengin Brassica sebzeleri yiyen kişilerin kanser geliştirme olasılığının önemli ölçüde düşük olmasıdır. Haftada üç ila beş porsiyon Brassica, bu sebzeleri yemeyen kişilere kıyasla kanser insidansında % 30 ila % 40 düşüş ile ilişkilidir. Haftada turpgillerden en az bir bölümünü tüketen deneklerin ağız boşluğu, farenks, özofagus, kolorektal, meme ve böbrek kanserleri geliştirme olasılığı daha düşüktür. Ayrıca araştırmacılar sülforafanın hayvanlarda glioblastoma, tiroid, prostat, meme, dil ve akciğer kanserine karşı potansiyelini araştırmaktadır. Brokoli sıçanlarda doza bağlı mesane kanseri gelişimini ve farelerde UV kaynaklı cilt kanserini inhibe etmektedir.
Olası Mekanizmalar
• SFN, pro-karsinojenleri aktive edebilen faz I enzimlerini inhibe etmektedir
• SFN, DNA’ya zarar veren kimyasalların yok edilmesinden sorumlu olan faz II enzimlerini indüklemektedir
• SFN gen aktivasyonunu/deaktivasyonunu değiştirmektedir ve demetilasyona neden olmaktadır, böylece önemli tümör baskılayıcı ve hücre döngüsü kontrol eden genlerin aktivitesini geri kazandırmaktadır
• Sülforafan kanser hücresi ölümüne neden olmaktadır
• Sülforafan NF- pathB yolunu inhibe etmektedir, böylece inflamasyonu azaltmaktadır
• Sülforafan, hücre döngüsü durmasını indüklemektedir ve böylece kanser hücresi çoğalmasını önlemektedir
Kendi başına etkili olmasının yanı sıra, sülforafan, cisplatin, gemsitabin, doksorubisin ve 5-florourasil dahil olmak üzere anti-kanser ilaçlarının pankreatik ve prostat kanseri hücrelerine karşı etkinliğini artırabilirken, normal hücrelere toksisitelerini sınırlayabilmektedir. Bununla birlikte, sülforafan çeşitli çalışmalarda güvenli ve etkili bulunmasına rağmen, iki klinik çalışmada etkili olmamıştır. Sülforafanın geleneksel kanser tedavilerine dahil edilmesinden önce ilave çalışmalar gerekmektedir. Sülforafan ve sülforafan açısından zengin yiyecekleri, kanseri önlemek veya tedavi etmek yerine, herhangi tıbbi amaçla kullanmaya çalışmadan önce doktorla görüşülmelidir. Bununla birlikte sülforafan, tekrarlayan prostat kanserini önleme potansiyeli ve diğer bazı klinik ortamlarda araştırılmaktadır.
Sülforafan Yan Etkileri
Sülforafan, brokoli ve diğer yeşilliklerde mevcut miktarlarda tüketildiğinde güvenli kabul edilmektedir ve brokoli filizlerinin, ekstraktlarının veya saflaştırılmış sülforafanın klinik çalışmalarında çok az yan etki gözlenmiştir. Bununla birlikte, takviyeler standart değildir ve uzun süreli sülforafan kullanımının güvenliğini belirlemek için yeterli veriye sahip değildir. Olumsuz etkilerden veya beklenmedik etkileşimlerden kaçınmak için kişi doktoruyla görüşmelidir.
1) Genom stabilitesi: Sülforafan, tümör baskılayıcı genler dahil olmak üzere birçok yararlı genin aktivasyonunu arttırdığı görülmektedir. Bununla birlikte, sülforafan ayrıca genom stabilitesini bozan ve mutasyonlara neden olan genomda bulunan uzun terminal tekrarlarını (LTR’ler), DNA dizilerini aktive etmektedir. İnsan gönüllüler tarafından brokoli filizlerinin tüketimi, beyaz kan hücrelerinde LTR aktivasyonunda 10 kat artışa neden olmuştur. Bu etkiler geçicidir ve biyolojik olarak anlamlı olup olmadıklarının belirlenmesi gerekmektedir. İnsan gönüllüler üzerinde yapılan diğer çalışmalar, brokoli filiz tüketimi ile ilgili anormal bir olay kaydetmemiştir. Genotoksik etkiler, 12 gün boyunca 600 g çiğ brokoli ile beslenen domuzlarla yayınlanmamış çalışmalarda gözlenmiştir. Bu domuzların kolondaki DNA iplik kopmalarında % 21 oranında bir artış olmuştur. Ayrıca fareler ve sıçanlar çiğ veya buğulanmış brokoliyle beslendikten sonra DNA eklentilerinde (DNA’ya bağlanan kansere neden olan kimyasallar) bir artış gözlenmiştir. Bununla birlikte, hayvanlardaki tüm bu etkiler olgun brokoli bitki tüketimi için gözlenmiştir. Brokoli filizlerinin ek bir yararı, olgun sebzede baskın olan ve bozunma ürünlerine örneğin, indol-3-karbinol neden olabilecek ihmal edilebilir miktarlarda indol glukosinolat içermesidir. Bu tümör oluşumunu artırmaktadır. Sülforafan gen ekspresyonunu etkiler gibi görünmektedir. Hayvanlarda, brokoli bitkileri tüketmek genotoksik etki potansiyeline sahiptir.
2) Karaciğer toksisitesi: 4 hafta boyunca (800 ml/gün) çok miktarda brokoli suyu içtikten sonra karaciğer toksisitesi üzerinde araştırma yapılan tek bir vaka bildirimi bulunmaktadır. Bu vaka transaminazlar, aspartat aminotransferaz ve c-glutamiltrans-peptidaz yükselmiş, ancak 15 gün içinde normale düşmüştür. Bu olgun bitkinin tüketilmesinden de kaynaklanmıştır ve sülforafanın katkısı bilinmemektedir. Daha fazlasını öğrenene kadar dikkatli olunması önerilmektedir.
Gıda Kaynakları
Sülforafan (glukofafanin) miktarı sebzelerde büyük ölçüde değişmektedir. Brokoli, SFN’ye sahip tek turpgiller değildir, ancak toplam glukosinolatların yaklaşık % 75’inde glukofafanin içeriğiyle en yüksek miktarları vermektedir. Ayrıca 3 günlük brokoli filizi, olgun bir brokoli’den 10 ila 100 kat daha fazla glukofafanin içermektedir. Brokoli filizleri Brüksel lahanası ile karıştırılmamalıdır ve ayrıca Brüksel lahanası da sülforafan içermektedir. Yüksek sülforafan içeriğine sahip sebzeler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Brokoli filizi
• Brüksel lahanası
• Süs lahanası
• Lahana
• Karnabahar
Ayrıca turpgiller sebzeleri en iyi diyet sülforafan kaynaklarıdır ve bunlar arasında brokoli filizi en zengin olanıdır.
Genetik ve Sülforafan Metabolizması
GST’ler, glutatyonu vücuttan detoksifiye edilmesi gereken maddeye bağlayan geniş bir glutatyon konjüge enzimler ailesidir. Bunlardan üçü, GSTM1, GSTP1 ve GSTT1, izotiyosiyanatların ve özellikle sülforafanın metabolizmasında rol oynamaktadır.
GSTM1 genindeki SNP’ler
Null mutasyonlar GSTM1 fonksiyonel enzimin yokluğu içinde sonuçlanmaktadır. İnsan popülasyonlarında GSTM1-null varyantının sıklığının % 27 ile 53 arasında olduğu tahmin edilmektedir. GSTM1-null mutasyonları olan bireyler, azalmış SFN degradasyonu nedeniyle SFN’den daha fazla yararlanmaktadır, bu nedenle maruziyeti arttırmaktadır. Bununla birlikte, diğer bazı çalışmalar aksini önermektedir. Bu çalışmalarda GSTM1-pozitif bireyler, GSTM1-null bireylere kıyasla brokoli veya turpgillerden sebze tüketiminden daha fazla faydalanmıştır. GSTM1-null taşıyıcılar daha fazla SFN ve SFN-metaboliti salgılamaktadır ve atılım daha hızlı olmaktadır. Ayrıca GSTM1 genindeki bazı mutasyonlar, kirleticileri ve diğer toksinleri detoksifiye etme kapasitesini azaltmaktadır ve GSTM1 varyantları sülforafan metabolizmasını değiştirmektedir.
GSTT1 genindeki SNP’ler
GSTT1 genindeki boş mutasyonlar, fonksiyonel bir enzimin bulunmamasına neden olmaktadır. GSTT1-null varyasyonunun sıklığının Kafkas popülasyonları için % 10 ila 21 arasında ve Asya popülasyonları için % 64’e kadar olduğu tahmin edilmektedir. Brokoli filizi, GSTT1-pozitif taşıyıcılar boş taşıyıcılara kıyasla havadaki kirliliğe maruz kaldığında detoksifikasyonda daha etkili olmaktadır. GSTT1 genindeki SNP RS2266637’dir
GSTP1 genindeki SNP’ler
• RS1138272
• RS1695
• RS1871042
• RS6591256
• RS749174
• RS8191439
• RS947895
Sülforafan Etki Mekanizması
Dolaylı bir antioksidan olarak:
• SFN, durdurulan Keap1’i bağlayarak Nrf2 sistemini etkinleştirmektedir
• SFN, Keap1 ile reaksiyona girerek Keap1 bağlanmasından Nrf2’yi serbest bırakmaktadır
• SFN, ARE güdümlü gen ekspresyonunu teşvik etmektedir
• SFN diğer faz II enzimlerini arttırmaktadır ve bunlar NQO1, GSTA1 ve HO-1’dir
• SFN, faz I enzimleri CYP1A1, CYP1A2, CYP1 B1, CYP2 B2 ve CYP3A4’ü inhibe etmektedir
• SFN blokları SXR’dir
Enflamasyon:
• SFN, NfkB’yi inhibe etmektedir
• SFN, TNF-a, NLRP3, IL-1, IL-18, IFN-gama ve IL-6 azalmaktadır
• SFN, IL-10’u ve IL-4 Arg1 ve YM-1’i arttırmaktadır
• SFN NO, iNOS ve COX-2’yi azaltmaktadır
• SFN Th17 / Th1 yanıtlarını susturur
• SFN, IL-17’yi azaltmaktadır
• SFN TGF -β / Smad’ı azaltmaktadır
• SFN IL-23 ve IL-12 ekspresyonunu azaltmaktadır
• SFN MMP-9’u azaltmaktadır
• SFN LDH’yi ve PGE2 azaltmaktadır
Gen ifadesi:
DNA hipermetilasyonu, tümör baskılayıcı genleri, hücre döngüsü regülasyonu ve apoptozunda (hücre ölümü) yer alan genleri inhibe etmektedir. DNA metiltransferazlar (DNMT’ler) metilat DNA ve lösemi, mide, akciğer ve prostat kanseri dahil olmak üzere birçok kanserde aşırı DNMT ekspresyonu gözlenmektedir.
• Sülforafan DNMT1 ve DNMT3A
• SFN, bugüne kadar bulunan en güçlü (histon deasetilaz) HDAC inhibitörlerinden biridir
• SFN HDAC1, HDAC2, HDAC3 ve HDAC4 inhibe etmektedir
• SFN miR-21 ve TERT azaltmaktadır
Kansere karşı:
• SFN kaspaz-3, kaspaz-7, kaspaz-8, kaspaz-9’u aktive etmektedir
• SFN anti-apoptotik Bcl-2 ve Bcl-XL’yi azaltmaktadır
• SFN Proapoptotik Bax arttırmaktadır
• SFN, p21 (CDKN1A) ve p53’ü indüklemektedir
• SFN, PARP’ı devre dışı bırakır
• SFN, HIF1A’yı düşürmektedir
• SFN, katenin’i (CTNNB1) azaltmaktadır
Kilo yönetimi:
• SFN’nin neden olduğu beyaz adipositlerin (yağ hücrelerinin) yıkanması
• SFN PPARy ve C/EBPa’yı azaltmaktadır
• SFN AMPK artmaktadır
Sülforafan, lahana ve brokoli gibi turpgillerden oluşan sebzelerde bol miktarda bulunan organik bir bileşiktir. Ayrıca en zengin diyet sülforafan kaynağı brokoli filizidir. Sülforafan, tekrarlayan prostat kanserini önleme potansiyeli ve diğer birçok klinik onkolojik ortamda araştırılmaktadır. Bu bileşiği kanserin önlenmesinde veya tedavisinde önerilecek kadar yakın kanıt bulunmamaktadır. Bu araştırma uzun süreli sağlık için sağlıklı, sebze açısından zengin bir diyetin önemini desteklememektedir. Bazı hayvan araştırmaları, sülforafanın DNA’yı bozma veya karaciğere toksik olma potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Bazı kişiler, vücutlarının işleme ve metabolize etme şeklini değiştiren genetik varyantlara sahip olmaktadır.
Kaynakça:
onegreenplanet.org
drjohnday.com
nutritionfacts.org
sunnycreekfarm.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu