Teizim; dilimizde Tanrıcılık anlamına gelmektedir. Teizmin alt yapısında tanrının varlığına inanma fikri yatmaktadır. Bu inancın akabinde var olan tanrının insanlar için bir din gönderdiği ilkesi mevcuttur. Teizm, var olan her şeyin tanrı tarafından yaratıldığını söylemektedir. Teizmi savunan kişilere ise Teist denmektedir. Bir felsefi görüş olarak varlığını sürdüren Teizmde tanrının insanlara çeşitli dinler ve nebîler/peygamberler gönderdiği fikri mevcuttur. Tanrı tarafından indirilen dinler ve gönderilen peygamberler, Teizmde belirli bir şekilde kabul görülen ve isimle ya da inanç ile adlandırılmamıştır. Yani Teizm, herhangi bir din ya da peygamber belirlememiştir. Bunun yanı sıra bir felsefi görüş olan Teizm/Tanrıcılık, bir yaratıcının, tanrının varlığına inananları bu iki ayrı kategoriye göre sınıflandırmıştır;
1. Politeizm: Çoktanrıcılık anlamına gelen Politeizm, Yunancada çok anlamına gelen poly ve yine Yunancada tanrı manasına gelen theoi kelimelerinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. Politeizmde tanrılar çeşitli özelliklere göre ayrılmaktadır ve hepsi bir kavramın simgesi olarak var olmaktadır. Çoktanrıcılık inancı daha çok eski toplumlarda görülmektedir. Giderek bir figür halini alan tanrılar bu inanca göre doğaüstü yetenekleri ile donanmışlardır.
2. Monoteizm: Yunancada tek manasına gelen mono ve theoi yani tanrı anlamına gelen kelimelerin birleşimi ile oluşan Monoteizm, dilimizde Tektanrıcılık olarak adlandırılmaktadır. Söz konusu inanca göre var olan her şeyin tek bir yaratıcısı vardır. Geçmişten günümüze varlığını koruyan birçok din bu inanç sistemine girmektedir.
Bu şekilde her açıdan bir yaratıcı olduğunu kabul eden Teizm, tanrıyı bazı özellikleri ile açıklamaktadır. Teistler birçok açıdan tanrı ile ilgili kuramlar belirlemişlerdir. Bunlardan birincisi tanrının yaratıcı olmasıdır. Söz konusu kuram Teizmin ilk kuramı ve temel kuramı olarak açıklanmaktadır. İkinci kuram ise, yaratıcının kusursuz olmasıdır. Teistlere göre tanrı her açıdan mutlak bir mükemmellik ile donanmıştır. Bu kuram ile ilintili olarak üçüncü kural ise yaratıcının her şeyi bilmesidir. Bilginin kaynağı olarak Teistler tanrıyı göstermektedir. Yine bu kuram ile ilintili olarak dördüncü kuram ise tanrının evren gibi sonsuz, bir güce sahip olmasıdır. Beşinci kuram ise yaratıcının kendi kendine yeterli olmasıdır. Bunun yanı sıra Tesitler’e göre tanrı, duygulardan bağımsız ve tarifsiz olmasıdır. Son kuram ise yaratıcının mekân ve zaman kavramlarından bağımsız olmasıdır.
Teizmin yanı sıra tanrının varlığını kabul eden başka inanç sistemleri de bulunmaktadır. Ancak söz konusu inanç sistemleri ile Teizmin arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Panteizm, Deizm ve Pan-enteizm olarak adlandırılan bu inanç sistemlerinde “din” kavramından ötürü bir farklılık söz konusudur. Teizm, bir tanrıyı ve bu tanrı tarafından insanlığa indirilen dinlerin varlığını kabul ederken Panteizm, Deizm ve Pan-enteizm gibi inançlar ise dinleri ve dolayısıyla da peygamberleri kabul etmemektedirler.
Yazar:Canan Yıldırım
Ademden bu yana gelen veya bildirilen ve de neticesinde kimi insanlar tarafından kabul edilen inanç sistemleri derinlemesine incelendiğinde her bir dinin o zamanki yaşam biçimlerine hitap ettiği görülmektedir. Yani, yer , zaman ve yaşayış durumlarına göre her bir insan topluluğuna ayrı ayrı bilgiler sunulmuş ve de karşılığında nasıl hareket etmeleri izah edilmiştir. Ayrıca, bu din öğretileri ahlak yolundan sapmış kavimlere gelmiştir. Mesela, türkler gibi ahlaklı yaşamı uygulayanlara herhangi bir din öğretisine ihtiyaç doğmamıştır. Zira, türkler kendilerine din telkin edilmediği halde yaratılış ve yaşamdaki mucizeleri görüp yer,yeraltı ve gök tanrıları gibi yaratıcıları kabullenmişlerdir. Yine, dinlerin oluşumu evrimleşmeye paralel olmaktadır. Yani, insanoğlu geliştikçe daha teferruatlı bilgiler oluşmaya başlamıştır. İletişimin kolaylığı daha bilinçlenmeye itmiştir. Neticesinde bütün öğretilerin tek tanrı tarafından geldiği böylece tanrının tek dini olacağı tezi ortaya çıkmaktadır. Maaleseftir ki, evrimleşmeye paralel gelen bu dinler bazı yobazlar veya yanlış değerlendiren din adamları yüzünden dinlerinden uzaklaşan, mezheplere bölünen, hatta tanrıyı kabul etmeyen insanlar oluşmuştur. Her birinin kendine göre haklı tarafları vardır ki, taraftarları çoğalmaktadır. Ancak, gün gelecek bu bölünen ve de aralarında savaşan ve de kayıplar veren insanoğlu gerçek dine kavuşacak! Çünkü, evrimleşme insanoğlunu bu yöne itecek, hatalar herkes tarafından görülmeye başlayacak…