Hızlı evrimsel dallanma durumlarının en harikulade olanlarından biri, 500-570 milyon yıl kadar önce Kambriyen denen jeolojik zaman diliminde olmuştur. Gelişmiş hayvanların “aniden ortaya çıkışı” (bu dönemden önceki fosillerin yaklaşık tümü bir hücreli canlıların kalıntılarıdır) potansiyel olarak bir sonlu evrimleşme modelini dayatmaktadır. Her biri bir şehir bloğu büyüklüğünde ve iyi korunmuş fosil kalıntıları olan iki bölge bulunmuştur. Biri daha iyi çalışılmış bir alan olan Burgess Şisti’dir; Batı Kanada’nın dağları arasında gizlenmiş diğeri Güney Çin’de Chengjiang bölgesidir. Fosillerin çoğu benzer olduğundan büyük bir olasılıkla hayvanlar tüm dünyaya yayılmışlar ve birkaç milyon yıllık bir süreç içinde evrimleşmişlerdi. Bu keşiflere kadar seçilimin, yaşam ağacını budamazdan önce var olan çeşitliliğe ilişkin açık konutlar bulunmuyordu. Belirli bir alanı ya da Burgess örneğinde olduğu gibi belirli bir periyodu simgeleyen hayvanlar, herkes tarafından fauna olarak adlandırılır. Burgess faunası, bir grup poliket ve bilinen en eski omurgalıyı içeriyordu, ancak çoğunlukla eklem bacaklılardan oluşmaktaydı. Bu eklem bacaklılar, bazı Trilobitleri (yok olan bir grup), birkaç Uniramia’yı (Crustaceae ve böceklerin dahil olduğu mandibulluları (çiğneyici ağız parçaları olan bir omurgasız grubu) ve Keliserlileri (örümcekler, akrepler ve atnalı yengeçlerinin dahil olduğu grup) kapsar. Ancak, Burgess eklembacaklarının hiç biri günümüz türlerine benzememektedir.
Aynı birikimlerde tümü şimdi yok olan, en azında 20 (ve belki 30) başka eklem bacaklı sınıfı vardır. Şaşırtıcı olan bu çeşitlilik iki evrimsel sorun oluşturmasıdır. Bu çeşitlilik, nispeten kısa bir süre içerisinde nasıl oluşmuştur ve soylarını sürdüren diğer grupların hiçbir görünür avantajı yokken hayatta kalmışlarken neden bu canlıların çoğu (ortadan kalkanlar) -faunada var olan türlerin %80-90’ı- modern temsilciler bırakmamışlardır. Çoğu biyologun ilk soruya verdikleri potansiyel yanıt, çeşitlilikteki patlamanın bir biyolojik hamlenin doğal sonucu olduğudur, bu da yeni bir gelişimsel stratejinin geliştirilmesi demektir. Hayvanların embriyonik gelişimi, bir blastulasyon ve onu izleyen gastrulasyonu (ve çoğu türlerde ayrıca nörilasyonu) kapsar. Hamle segmentlenmenin görülmesi ile gelmiştir, embriyo anterior-posterior eksen boyunca yaklaşık birbirinin aynı olan birimlere bölünür ve bunların her biri özelleşmiş organ ve üyeler oluşturmak üzere farklılaşabilirler. Büyük olasılıkla, ilk çok hücreli canlıların evrimleşmesini, daha etkili çok parçalı vücut şeklinin evrimleşmesi izlemiştir.
Bundan sonraki olağanüstü çeşitlilik, günümüzde gelişim sırasında duyarlılık ve denge sağlayan, oldukça karışık ve hiyerarşik morfojenler (embriyo gelişimini düzenleyen madde, uyarı vb.) sisteminin o evrede henüz yeterince oluşmaması nedeniyle gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, çok hücreli organizmalarca kullanılabilen ve başka bir canlı tarafından işgal edilmemiş çok sayıda nişi bulunan ve başlangıçta oransal olarak rekabetin zayıf olması 
gerektiği bir çevrede olağanüstü hızda bir çeşitlenme olmuştur. Bununla birlikte çok sayıda farklı tür, çevreyi doldurmaya başladıkça, doğal seçilim zorunlu olarak daha şiddetli olmaya başlamış ve daha az etkili tasarımlar ve daha kararsız gelişim programları, büyük bir olasılıkla yok olup gitmişlerdir. Bu nedenle bu senaryo, daha aşamalı bir evrimleşme ve seçici budamanın izlediği bir çeşit sonlamalı evrimleşmeyi göstermektedir.
Sonlu evrimleşme teorisinin kaderi ne olursa olsun organizmaların evrimi, çok sayıda biyologun kabul ettiğinden daha az tekdüze ve aşamalıdır. Gerçekten Darwin, hem lokal hem de çevresel fenomenlerin tekrar tanımlanması gerektiğine, ani ve aşırı seçilim baskılarının, evrimleşmenin yönünü ve hızını değiştireceğine açıkça işaret etmiştir; bazı çağdaş yazarların sıklıkla yanlış sunumlarının aksine Darwin, basit kademeli farklılaşmayı reddetmiştir. Türleşmenin olağan temposu, büyük olasılıkla tedrici değişim ve sonlu-denge modelleri arasında bir yerdedir.
Kaynakça:
https://www.sciencedirect.com
Yazar: Taner Tunç