Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Yaşlanma Sürecindeki Fizyolojik Değişiklikler

0 355

Yaşlanma doğal bir süreçtir. Herkes hayatın bu evresini kendi zamanında ve hızında yaşamalıdır. Daha geniş anlamda yaşlanma, yaşam boyunca meydana gelen tüm değişiklikleri yansıtır. Bu değişiklikler doğumla başlar, kişi büyür, gelişir ve olgunluğa erişir. Gençler için yaşlanmak heyecan vericidir. Orta yaş, insanların saçların grileşmesi, kırışık cilt ve makul miktarda fiziksel gerileme gibi yaşa bağlı değişiklikleri fark ettikleri zamandır.
En sağlıklı, estetik açıdan iyi durumda olan kişi bile yaşlılıktan ve bu değişikliklerden kaçamaz. Yavaş, istikrarlı fiziksel bozukluk ve fonksiyonel yetersizlik fark edilir ve yaşlılık döneminde artan bağımlılık ile sonuçlanır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre yaşlanma, hamile kalındığında başlayıp ölümle biten bir biyolojik gerçeklik seyridir. İnsan kontrolünün çok ötesinde kendi dinamikleri vardır. Ancak, bu yaşlanma süreci aynı zamanda her toplumun yaşlılığı anlamlandırdığı yapılara da bağlıdır. Gelişmiş ülkelerin çoğunda 60 yaş emeklilik yaşına denk kabul edilir ve yaşlılığın başlangıcı olduğu söylenir. Bu yazıda yaşlanma süreçlerinin ve bunlarla ilişkili fizyolojik değişiklikler hakkında bilgiler bulunmaktadır
Sinir sistemindeki değişiklikler
Yaşlanma, beynin sinyal iletme ve iletişim kurma kapasitesi azaldığından birçok nörolojik bozuklukla ilişkilidir. Demanstan (genellikle Alzheimer hastalığı) dolayı kişiliğin kaybını içeren yaşlılar arasında en büyük korku beyin fonksiyon kaybıdır. Parkinson hastalığı veya bir inmenin ani harabiyeti gibi diğer birçok nörodejeneratif durum da yaşla birlikte giderek daha sık görülür.
Alzheimer ve Parkinson hastalıkları, yaşlanmayla ilişkili ilerleyici nörodejeneratif hastalıklardır. Alzheimer, davranışta bir değişiklik ve günlük yaşam aktivitelerinde bir düşüş ile birlikte ilerleyen bilişsel bozulma ile karakterizedir. Alzheimer, en yaygın yaşlılık öncesi ve senil bunama türüdür. Bu hastalık beyinde sinir hücresi ölümüne ve doku kaybına neden olur ve neredeyse tüm işlevlerini etkiler. Yaşlanma Sürecindeki Fizyolojik Değişiklikler
Beyindeki korteks küçülür ve bu, düşünme, planlama ve hatırlamayla ilgili alanlara zarar verir. Bir sinir hücresindeki küçülme özellikle hipokampusta (korteksin yeni anıların oluşumunda anahtar rol oynayan bir alan) şiddetlidir ve ventriküller (beyindeki sıvı dolu boşluklar) da büyür. Alzheimer hastalığı, hafıza kaybına, kişilikte değişikliklere ve davranış benzeri depresyona, ilgisizliğe, sosyal geri çekilmeye, duygudurum dalgalanmalarına neden olarak yaşlılar arasında genel bir dengesizliğe neden olur.
Yaklaşık 33 milyon Kızılderilinin nörolojik bozuklukları vardır ve bunlar kırsal alanlarda iki kat daha sık görülü. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, 60 yaş ve üzerindeki erkeklerin yaklaşık% 5’i ve kadınların% 6’sı dünya çapında Alzheimer tipi demanstan etkilenmektedir. Hindistan’da 1000 yaşlı başına toplam demans prevalansı% 33,6 olup, bunun yaklaşık% 39’unu vasküler demans ve yaklaşık% 54’ünü Alzheimer hastalığı oluşturmaktadır. İnme, dünya çapında diğer bir yaygın ölüm nedenidi. Ancak Hindistan’da yaşlılar arasında inme prevalans oranının Batı ülkelerine kıyasla çok düşük olduğu bildirilmektedir.
Biliş
60’ların başında yavaş ilerleyen genel doğrulukta hafif bir düşüş gözlenir, ancak sağlıklı yaşlı yetişkinlerde sürekli dikkat iyidir. Bilişsel işlevler azalır ve yaşlılarda bozukluklar sıklıkla görülür. Normalde bu değişiklikler, uzak olayların işlevselliği ve bilişsel gelişimi etkileyen kültürel, fiziksel ve sosyal koşullar gibi erken yaşam deneyimleri olduğu distal veya proksimal yaşam olaylarının sonuçları olarak ortaya çıkar. Bilişsel düşüş, işlem hızı, işleyen belleğin boyutu, dışsal çevresel uyaranların engellenmesi ve duyusal kayıplar dahil olmak üzere proksimal faktörlerden (çoklu seri bilişsel süreçler) kaynaklanır. Bu, etkilenen bireylerin ve bakıcılarının yaşam kalitesi için bir tehdittir.
Yaşlılar arasında biliş bozukluğu, kendine veya başkalarına zarar verme riskinde artış, günlük yaşamın fonksiyonel aktivitelerinde azalma ve artmış mortalite riski ile ilişkilidir. Hafif bilişsel bozukluk, normal yaşlanma ve demans arasında bir geçiş durumu olarak giderek daha fazla kabul edilmektedir
Hafıza, öğrenme ve zekaYaşlanma Sürecindeki Fizyolojik Değişiklikler
Çeşitli araştırmalara göre normal yaşlanmanın hafıza üzerindeki etkisi, beyindeki ince bir şekilde değişen ortamdan kaynaklanabilir. Beynin hacmi 20’li yaşların başında zirveye ulaşır ve hayatın geri kalanında kademeli olarak azalır. 40’larda korteks küçülmeye başlar ve insanlar hatırlama veya bir seferde birden fazla görevi yerine getirme yeteneklerindeki ince değişiklikleri fark etmeye başlar.
Nöronlar gibi diğer önemli alanlar küçülür veya atrofiye uğrar ve nöronlar arasındaki bağlantıların genişliğinde büyük bir azalma (dendritik kayıp) da fark edilir. Normal yaşlanma sırasında beyindeki kan akışı azalır ve farklı bölgelerin operasyonlara alınmasında daha az verimli hale gelir. Beyinde yaşlanmayla birlikte meydana gelen tüm değişiklikler, hücreden hücreye iletişimin etkinliğini azaltır, bu da geri alma ve öğrenme yeteneğini azaltır. Ayrıca zekayı da etkiler, özellikle akıcı zeka (karmaşık ilişkiler gerektiren yeni bir materyalle problem çözme) ergenlikten sonra hızla azalır. Algısal motor beceriler (zamanlı görevler) yaşla birlikte azalır.
Vizyon
Yaşlanma, uyumda bir düşüş (presbiyopi), kamaşma toleransı, adaptasyon, düşük kontrastlı aktivite, dikkatli görme alanları ve renk ayrımını içerir. Merkezi işlemede ve gözün bileşenlerinde değişiklikler meydana gelir. Bu çok sayıda değişiklik okuma, dengeleme ve sürüşü etkiler.
İşitme
Yaşlanma, iletim tipi ve duyusal işitme kayıplarına (presbikuz) neden olur; kayıp öncelikle yüksek tonlardır ve konuşmadaki ünsüzleri ayırt etmeyi zorlaştırır.
Tat keskinliği
Tat duyusunu kaybetmek yetişkinler arasında yaygın bir sorundur. Tat keskinliği azalmaz ancak tuz tespiti azalır. Tatlı algısı değişmez ve acı abartılır. Tükürük bezleri etkilenir ve tükürüğün hacmi ve kalitesi düşer. Tüm değişiklikler bir araya gelerek yemeyi daha az ilginç hale getirir. Çalışmalar, tat keskinliği ve papilla yoğunluğundaki fizyolojik düşüşün tat fonksiyonunun azalmasına neden olduğunu göstermektedir.
Aslında, tat disfonksiyonu üzerine yapılan çalışmalar, yaşlanma ile ilişkili tat keskinliği yoğunluğundaki değişikliklerin, dilin farklı bölgelerinde tat fonksiyonunu farklı şekilde etkileyebileceğini göstermektedir. Normal yaşlanma sürecinde tat algısı azalır. Sağlıklı yaşlılar üzerinde yapılan bir çalışma, yaklaşık 70 yaşından sonra tat eşiğinin artmaya başladığını ve bunun sonucunda disguzi olduğunu göstermektedir. Diş kaybı ve protez kullanımıyla ilişkili çiğneme problemleri de tat duyusuna müdahale eder ve tükürük üretiminde azalmaya neden olur.
KokuYaşlanma Sürecindeki Fizyolojik Değişiklikler
Yaşlandıkça koku alma fonksiyonumuz azalır. Normal yaşlanma ile birlikte hipozmi (koku alma ve kokuları algılama yeteneğinin azalması) da gözlenir. Yaş arttıkça koku alma duyusu azalır ve bu, kokuları ayırt etme yeteneğini etkiler. Azalan koku duyusu, tat bozukluğu ve kilo ve sindirimde değişikliklerle sonuçlanan yemekten zevk kaybı dahil olmak üzere yaşam kalitesinde önemli bozulmaya yol açabilir.
80 yaşın üzerindeki kişilerin % 75’inden fazlasının büyük koku alma bozukluğuna dair kanıtlara sahip olduğu bildirilmiştir. Birçok uzun dönemli çalışma, yedinci on yıldan sonra olfaksiyonda önemli ölçüde düşüş olduğuna dair kanıtlar göstermektedir. Başka bir çalışma 80-97 yaşındakilerin % 62,5’inin koku alma bozuklukları olduğunu bulmuştur.
Bununla birlikte, tat bozukluklarının yaşla birlikte koku alma kayıplarından çok daha az yaygın olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir. Yaşlanma aynı zamanda koku soğanı nöronlarının atrofisine de neden olur. Merkezi işlemenin değişmesi, algının azalmasına ve gıdaya ilginin azalmasına neden olur.
Dokunma
Yaşlandıkça, dokunma duyumuz genellikle cilt değişiklikleri ve dokunma reseptörlerine veya beyin ve omuriliğe giden kan dolaşımının azalması nedeniyle azalır. Tiamin eksikliği gibi küçük diyet eksiklikleri de değişikliklerin bir nedeni olabilir. Dokunma hissi aynı zamanda titreşim ve ağrı farkındalığını da içerir. Deri, kaslar, tendonlar, eklemler ve iç organlar dokunma, sıcaklık veya ağrıyı algılayan reseptörlere sahiptir.
Dokunma duyusunda bir düşüş basit motor becerileri, el kavrama gücünü ve dengesini etkiler. Çalışmalar, kas mili (kas içindeki bu kasın uzunluğundaki değişiklikleri öncelikli olarak algılayan duyusal reseptörler) ve mekanoreseptör (bir duyu organı veya dokunma veya ses gibi mekanik uyaranlara yanıt veren bir hücre) işlevlerinin yaşlanmayla birlikte azaldığını ve denge daha fazla müdahale ettiğini göstermiştir.

Kaynakça:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7336713/#:~:text=Abstract,and%20slower%20expiratory%20flow%20rates.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1273316/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku