Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Yezidilik Nedir?

0 590

5648_979988_detayYezidiler hakkında kesin ve net bilgiler yoktur. Haklarında bir çok farklı makale ve kitap yazılmasına rağmen, hangi bilgilerin onları tam olarak yansıttığı bilinmemektedir.

Yezidiler hakkında yaygın olan bilgiler şunlardır:

İsimleri Türkçe literatürde “yezidi” olarak, Kürtçe literatürde “ezidi” veya ezdi olarak adlandırılır. Eski İran dinindeki “hayır” tanrısının isminden yani ” “yezdan”” veya “”izd”” isminden gelir. Yezidilere göre Tanrı Azda, kendi nur ve ateşinden “melek tavus”u yaratmış ve dünyevi görevleri ona vermiştir. Melek tavus, Azda nın vermiş olduğu evreni düzenleme ve insanı yaratma göreviyle Ademi yaratır. Adem cennete yerleştirilir. Azda, Ademe buğdayı yasak kılar ve buğday dışındaki meyveleri yemesini emreder. Melek Tavus, Azdadan Ademin neslinin devamını ister ve Azda buğdayı yemesine izin verir. Melek Tavus Ademe buğdayı yedirtir fakat Adem cennetten kovulur.
Melek tavus, Ademin sol koltuk boşluğunun aşağı parçasından Havvayı yaratır. Nesli türer ve bu nesil, Melek Tavusa ibadet eder. Çünkü Yezidilere göre Azdanın ibadete ihtiyacı yoktur. Melek tavus iyilik kadar kötülükleri de içinde barındırır. Melek Tavusun kötülüklerinden korunmak için ibadet edilmesi gereken melek Tavustur.

Yezidiler “Melek Tavus”u horoza benzer bir varlık olarak tasvir ederler. Horoz, yezidilerde bu sayede kutsal kabul edilir. Yezidiler kapalı bir halktır. Kendi soylarının Ademin teriyle oluştuğunu, soylarının temiz ve üstünlüğünü iddia eder ve mezheplerine kimseyi dahil etmezler çünkü diğer mezheplerdeki kişiler Havvanın teriyle yaratılmıştır. Bu sebepledir ki kendi içlerinde kız alıp verirler. Yezidiler ölümden sonra yaşamın olmadığına ve buna bağlı olarak cennet ve cehenneme inanmazlar. Bu sebeple ödül ve cezaların ölüme kadar verilmesi gerekliliğini savunurlar.

İnanç Ve İbadetleri

Yezidilerin Kitêb a-Cilwa (Vahiy kitabi) ve Mishafa-Reş (Kara kitap) olmak üzere iki kutsal kitabi vardır. Yezidiliğin temel ilkeleri bu iki kitapta yer alır. Yezidiler güneşe taparlar. Sabah güneş doğarken ve akşam güneşin batışı sırasında, güneşe yönelerek üç defa rükuya varıp toprağa kapanmak suretiyle namaz kılmış olurlar. Namazdan önce el ve yüzlerini yıkarlar. İbadet dilleri Kürtçe’dir.

Yezidi duası dört tanedir. Sabah duası, Eğver duası, Güneş batışı duası, şehadet duası. Yezidiler namazlarını diğer mezheplerdeki insanlardan gizli kılarlar. Gizli kılmaya fırsatları olmadığında avuçlarının içini güneş ışığına tutarak, ellerini gizlice ağızlarına götürüp, öperek namazlarını kılmış sayılırlar. Tüm halkın tuttuğu ve din adamları ile yaşlıların tuttuğu iki oruç çeşitleri vardır. Halkın tuttuğu oruç, her yıl aralık ayında 3 gün tutulur her yezidinin tutması zorunludur. Yaşlı ve din adamlarının tuttuğu oruç ise, kışın 40 gün ve yazın 40 gün olmak üzere 80 gündür. Sonra, Şeyh Adiyin Laleşteki türbesi 3 günlük ziyaret edilir. Orada kalındığı 3 gün boyunca da oruç tutulur. İkram edilmediği sürece yemek içmek yasaktır. İkram edilen yiyecek ve içecek geri çevrilmez. İftar sofrasında şarap bulunur.

Zekat: Yezidilerin en alt tabakası müritlerdir. Müritler ne kadar zekat vereceklerini kendileri belirler ve kendi kabile şeyhlerine verirler.

Hac: Yezidiler her yıl eylül ayında Şeyh Adiyin Laleşteki mezarini ziyaret ederler, burada kutsal zemzem sularından içip, kurban keser, davul,def,gibi çalgılar çalarak ilahiler söylerler. “kavval” ve “koçek” denilen din adamları bu dini törenlerini yönetir. Koçekler, uzun saçlarını salıp kendi etrafında dönmeye başlar, halk da eşlik eder.

Toplum Yapıları
Yezidiler kastlara ayrılmış bir topluluktur. Bu sınıflar arasında geçiş kesinlikle yoktur. Dini görevlere dayalı bir sınıf ayrımı vardır.

Mirler: En üst yönetici tabakayı oluştururlar. Soyları Şeyh Adiye dayanır. İnanışa göre Şeyh Adi, dünyadaki görevini tamamladıktan sonra Mala Mira kabilesinden Berekata yerini bırakmıştır. Mirler, bu aileden seçilmiş ve din ve her türlü dünya işlerinde söz hakları bulunur. Diğer sınıflardan kız alıp vermezler.

Şeyhler: Yezidilerin fetva makamıdır. Mir bulunmadığı zaman ona vekâlet ederler. Saç ve sakallarını asla kesmezler, beyaz bir elbise giyinirler.

Fakirler: Gezici bilginlerdir. Siyah kıldan örülmüş hırkalarını, ölünceye kadar giyinirler. Boyunlarına “tok” dedikleri bir tasma takarlar. Sadaka ile geçinirler. Siyah bir sarık sararlar. Bellerinde kırmızı, sarı veya turuncu renkte kuşak bulunur.

Pirler: Yalnız kendi aşiretlerinden evlenebilirler. Hacca gidenlerin yiyecek, içecek ve diğer ihtiyaçlarını gidermek bunların görevidir. Pirler ve Şeyhler gerçek din adamları olarak halka doğru yolu göstermede bayram, oruç, sünnet, vaftiz gibi işlerde öncü olurlar. Pirlerin elbiseleri siyahtır. Başlarında siyah veya kırmızı renkli sarık bulunur.

Kavvallar: Şeyh Adi nin türbesine yakın otururlar. Beyaz elbise giyerler. Başlarında siyah bir sarık vardır. Hacca gitmeyenlerle konuşmak için yezidi köylerini ziyaret edip, Şeyh Adiy türbesinden getirdikleri zemzem ve toprağı satarlar. Böylece geçimlerini sağlarlar.

Koçekler: Şey Adiynin türbesindeki bekçileri yönetir ve denetlerler. Bayramlarda uzun çözük saçları ile oynarlar. Bir bakıma onlarda mürittirler, sadece koçek ve mürit sınıftan kız alırlar.

Müridler: Yezidilerin en alt tabakasını oluştururlar. Köylerde yaşarlar ve çiftçilikle uğraşırlar. Kendi kabilesinden olanlarla evlenebilirler. Üst sınıflara hizmet edip, vergi öderler.

Gelenek ve Görenekleri
*Yezidiler şeytan ismini telaffuzdan sakınırlar. Telaffuz etmek gerektiğinde “”tavus melek”” olarak ifade ederler.
*Yezidiler şarap içerler.
*Yezidilerin Yezidi olmayan bir kadının yüzüne bakması haramdır.
*Yezidiler bir usta, bir şeyh, bir pir, bir mürebbis ve ahiret kardeşi edinir.
*Yezidiler biri erkek, diğeri kadın olmak üzere iki ahiret kardeşi edinmek zorundadır. Kardeşlikleri ömürlük yardıma dayalıdır.
*Bir kız kocasını kendi seçer. Rızası alınmadan evlendirilmez.
*Tek eşlilik yaygındır.
*Başlık parası alınır.
*Evlenme, Şeyh veya Pir tarafından bir ekmeğin ikiye bölünüp yarısının geline yarısının da güveye verilmesi ile gerçekleşir.
*Güvey, gelin eve girerken itaatin bir işareti olarak ona bir Elma vurur.
*Yezidi olmayan biriyle evlenen kız veya erkek aforoz edilir.
*Tarafların birbirlerini boşama hakları vardır. boşanma üç defa “sen benim şeyhim ve pirimsin” demekle gerçekleşir.
*Vaftiz görevi şeyhindir. Şeyh doğan çocuğu Şeyh Adinin türbesi civarında bulunan zemzem suyuna üç defa sokup çıkararak yapar.
*Çocuk ölü dahi doğsa, sünnet ederler.
*Ölü, yüksek sesle salavat getirilerek, ahiret kardeşinin huzurunda Yezidi şeyhi veya fakir tarafından yıkanır; ölüye abdest aldırmazlar. Ceset kolları çapraz vaziyette ve baş kısmı güneşin doğduğu tarafa gelecek şekilde gömülür.
*Ölenin mirası yalnız erkek çocuklarına kalır. Eğer erkek çocuk yoksa ailedeki diğer erkeklere kalır.
*Marul, lahana, balık yemez mavi renkte giyinmezler.
*Aşırı dindar Ezidilerden, tavuk ve horoz yemeyenler de vardır.
*Yakılan ateş mümkünse hiç söndürülmez.
*Siyah yılan asla öldürülmez.
*Viranşehirde bazı “yılanlı türbeler” vardır ki, insanlar bu türbelere gidip yılanların gelmesini bekler. Yılanın kişinin üzerinden geçmesiyle ettiği duanın kabul olunacağına inanılır.
*Kutsal günleri Çarşamba, istirahat günleri cumartesidir.
*En büyük bayramları yeni yıl bayramıdır. Buna sersal derler.

Yezidilerin diğer bayramları şunlardır:
Îda Şêşims (Güneş bayramı): Aralık ayının birinci günü kutlanır. Bu bayram sebebiyle üç gün oruç tutarlar.
Îda Êzî (Ezi bayramı): Îda Şêşims orucunun sonunda kutlanır.
Îda Xidir-İlyas (Hızır-İlyas bayramı): Bu bayramları 18 Şubattadır. 15-17 Şubatta üç gün oruç tutarlar, sonunda bu bayramı kutlarlar.

Kaynakça:
http://www.haberturk.com/polemik/haber/979988-yezidiler-kimdir-yezidilerin-dini-inanisi-nedir—ezidiler-
http://midyat.net/yezidiler.html
http://www.cemvakfi.org.tr/murat-sahin/yezidilik-inanci/

Yazar:Hülya Ertürkler

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku