Habitat yıkımı ve iklim değişikliği, 20. yüzyılda türlerin tükenmesine yol açan en önemli faktörlerden ikisidir. Artık canlı türlerinin olmadığı bir hayvanın neslinin tükendiği kabul edilir. Avlanma, yaşam alanlarının tahrip edilmesi ve iklim değişikliği dâhil olmak üzere çeşitli faktörler türlerin neslinin tükenmesine yol açmaktadır.
20. Yüzyılda Soyu Tükenmiş Hayvanlar
Yolcu güvercini: 20. yüzyılda nesli tükenmiş ilk hayvan, yolcu güvercinidir. Bu kuş türü, 3 ila 5 milyar nüfuslu en yaygın kuş olduğu Kuzey Amerika’ya özgüdür. Kayıtlar, yolcu güvercini sert ve son derece yüksek olarak tanımlanan benzersiz sesleriyle tanındığını göstermektedir. Yerli halklar geleneksel olarak onu bir besin kaynağı olarak avlamışlardır. Avrupalıların gelişinden sonra yolcu güvercini ekonomik bir et alternatifi olarak pazarlandı. Artan avlanma ve ormansızlaşma, 1914 yılında neslinin tükenmesine yol açmıştır.
Barbary aslanı: Barbary aslanı, Kuzey Afrika’nın Atlas dağ bölgesine özgüdür. Var olan en büyük aslan türlerinden biri olarak kabul edilir. Bu aslan türü bir zamanlar Roma Kolezyumunda ki gladyatörlerle savaşmak için kullanılmıştır. İlk olarak, 1800’lerin ortalarında insanlar ödeme için avlanmaya başladıklarında nüfus kayıplarına maruz kalmışlardır. Bu aslanlar hem otel hem de sirk cazibe merkezi olarak popüler olmuşlar, buna ek olarak,
bu aslan türü, omuzlardan aşağıya uzayan uzun yelesiyle tanınmıştır. Barbary aslanı 1942’de vahşi doğada yok olmuştur.
Meksikalı boz ayı: Meksikalı boz ayı, Meksika’da yaşayan en büyük memelilerden biridir. Ortalama 6 fit yüksekliğinde ve yaklaşık 700 kilo ağırlığındaydı. Bazıları sarımsı-kahverengi ila kırmızımsı renkte olmasına rağmen hafif gümüş rengiyle tanınıyormuş. Çiftçiler bu ayıyı 20. yüzyılın başlarında hayvancılık için tehlike olarak gördüklerinden dolayı, bu algılanan tehdit nedeniyle Meksikalı boz ayı, tuzağa düşürülmüş, zehirlenmiş ve vurulmuştur. Bu insan saldırıları yüzünden 1960 yılında sadece 30 olan nüfusunu önemli ölçüde azalmıştır. Meksika hükümeti bu ayıya korunma statüsü vermiş ancak bu öldürmeyi durdurmak için çok az şey yaptığından dolayı 1969’a gelindiğinde, Meksikalı boz ayı tükenmiştir.
Altın kurbağa: Altın kurbağa, Kosta Rika’daki Monteverde Bulut Ormanı Koruma Alanı’na yaşayan endemik bir türdü. Erkekleri sarımsı turuncu renkteydiler ve bu renklerinden dolayı türlerine isimlerini vermişlerdir. Bununla birlikte dişiler kırmızı, yeşil ve siyah dâhil olmak üzere çeşitli renklerde olduğu bilinmektedir. Altın kurbağa ilk kez 1964’te keşfedildi ve 1987 
yılına kadar yaklaşık 1.500’lük bir nüfus büyüklüğüne ulaşmıştır. 1989’a kadar, bu türler iklim değişikliği, sınırlı menzil, hava kirliliği ve mantar hastalığı Chytridiomycosis dâhil olmak üzere, birkaç nedenden dolayı yok olmuşlardır. Altın kurbağa iklim değişikliğinden dolayı nesli tükenmiş ilk türdür. Biyo çeşitliliği ve vahşi yaşamı korumayı destekleyen posterlerde yaygın olarak tasvir edilmiştir.
Levuana güvesi: Fiji’ye özgü Levuana güvesi, 20. yüzyılda soyu tükenmiş son türdür. Altın sarısı karınlı, grimsi mavi bir renktir ve yarım inç ‘in üzerinde bir kanat açıklığına sahiptir. Levuana güvesi, hindistancevizi mahsulleri için bir zararlı olarak kabul edilmiş bir türdür. Fijian yerli halklarının geçim kaynağı olan Gıda, ilaç, yakıt ve inşaat malzemelerinde kullanılan Hindistan cevizi bitkisine tehdit teşkil eden bu güve cinsi 1920’lerde parazitoitler kullanan bir haşere kontrol programıyla yok edilmiştir. Uygulanan bu ilaçlama programı nüfus büyüklüğünü azaltmakta başarılı olmuş fakat birçok kişi biyolojik kontrol programlarının etiğini sorgulayarak yaklaşımı eleştirmiştir. Levuana güvesi 1994’ten beri soyu tükenmiş olarak kabul edilmiştir.
Nesli tükenmekte olan türlerin Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları (IUCN) Kırmızı Listesi her yıl büyümeye devam etmektedir. Araştırmacılar, tüm türlerin% 0,01 ile% 0,1’i arasında doğal tükenme oranından daha hızlı bir oranda tükenme yaşandığını tahmin etmektedirler. Yaban hayatı tür sayısının tahminleri 2 milyon ile 100 milyon arasında değişmektedir ve bilim adamları hala her yıl yeni türler keşfetmektedirler. Bu, yıllık 200 tür minimum tükenme oranı ve 100.000 maksimum tükenme oranı anlamına gelir.
21. Yüzyılda Günümüze Kadar Soyu Tükenmiş Hayvanlar
21. yüzyıl boyunca iklim değişikliği ve habitat kaybı, bazı türlerin neslinin tükenmesine sebep olmuştur. Nesli tükenmekte olan türler Yasası’nın 1973’te kurulmasından bu yana, ESA 227 türü kurtarmış fakat bununla birlikte, birçok başka hayvanın nesli tükenmiştir. 21. yüzyılın başından beri, Amerika Birleşik Devletleri dışında toplam 17 hayvan türü nesli tükenmiştir. Bitki ve hayvan türlerinin neslinin tükenmesi, öncelikle insan faaliyetlerinin bir sonucudur. Nüfus ve ekonomik büyüme, çevre korumayla ilgili bilgilenme ve bilinçlenmenin yetersiz olması, neslinin tükenmesinde ve bitki ve hayvan türlerinin tehlikeye girmesinde önemli rol oynamıştır. İşte 21 yy. da günümüze kadar soyu tükenmiş hayvanların listesi;
Batı siyah gergedan: Batı siyah gergedan (Diceros bicornis longipes)Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından 2011 yılında nesli tükenmiş ilan edilmiş bir kara gergedan alt türüdür. Genetik olarak, batı siyah gergedanın diğer gergedan alt 
türlerinden farklı olduğu varsayılmıştır. Bir zamanlar gergedan, çok sayıda sahra altı Afrika savanasında yaşamış ve kaçak avlanma nedeniyle zamanla azalmaya başlamıştır. Batı siyah gergedan çoğunlukla Kamerun’da bulunmuş ancak 2006’dan beri izine rastlanmamıştır. Kara gergedanın yüksekliği 4,6–5,9 fit, uzunluğu 9,8–12,3 fit ve 800 ile 1.400 kilogram arasındaydılar. Hayvanın sırasıyla 1,6-4,6 fit ve 0,79-2,65 inç ölçülerinde iki boynuzu vardır. Batı Siyah Gergedanlar yapraklı bitkiler ve sürüngenler dâhil olmak üzere beslenirlerdi Bu hayvanlar yiyeceklerini sabah ve akşamları aramakta ve günün sıcak olduğu saatleri uyuyarak geçirirlerdi. Kara gergedanın boynuzlarının değerli olmasından dolayı insanlar onları avlamışlar ve bu sayede neslinin tükenmesine yol açmışlardır.
Pinta adası kaplumbağası: Pinta Adası kaplumbağası (Chelonoidis nigra abingdonii) , Ekvator’daki Pinta Adası’na ait bir kaplumbağa türüdür. Yalnız George adında bilinen son türler 2012 yılının 24 Haziran tarihinde öldüğünde Pinta Adası kaplumbağa soyu tükenmiş olarak kabul edilmiştir. Pinta Adası kaplumbağa yaklaşık 16 saat boyunca dinlenmiş ve öncelikle kaktüs yastıkları, yeşillik, yerli meyve ve otların üzerinde beslenen bir kaplumbağa türüdür. Hayvan ayrıca, ihtiyaç oluştuğunda kullanılmak üzere vücutlarında depolanan çok miktarda su tüketmektedir. Kaplumbağanın yiyecek veya su olmadan yaklaşık altı ay yaşayabildiğine inanılır. Pinta Adası kaplumbağası neslinin tükenmesinin, kaplumbağanın yiyecek ve doğal yaşam alanlarına zarar veren Ada’ya yapılan keçi göçünden kaynaklandığına inanılmaktadır.
Formosan bulutlu leopar: Formosan bulutlu leopar (Neofelis Bulutsusu Brachyura) , bulutlu bir leoparın Tayvan Adasına özgü bir alt türüdür. Formosan bulutlu leopar, Formosan 
kara ayısından sonra Tayvan’daki en büyük etçil hayvan olarak kabul edilmiştir. Bulutlu leoparların doğal yaşam alanlarına yapılan önemli tomruk faaliyetleri nedeniyle hayvanlar, Tawu ve Jade Dağları’na çekilmişlerdir. Formosan bulutlu leoparın 2013 yılında soyu tükenmiş olarak kabul edilmiştir.
Hayvanların Yok Olmasını Önleme Yolları
Farklı hayvan türleri ekosistemde farklı ve önemli roller oynamaktadır, öyle ki eğer bütün hayvan türleri tükenmiş olsaydı insan soyu da dünyada var olmazdı. İnsan faaliyetlerinin neden olduğu çevresel değişiklikler nedeniyle bir dizi hayvan türü neslinin tükenmesiyle karşı karşıyadır. Nesli tükenmeyi önlemek için özellikle nesli tükenmeye meyilli türler için daha fazla korunan alanın oluşturulması gerekmektedir. Doğanın korunması bir öncelik olmalıdır, bu nedenle ormansızlaşma ve kirlilik ciddi bir konu olarak ele alınmalıdır. Kaçak avcılık ve vahşi hayvanların yasadışı öldürülmesi, hayvanlar üzerinde işlenen suçlarla ilgili daha az rapor bulunmasını sağlamak için yüksek derecede cezalandırılmalıdır.
Kaynakça:
worldatlas.com
dawdlez.com
aol.com
extinct-animals-facts.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu