Duygusal Uyuşma Hissi Üzerine Bilinmesi Gerekenler

Çok stresli bir olay sırasında veya sonrasında duygusal olarak uyuşuk hissetmek alışılmadık bir durum değildir. Ayrıca bir kişi vücuttan ve dış dünyadan geçici bir ayrılma veya yaşamdan kopma hissi de fark edebilmektedir. Duygusal uyuşma, şiddetli stresin bir belirtisi olabilmektedir. Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) veya duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğu gibi daha kalıcı bir akıl sağlığı durumunu da göstermektedir. Şiddetli, kalıcı veya tekrarlayan semptomlar yaşayan kişiler tıbbi tavsiye almaya çalışmalıdır. Bu makalede, duygusal uyuşukluk belirtileri, nasıl tanınacağı ve ortaya çıktığında ne yapılacağı hakkında bilgiler yer almaktadır.

Semptomları

Duygusal küntleşme olarak da bilinen duygusal uyuşukluk, bir kişinin duygularını deneyimleyemediği anlamına gelmektedir. Alternatif olarak, kendi duygularından kopmuş gibi hissedebilmektedirler. Duygusal uyuşma ile ilişkili olabilecek bazı belirti ve semptomlar bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kişinin vücudundan veya düşüncelerinden kopuk hissetmesi
• Dış dünyadan kopuk hissetmek
• Kendi hayatında yabancı gibi hissetmek
• Çarpık veya karışık bir zaman duygusu
• Başkalarıyla bağlantı kurmada zorluk
• Duyguları ve fiziksel sinyalleri algılama, işleme ve bunlara yanıt verme becerisinin azalması

Duyarsızlaşma-Derealizasyon Bozukluğu

Duygusal uyuşukluk, diğer dissosiyatif bozuklukların, daha sonra duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğunun bir semptomu olabilmektedir. Duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğu olan bir kişide, öz farkındalığın kalıcı olarak bozulması vardır. Depersonalizasyon-derealizasyon bozukluğu Dört ana belirtileri bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Sanki kendi bedeninden kopmuş veya bağlantısı kopmuş gibi, bedensizlik duyguları
• Duygusal uyuşma ve duygu veya empati deneyimleyememe
• Anormal öznel hatırlama olarak bilinen kişisel bilgileri hatırlarken veya bir şeyleri hayal ederken sahiplik eksikliği
• Derealizasyon veya kişinin çevresinin gerçek olmadığı hissi
Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, 5. Baskıya göre, Mental Bozuklukları olan kişi bazı duygular hissedebilmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Sanki bir sis, rüya veya balonun içindeymiş gibi
• Robotik veya bir makine gibi
• Sanki çevreleri cansız, renksiz veya yapay gibi
Ayrıca yukarıdaki sayılan duygular haricinde bazı semptomlarada neden olmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Görme ve ses bozulmaları
• Hafıza kaybı veya kişinin anılarından kopukluk
• Bir rüyada yaşıyormuş gibi hissetmek
• Başkalarından kopuk hissetmek
Bir kişi bazı davranışları sergileyebilmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Duygusal ipuçlarına düşük yanıt verme
• Sosyal durumların anlaşılmaması
• Düşük duygusal farkındalık
Ayrışma ve derealizasyon halüsinasyonlardan farklıdır çünkü kişi hissettiği şeyin yalnızca kendisini etkilediğinin farkındadır.

Nedenleri

Doktorlar duygusal uyuşukluğa ve bağlantısızlığa neyin sebep olduğunu tam olarak bilmemektedirler. Geçici uyuşukluğun nedenleri, duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğundan farklı olabilmektedir. Duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğu ile bir bağlantısı var gibi görünmeyen bazı geçici duygusal uyuşukluk nedenleri bulunmaktadır. Bu nedenler aşağıdaki gibidir:
• Kenevir, LSD ve ketamin gibi maddelerin kullanımı
• Panik veya aşırı kaygı atakları
• Şiddetli depresyon
• Ciddi endişe
• TSSB
• Ölümcül bir hastalık haberi almak
Araştırmacılar, duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğunun nasıl, neden ve ne zaman ortaya çıktığını hala araştırmaktadırlar, ancak bir rol oynayabilmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Genetik özellikler
• Çevresel faktörler
• Beyin yapısı ve beyin kimyasalları gibi biyolojik faktörler
Depersonalizasyon-derealizasyon bozukluğu arasında bir bağlantı da olabilmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Migren
• Paranoyak sanrılar
• Frontal lob epilepsisi
Bununla birlikte duygusal uyuşma, TSSB’nin önemli bir belirtisidir.

İlaçlar

Bazı ilaçlar da duygusal uyuşmayı tetiklemektedir. 2014 yılında yapılan bir araştırma, son 5 yıl içinde seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) dahil olmak üzere antidepresan alan 1.800’den fazla yetişkinin % 60’ının duygusal uyuşukluk yaşadığını bulmuştur. Başka bir çalışma, anksiyete veya depresyonu tedavi etmek için SSRI kullanan bipolar bozukluğu olan 38 kişiyi incelemiştir. Katılımcılar umursamamaktan tamamen duygusal uyuşukluğa kadar çeşitli etkiler bildirmişlerdir.
Travma, Stres ve Duyarsızlaşma-derealizasyon Bozukluğu
Bazı araştırmalar, duygusal uyuşukluğun, kişi aşırı stresle karşı karşıya kaldığında bir tür başa çıkma mekanizması olarak gelişebileceğini öne sürmektedirler. Bir kişinin şok edici veya üzücü bilgileri işlemekten kaçınmasına yardımcı olabilmektedir. 2016’da yapılan 6 yıllık bir araştırma, şiddete maruz kalmış yaklaşık 3.500 çocuğu izlemiştir. Yazarlar, gençlerin zamanla giderek daha fazla duyarsızlaştığını veya duygusal olarak uyuştuğunu keşfetmişlerdir. Duygusal uyuşukluğa yol açabilecek faktörler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Travmatik deneyimlere maruz kalma
• Kayıp
• Fiziksel veya diğer taciz
• Aşırı stres
• Ölümcül bir hastalık hakkında bilgi edinmek
Bazı uzmanlar duygusal uyuşukluğun, stres gibi yüksek bir duygu döneminden sonra duygusal kaynakların tükenmesinden kaynaklanabileceğini öne sürmüşlerdir.

Tedavi Seçenekleri ve Başa Çıkma Stratejileri

Duygusal uyuşukluk, insanların zor duygularla baş etmelerine yardımcı olmaktadır, ancak aynı zamanda karar verme ve başkalarıyla bağlantı kurma yeteneklerini de etkilemektedir. Altta yatan stresi ve diğer sorunları ele almak, genellikle kişinin uyuşukluk belirtilerini yönetmesine yardımcı olmaktadır. Tedavi, yaşam tarzı kararları vermeyi, psikoterapiyi denemeyi veya ilaç almayı içermektedir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Bazı stratejiler, geçici duygusal uyuşukluğa neden olan stresi hafifletmeye yardımcı olmaktadır. Bu stratejiler aşağıdaki gibidir:
• Düzenli fiziksel aktivite yapmak
• Gevşeme egzersizlerini denemek
• Sağlıklı bir diyet yemek
• Yeterince uyumak
• Tetikleyicileri belirlemek ve bunlara yaklaşmanın yeni yollarını bulmak
• Duyguları güvenilen bir kişiyle konuşmak ve gerektiğinde yardım istemek
• Stres için tedavi aramak
Bu stratejiler aynı zamanda duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğuna da yardımcı olmaktadır.

Psikoterapi

Yaşam tarzı değişiklikleri yapmak işe yaramazsa, doktor danışmanlığı veya psikoterapiyi denenmelidir. Örneğin, bilişsel davranışçı terapi, kişinin düşüncelerinin ve duygularının davranışlarını nasıl etkilediğini anlamasına yardımcı olmaktadır. Bu, durumlara yeni bir şekilde yaklaşmayı öğrenmelerine ve bu da kaygıyı azaltmaya yardımcı olmaktadır. Mevcut birçok psikoterapi türü vardır ve en iyi seçenek bireyin ihtiyaçlarına bağlıdır. Terapist, uyuşma ve duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğunu tedavi etmek ve hafifletmek için yollar önermektedir.

İlaçlar

Uyuşukluk hissini tedavi edecek özel bir ilaç yoktur, ancak depresyon gibi altta yatan bir durumu tedavi etmek için ilaç almak yardımcı olmaktadır. Bazı durumlarda çözüm, ilacın kendisi etkiyi tetiklemekte gibi görünüyorsa, ilaç almayı bırakmak veya ilaçları değiştirmek olabilmektedir. Bazı durumlarda doktorlar ilaç vermektedirler ve bu durumlar aşağıdaki gibidir:
• Semptomlar şiddetliyse
• Kişinin günlük hayatı üzerinde semptomların uzun süre önemli bir etkisi varsa
• Kişinin TSSB, depresyon veya başka bir durum tanısı varsa
Duygusal uyuşukluk şiddetli stres, bazı ilaçların kullanımı veya duyarsızlaşma-derealizasyon bozukluğu gibi bir durumdan kaynaklanmaktadır. Genellikle zamanla geçmektedir, ancak devam ederse ve şiddetliyse, kişi bir doktora görünmelidir. Altta yatan bir durum için tedaviye ihtiyaçları olabilmektedir.

Kaynakça:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279285/
https://www.rethink.org/advice-and-information/about-mental-illness/learn-more-about-conditions/dissociation-and-dissociative-identity-disorder-did/
https://dsm.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.books.9780890425596.dsm08
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19721109/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu