Adet kanamasının az gelmesinin tıp dilindeki ismi hipomenoredir. Adet kanaması en az 2 gün sürmektedir. Günlük kanama miktarı el ayası büyüklüğünde olur. Bu da günlük en az 2 pet kullanımı kadardır. Adet kanaması 2 günden az sürüyorsa ve miktarı 2 petten az oluyorsa hipomenoreden bahsedilir. İlerleyen yaşla birlikte, özellikle 40 yaş sonrası, kadınlık hormonunun azalmasına bağlı olarak kanama miktarları azalır. Cinsel yönden aktif kadınlarda adet kanamasının normal giderken bir periyotta az gelmesi hamileliği akla getirmelidir. Halk arasında üstüne görme olarak bilinen durumdur. Gebelikten korunmak için kullanılan koruyucu tabletler de kanama miktarını azaltır.
Hipotiroidi, yani guatr hormonlarının az olması halinde de kanama azalır. Rahimle ilgili ameliyatlarda, kürtaj sonrasında nadir olarak rahim içi yapışıklıklar olabilir. Bu yapışıklıklarda kanama miktarını azaltır. Aşırı stres, üzüntü, depresyon gibi rahatsızlıklar da kanamayı azaltır.Kanama süresi 2 günden azdır ve pet kullanımı 2 adetten azdır. Hipomenoreye sebep olan hastalığın bulguları vardır.Tedavide hormonal ilaçlar verilir. Eğer hastada guatr varsa guatr hormonları kullanılır. Rahim içi yapışıklık olması durumunda cerrahi tedavi uygulanır. Depresyon varlığında ise antidepresanlar kullanılır. Dengeli beslenme, egzersiz önerilir.
Adet kanamasının gecikmesi, sıklıkla vücutta yağ miktarının aşırı olması (şişmanlık) veya çok az olması (aşırı zayıflık) ile ilişkilidir. Bu durumda doktor tarafından muayene edilerek vücuttaki yağ oranının değerlendirilmesi ve anormal olması durumunda uygun beslenme programının değerlendirilmesi gereklidir. Aşırı kilolu olunması durumunda kalori kısıtlamasının yanı sıra düzenli egzersiz programının yapılması çok yararlıdır. Ayrıca insanların kısa sürede hızlı kilo almaları veya hızlı kilo vermeleri de adet kanamasında gecikmeye neden olabilir. Eğer kişi kontrolsüz bir şekilde kilo alımından korkarak yemiyorsa veya yeme isteğini kontrol altına alamayıp aşırı yiyorsa yeme hastalığı olabilir ve doktor yardımı gereklidir.
Anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza gibi yeme hastalıkları çoğunlukla adet kesilmesine (amenore) neden olur. Anoreksiya nervoza aşırı kilo kaybına neden olan gıda alımının ileri derecede azaltıldığı ve yoğun egzersizin yapıldığı takıntılı bir hastalıktır. Ölüme neden olabilmesi nedeni ile ciddi bir sağlık sorunudur. Psikiyatrik yardım gereklidir.
Bulimiya nervoza ise yeterli miktarda gıda alınsa bile bu gıdaların kusma veya ishal yapıcı ürünler ile vücuttan atılmasının sağlandığı takıntılı bir hastalıktır. Burada kişi yeme isteğini kontrol edememektedir ama aşırı kilo alma endişesi ile yediklerinin vücuttan atılmasını sağlamaya yönelik davranışlara girer. Bu rahatsızlıkta da psikiyatrik değerlendirme gereklidir.Aşırı ve yoğun egzersiz âdet döngüsünü bozup durdurabilir. Bu durumlarda egzersizin azaltılıp normal egzersiz programına dönülmesi basit bir tedavi sağlar. Eğer yoğun egzersiz yapma isteği aşırı kilo alımının engellenmesi amacını taşıyorsa, kişide bulimiya veya anoreksiya nervoza hastalığı olabilir. Bu durumdaki kadınlarda günde 2-6 saat arasında değişen yoğun egzersiz yapılmaktadır.
Egzersiz yapmak zorunda olan atletlerde ise tedavi yaklaşımı değişmektedir. Adetin kesilmesi nedeni ile kemik erimesi (osteoporoz) ve kemikte kırık riski artan sporcularda yeterli D vitamini ve kalsiyum düzeylerinin sağlanması gereklidir.
Stres yoğunluğu da adet gecikmesine neden olur. Stresi olan kadınların daha fazla istirahat etmesi ve gevşemesi gereklidir. Meditasyon, derin nefes alma gibi teknikler uygun egzersiz eşliğinde dikkatin vücuttaki gerginliğe odaklanmasını, düşüncelerin ve kasların gevşetilmesini sağlar. Eğlenceli diğer aktiviteler de yararlıdır.
Adet gecikmesi sorunu yıllarca olduğu zaman kemik erimesi sorunu gelişmektedir.Kemik erimesinden korunmak için şunlar yapılmalıdır:Sigara içilmemeli, alkolden uzak durulmalıdır.Kalsiyum ve D vitamininden zengin gıdalar tüketilmelidir.Günde iki fincandan fazla kafeinli içecek tüketilmemelidir.Dirence karşı ve ağırlık kaldırma egzersizleri düzenli fakat aşırıya kaçamayacak şekilde yapılmalıdır.
ÖNERiLEN BESİN TAKVİYELERİ
Vitamin ve mineral kompleksi: Adet görmeyen bayanlarda osteoporoz riski de artar. Kemikleri güçlü tutmak için kalsiyum, magnezyum, D ve K vitamini ve bor takviyesi önerilir.
B6 vitamini: Amenore tanısı konulan hastalarda genellikle prolaktin seviyeleri de yüksektir. Yüksek prolaktin düzeylerini azaltmak için günde 200 mg B6 vitamini desteği önerilmektedir.
Esansiyel yağ asitleri: Evening primrose veya boraj yağının günde 1-2 kez 1.000-1.500 mg dozda alınması önerilir.
Hayıt: Yüksek prolaktin seviyelerinde, hayıt meyvesinin standardize ekstresini içeren ürünlerin alınması önerilir. En az 12-18 ay alınmalıdır. Hormon tedavisi görenlere ve doğum kontrol hapı kullananlara önerilmez. Hekim tavsiyesi ve kontrolünde alınmalıdır.
Atkuyruğu, yulaf kepeği ve kelp (havalı yosun): Mineral bakımından zengin kaynaklardır. Tiroit fonksiyonunu desteklemek için önerilir. Ancak diyabet hastalarına, lityum ve diüretik ilaç alan hastalara önerilmez.
Adaçayı: Ostrojenik etkilidir. Papatya ile birlikte kombine çayından günde birkaç çay fincanı içilmesi önerilir.
Maydanoz: Menstrüasyon periyotlarını düzenlemek için maydanoz çayının içilmesi, ayrıca çiğ olarak da tüketilmesi önerilir. Adet söktürücü olarak tohumlarından da yararlanılır. 2 gram maydanoz tohumu 100 ml kaynamış su içinde 5-10 dakika demlenip süzülür. Günde 2-3 çay fincanı içilir.
Havuç: Havuç meyvesi adet getirici ve idrar artırıcı özelliktedir. 5 gram havuç meyvesi 100 ml kaynamış su içinde 5-10 dakika demlenip süzülür. Günde 2-3 çay fincanı içilir.
Adet düzensizlikleri ve amenore durumu için karışım yağ-1:
20 ml organik soya yağı (üzüm çekirdeği veya susam yağı da olabilir)
2 damla buğday rüşeymi yağı
4 damla adaçayı uçucu yağı
4 damla papatya uçucu yağı
Yağ karışımı hazırlanır ve adet düzensizliklerinde, amenore durumunda karın bölgesine masaj yapılır.
Adet düzensizlikleri ve amenore durumu için karışım yağ-2:
20 ml organik soya yağı (üzüm çekirdeği veya susam yağı da olabilir)
2 damla buğday rüşeymi yağı
8 damla maydanoz uçucu yağı
Yağ karışımı hazırlanır ve adet düzensizliklerinde ve amenore durumunda karın bölgesine masaj yapılır.
Yazar: Enes Eker