Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Akatizi Nedir?

0 773

Akatizi; sabit durulduğunda huzursuzluk hissi veren, yerinde duramama ve acil olarak hareket etme isteği ile tanımlanan bir durumdur. Bu isim, Yunanca oturamama anlamındaki “akathemi” kelimesinden gelir. Bu durum, şizofreni ve bipolar bozukluk benzeri zihinsel sağlık şartlarının tedavi edilmesinde kullanılan eski, birinci nesil antipsikotik ilaçlarda görülen bir yan etkidir. Ancak yeni antipsikotiklerle de ortaya çıkabilir. Bu yan etkiye sahip bu ilaçları alan kişilerin yüzde 20 ve 75 arasında hastalar tedaviye başladıktan sonra özellikle ilk haftalarda görülebilmektedir.
Akatazi durumu koşula, ne zaman başladığına göre 3 türe ayrılır. Bu 3 tür aşağıdaki gibidir:
• Akut akatizi: İlacı almaya başladıktan kısa bir süre sonra gelişir ve altı aydan az sürebilir.
• Tardif akatizi: İlacı aldıktan aylar veya yıllar sonra gelişebilir.
• Kronik akatizi: Altı aydan fazla sürebilir.

Akatazi ve Tardif Diskenizi

Doktorlar, akatizi hastalığında tardif diskinezi adı verilen başka bir hareket bozukluğu ile ilgili hata yapabilirler. Tardif diskinezi, antipsikotik ilaçlarla tedavinin başka bir yan etkisidir. Sıklıkla yüz, kollar ve gövdede rastgele hareketlere neden olur ve akatazi çoğunlukla bacakları etkiler. Koşullar arasında ki temel fark, geç diskinizili kişilerin hareket ettiklerini anlamadıklarıdır. Akatizili olanlar hareket ettiklerini bilirler ve bundan dolayı üzülürler.

Semptomları

Akatizili kişiler hareket etme dürtüsü ve huzursuzluk duygusu hissederler. Dürtüyü hafifletmek için bazı tekrar eden hareketler yaparlar. Bu harekelerden bazıları aşağıdaki gibidir;
• Ayakta dururken veya otururken ileri geri sallanma
• Ağırlığı bir bacağından diğerine kaydırma
• Dar bir yerde ileri geri yürümek
• Yerinde saymak
• Yürürken ayaklarını yere sürtmek
• Ayaklarını çekerek yürümek, örneğin asker yürüyüşü gibi
• Otururken bacaklarını çapraz yapmak ve açmak veya otururken bir bacağını sürekli sallamak
Diğer belirtilerini de şu şekilde sıralayabiliriz;
• Gerginlik ya da panik
• Sinirlilik, iritabilite (hafif etkiler karşısında aşırı tepkiler verme, aşırı alınganlık)
• Sabırsızlık

Akatizi Tedavisi

Akatizi Nedir?Akatizi hatalığının tedavisi ilk önce hastalığa sebep olan ilacın bırakılmasıyla başlar. Akatizi tedavisinde birkaç ilaç kullanılır, bu ilaçlar aşağıdaki gibidir:
• Kan basıncı ilaçları, tansiyon ilaçları
• Benzodiazepinler, bir tür sakinleştirici
• Antikolinerjik ilaçlar
• Antiviral ilaçlar
Ayrıca B-6 Vitamini de yardımcı olabildiği düşünülmektedir. Yapılan araştırmalara göre, yüksek dozda (1.200 mg) B-6 Vitaminin, akatizi semptomlarının azaldığını bildirmişlerdir. Ancak, tüm akatizi vakaları ilaçla tedavi edilemeyebilir. Bu hatalığı önlenmesi tedavi edilmesinden daha kolaydır. Doktor Antipsikotik bir ilaca ihtiyaç vermeyi gerek duyuyorsa, mümkün olan en düşük dozda bu ilaca başlatmalı ve bir seferde biraz arttırmalıdır. Yeni nesil antipsikotik ilaçların kullanılması akatizi riskini azaltabilir. Bununla birlikte, daha yeni antipsikotik ilaçların bile bu semptomlara neden olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır.

Akatizi Nedenleri ve Risk Faktörleri

Akatazi bazı antipsikotik ilaçların bir yan etkisidir, bu antipsikotik ilaçlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
• Klorpromazin (Thorazine)
• Flupentiksol (Fluanxol)
• Flufenazin (Prolixin)
• Haloperidol (Haldol)
• Loksapin (Loxitane)
• Molindon (Moban)
• Pimozide (Orap)
• Proklorperazin (Compro, Compazine)
• Tiyoridazin (Melleril)
• Tiyotiksen (Navane)
• Trifluoperazin (Stilizan)
Doktorlar bu yan etkinin kesin nedenini bilmemektedirler. Antipsikotik ilaçların beyindeki dopamin reseptörlerini bloke etmesi nedeniyle olabildiğini düşünmektedirler. Dopamin hareketi kontrol etmeye yardımcı olan kimyasal bir habercidir. Bununla birlikte, son zamanlarda asetilkolin, serotonin ve GABA gibi diğer nörotransmiterler bu durumda muhtemelen rol oynadığı için dikkat çekmiştir.
Akatizi, ikinci kuşak antipsikotik ilaç kullanan hastalarda daha az görülür. Bununla birlikte, yeni antipsikotikler bile yan etkiye neden olabilir ve diğer ilaçları alan hastalar da akatizi için risk altında olabilir. Akataziye sebep Akatizi Nedir?olan diğer ilaçlar aşağıdaki gibidir;
• Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar)
• Kalsiyum kanal blokerleri
• Anti-Nausea yani mide bulantısını giderme ve kusmayı önlemek için ilaçlar
• Vertigo tedavisinde kullanılan ilaçlar
• Ameliyattan önce yatıştırıcı olan ilaçlar
Bazı durumlar akatazi riskini arttırabilir. Bu durumları şu şekilde sıralayabiliriz;
• Güçlü birinci nesil antipsikotik ilaçlarla tedavi görmek
• Yüksek dozda nöroleptik ilaç almak
• Doktor hataya uyguladığı ilacın dozunu çok hızlı arttırdığında
• Hatanın yaşı orta yaş veya yaşlı olması
Birkaç tıbbi durum da dahil olmak üzere bazı hastalıkların akatizi ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Bu hastalıkları şu şekilde sıralayabiliriz:
• Parkinson hastalığı
• Ensefalit, bir tür beyin iltihabı
• Travmatik beyin hasarı (TBI)

Teşhisi

Doktor hastaya en başta hastalığın belirtilerini ve geçmişlerini sorar. Bu arada muayene sırasında, hastanın aşağıdakilerini yapıp yapmadığını izleyecektir:
• Hastanın huzursuzlanıp huzursuzlanmadığını izler
• Pozisyonları sık sık değiştirip değiştirmediği izler
• Bacaklarını çapraz ve paralel yapmasını ister
• Hastanın ayaklarına dokunmasını ister
• Otururken ayaklarını ileri geri sallamasını ister
• Bacaklarını doktorun istediği şekilde karışık pozisyonlarda hareket ettirmesini ister
Hastanın akatizi olduğunu doğrulamak için bazı testlere ihtiyacı olabilir, ancak aşağıdakilere benzer bir durumun olmaması şartı iler;
• Duygudurum bozukluğu kaynaklı ajitasyon
• Huzursuz bacak sendromu (RLS)
• Kaygı
• Uyuşturucudan çekilme
• Geç diskinezi
Görünüm
Akatiziye neden olan ilacı almayı bıraktıktan sonra semptomun gitmesi gerekir. Bununla birlikte, ilacı durdurmasına rağmen hafif bir vaka ile Akatizi Nedir?devam edebilecek bazı insanlar vardır. Akatizinin mümkün olduğunca çabuk tedavi edilmesi önemlidir. Tedavi edilmeden bırakıldığında psikotik davranış daha da kötüleşebilir. Bu durum aynı zamanda zihinsel bir hastalığı tedavi etmek için gereken ilaçların alınmasını da önleyebilir.
Bazı akatizi hastalarında intihar düşünceleri veya şiddet içeren davranışlar olmuştur. Akatizi ayrıca geç diskinezi riskini de artırabilir.

Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov
healio.com
nami.org

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku