Hafıza, beyindeki diğer sistemlerle bir şekilde işbirlikçi hareket eden bir dizi bağımsız sistemden oluşan, yeni bilgiyi elde etme ve muhafaza etme ve gerektiğinde bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde geri getirme yeteneği olarak tanımlanabilir. Günlük olarak, gazete okumak, restoranda bahşişi hesaplamak, oturma odasında da yeni bir kanepeye uyacak yeni bir mobilya düzeni hayal etmek, dairelerin niteliklerini ve kusurlarını karşılaştırarak uygun olanı seçmek gibi çeşitli görevleri yerine getirilir. Son olarak, hafızanın bir sonuç elde edilene kadar zihinsel olarak tutulması gereken birden çok adımı içeren görevler vardır.
Bellek Türleri
Bellek teoride kısa süreli bellek, işleyen bellek ve uzun süreli belleğe bölünmüştür. 1890’da James, belleğin iki sistemde ayrılmasını öneren ilk kişiydi: bugünlerde çalışan bellek kavramına eşdeğer olabilecek birincil bellek ve uzun süreli belleğe benzeyen ikincil bellektir. Atkinson ve Shiffrini bilgiyi birbirine bağlı üç seviyede işleyecek bir modal model olarak bilinen modeli önermilştir. Bu (1) modal duyusal kayıt, (2) kısa süreli hafıza ve (3) uzun süreli hafıza, ikincisi kalıcı bir bilgi deposu olarak tanımlanır. Bu modele göre, dış çevresel uyaranlardan gelen bilgiler, farklı paralel duyusal kayıtlarda işlenir, sınırlı kapasiteye sahip kısa süreli bir sistemde (birincil) ve daha sonra uzun süreli bellekte (ikincil) depolanır. 
Bu modelde, kısa süreli depolamanın rolü, uzun vadeli depolamanın yanı sıra bu sistemde yer alan bilgilerin geri alınması için çok önemlidir. Kısa süreli bellek kavramı, zaman içinde hızla bozulan çok kısa bir süre (saniye) için yaklaşık dört öğeyi işleme ve saklama yeteneğini ifade eder. Bu hızlı unutma oranına rağmen, bilgi prova yoluyla bellekte daha uzun süre tutulabilir. İşleyen belleğin en etkili modellerinden biri, Baddeley ve Hitch’in 1974’te önerdiği modeldir. Model, iki işleme ve manipülasyon döngüsünü varsayar: sözlü bilgileri koruyabilen ve işleyebilen fonolojik döngü ve görsel bilgileri benzer şekilde işleyen görsel-uzamsal eskiz defteri.
Ek olarak, bu alt sistemlerden gelen tüm bilgileri koordine eden merkezi yürütme organı olan bir dikkat bileşeni daha vardır. Daha yakın zamanlarda, başka bir entegratör bileşeni modele dahil edilmiştir; uzun süreli bellekte kesin olarak depolanmadan önce bilginin geçici olarak tutulduğu ve manipüle edildiği epizodik tampon. Epizodik arabellek, bilgiyi geçici olarak merkezi yöneticinin denetimi altında tutan sınırlı kapasiteli bir depolama sistemidir. Çalışma belleği dikkat, mantık, akıl yürütme, planlama, strateji ve öğrenme süreçlerine odaklanmada önemlidir.
Uzun süreli bellek, deneğin saatler, günler, aylar ve hatta yıllar önce meydana gelen olaylardan bilgi alma, saklama ve alma yeteneği olarak tanımlanır. Squire ve Zola-Morgan’a göre uzun süreli bellek bildirimsel (veya açık) bellek ve bildirimsel olmayan (veya örtük) bellek olarak alt bölümlere ayrılabilir. Açık bellek, gerçekleri ve olayları saklama ve bilinçli olarak hatırlama yeteneğini ifade eder; aksi takdirde, örtük bellek bilinçten veya kasıtlı hatırlamadan bağımsızdır ve aşamalı olarak kazanılan öğrenme, motor ve bilişsel becerilerle ilgilidir. Örtük bellekte saklanan çoğu bellek, prosedürel belleklerdir. Bireyin performansı ile ölçülebilen çeşitli bilişsel yetenek türlerini içerir. Bir dizi alışkanlık ve yeteneğin öğrenilmesiyle meydana gelir ve hazırlama, klasik ve işlemsel koşullandırma ve ilişkisel olmayan öğrenme gibi belirli uyaranlara maruz kaldıktan sonra hatırlamayı kolaylaştırır.
Bildirici bellek, talamustaki hipokampus, parahipokampal girus, entorhinal ve perirhinal korteksler, forniks ve anterior ve mediodorsal çekirdekler dahil olmak üzere medial temporal lob yapılarının bütünlüğüne bağlıdır. Özellikle, öncelikle mezial temporal lob yapılarına, özellikle hipokampa bağlıdır. Bildirimsel bellek kavramsal olarak anlamsal bellek ve olaysal bellek olarak alt bölümlere ayrılmıştır. Anlamsal bellek, dünya bilgisi, kavramlar ve kelime bilgisi gibi genel olarak bilgi edinme becerisine bağlıdır ve çağrışımı için bağlama bağlı değildir. Epizodik bellek, bilgiyi ve geçici uzamsal ilişkilerini geçici olarak alan ve depolayan bir tür bildirimsel bellek türüdür.
Olaysal bellek, sahte anılarla ilgili çalışmalarla en çok ilgilenen kişidir. Geri çağırma veya hatırlama olarak da bilinen geri alma, geçmişte beynimizde önceden kodlanmış ve depolanmış olayların veya bilgilerin yeniden işlenmesi olarak kabul edilir. Öte yandan, tanıma, önceden karşılaşılan olayları, nesneleri veya kişileri tanıma yeteneği olarak tanımlanan, bildirimsel belleğin bir alt kategorisidir. Sahte hafızayı test etmek için, kelimeden bağımsız hatırlama görevi deneklere uygulanabilir, çünkü belirli bir durumda, yani belirli bir zamansal bağlamda bazı kelimelerin hatırlanmasını ima eder, ancak aynı zamanda bununla ilgili birkaç çalışmada gerçekten de tanıma görevi uygulanır.
Duygusal Hafıza
Duygusal reaksiyonlar, öznel raporlara (örn. Değerlendirme ölçekleri), hedeflere (örn., Kalp atış hızı ve elektriksel iletkenlik gibi fizyolojik yanıtlar) ve davranışların gözlenmesine (örn. İfadeler) göre ölçülebilir. İnsanın duygusal deneyimleri iki ana duyuşsal boyutla karakterize edilebilir: değerlilik ve uyarılma. Değerlik, memnuniyetsizlikten (negatif değerlik-hoş olmayan) zevke (pozitif değerlik-hoş) değişen, nötr sınıflandırmadan geçen sürekli bir değerlendirmeyi ifade eder. Uyarılma, sakinlikten uyarılmaya kadar değişen sürekli bir değerlendirmeyi ifade eder. Herhangi bir uyarana gösterilen duygusal tepki (örneğin, görüntüler ve kelimeler), değerliliğe ve uyarılmaya göre sınıflandırılabilir. 1980’de Lang, değerlik ve uyarılmanın öznel değerlendirmesi için sözel olmayan resimsel bir ölçü olan Öz Değerlendirme Mankeni (SAM) geliştirilmiştir. 
ÖM, motivasyon, dikkat ve bellek ile ilgili çalışmalarda kullanılan uyaranların duyuşsal boyutlarını daha objektif olarak değerlendirme amacına sahiptir. Bu görevde, genellikle, düşük değerlikte duygusal tepkilere neden olan bir uyarıcı, olumsuz, orta düzeyler nötr ve yüksek düzeyler pozitif olarak sınıflandırılır. Benzer şekilde, uyarılma için düşük seviyeli uyaranlar gevşetici, orta seviyeler uyarıcı olmayan ve uyarılma gibi yüksek seviyeli olarak tanımlanır.
Negatif veya pozitif değer olarak sınıflandırılan kelimeler ve fotoğraflar, uyarıcı uyarılma düzeyini sunar ve nötr ve uyarıcı değil olarak sınıflandırılan benzer uyaranlara göre daha doğru bir şekilde geri çağrılma olasılığı daha yüksektir. Ek olarak, bazı çalışmalar, uyarılmanın kasıtsız dikkat mekanizmaları yoluyla bir uyaranın merkezi yönlerinin kodlanmasını güçlendirirken aynı zamanda uyaranın çevresel ayrıntılarının kodlanmasını azaltma eğiliminde olduğunu ileri sürmüştür. Örneğin, bir otoyoldaki iki araba arasındaki bir kazanın fotoğrafına bakıldığında, insanlar olayın çevresel yönlerinden (örneğin trafik panosu veya trafik panosu) daha çok olayın merkezi ve önemli yönlerini (örneğin buruşuk arabalar) hatırlama eğilimindedir. yol kenarındaki reklam panoları)
Bazen bu koşullar, bazı çevresel ayrıntılar iyi kodlanamadığında ve yanlış bir şekilde yeniden kodlanıp gelecekte yanlış bir şekilde geri alınabildiğinde yanlış bellek oluşumunu kolaylaştırır. Çeşitli çalışmalar, duygusal alaka içeren bölümlerin, onu içermeyenlere göre daha fazla hatırlanma olasılığına sahip olduğunu göstermiştir: bu nedenle, uyarıcı olmayan uyaranlara kıyasla uyarıcı olarak sınıflandırılan uyarıcıların geri kazanılmasında avantajlar vardır. Duygu, sağladığı daha fazla prova, dikkat ve ayrıntılandırma nedeniyle bellek izinin daha iyi kodlanmasını destekler.
Amigdala, onsuz hafızadaki duygusal etkilerin meydana gelmediği duygusal hafızanın birincil düzenleyicisidir. Duygunun bildirimsel bellekteki artan etkisinden amigdala sorumludur. Amigdala, depolamada olduğu gibi kodlamada, modüle ederken veya hipokampus gibi diğer beyin bölgelerinin aktivitesini arttırırken hafızayı etkiler. Öte yandan, duygusal uyaranlar söz konusu olduğunda hipokampus amigdalanın tepkilerini etkiler. İki taraflı amigdala lezyonu olan bir hasta üzerine yapılan bir vaka çalışması, olumlu veya olumsuz duygusal içerikli görüntüler için hafızayı artırmada duygunun tipik faydasından yararlanamadığına ilişkindir.
Bir başka ilginç veri, kan oksijenasyon düzeyine bağlı fonksiyonel manyetik rezonans görüntülemeye (BOLD fMRI) bağlı fonksiyonel bir manyetik rezonans çalışmasından gelir ve Parkinson hastalarının, korkunun duygusal uyaranlarına yanıtlardaki eksikliklerle ilişkili anormal amigdala aktivasyonu sergilediğini bildirir. Duygunun açık bellekte iki ana etkisi vardır, her ikisi de amigdala tarafından aracılık edilir: kodlama sırasındaki etki, artan dikkat ve detaylandırma dahil olmak üzere ve kortizol salınımını ve bellek izinin artmış konsolidasyonunu içeren kodlama sonrası etkidir.
Hafıza konsolidasyonu sırasında amigdala etkisi altında hipotalamus-hipofiz-adrenal eksende salgılanan hormonlar, hipokampüste uyarıların depolanmasına yardımcı olarak hareket ederek onları unutmaya ve müdahaleye karşı daha dirençli hale getirir. Bu şekilde geri çağırmayı kolaylaştırır. Duygusal değerlik, adeno-hipofiz bezinin aktivitesi üzerindeki etkisiyle, amigdala ile etkileşime giren stres hormonlarının salınımını değiştirerek, açık belleği etkileyebilir. Duygusal değerliliğin amigdala eylemi yoluyla modülasyon etkisi, özellikle hipokampus gibi hafıza konsolidasyonu alanlarında etkilidir. Çalışmalar, amigdala ve hipokampus sistemlerinin bağımsız olduğunu göstermiştir. Örneğin, bu çalışmalardan biri, ekranda mavi bir karenin ortaya çıkmasının bileğe bir şokla durdurulduğu korku-şartlandırma paradigmasını kullandı. Amigdala lezyonu olan hastalar, mavi karenin aynı şeyden önce geldiğini bildiklerini bildirmelerine rağmen, şoktan kaçma korkusunun normal fizyolojik tepkisini göstermediler. 
Yani, ne olacağının tahmini, yani olayın kendisi sağlamdı, çünkü bu hipokampusa bağlıyken duygusal bağ buna bağlı değildir. Hipokampa zarar veren hastalar zıt bir model göstermiştir. Amigdala aktivasyonunun dikkat ile değiştirilebileceğine dair kanıtlar vardır. Dikkat kaynakları başka bir odağa bölündüğünde amigdala duygusal içerikli yüzlere farklı tepki vermez, bu da amigdaladaki duygusal işlemenin “yukarıdan aşağıya” kontrole duyarlı olduğunu gösterir. Duygusal bellek işleme sırasında aktive olan diğer önemli anatomik alanlar, ön singulat korteks, nükleus akümbens, septum, ventral tegmental alan, insula, somatosensoriyel korteks ve beyin sapıdır. Fonksiyonel nörogörüntüleme üzerine yapılan bir çalışma, anterior singulat korteksin aktivasyonu, duygu ve dikkat arasında bir ilişki olduğunu göstermiştir.
2000’de Bush ve arkadaşları, bilişsel ve duygusal süreçlerin düzenlenmesinde dikkati içeren bir devrede ön singulat korteksin rolünü kanıtlayan birkaç çalışmadan alıntı yapan bir inceleme yayınlamışlardır. Kanıtlar, bu alanın travma sonrası bozukluğun semptomları ve hataların tespiti sırasında duygu, şefkat ve ağrı algısı sırasında aktive olduğunu göstermektedir. Anterior singulat korteks, sırasıyla, şefkatin düzenlenmesi ve diğer “yukarıdan aşağıya” kontrol biçimleriyle ilgili bilgilerin içgüdüsel, dikkat ve duygusal bütünleşmesi ile ilgilidir. Aynı zamanda duygusal farkındalık için anahtar alt tabaka ve otonomik uyarılmanın merkezi temsili olduğu öne sürülmektedir.
Çeşitli duygusal uyaran türlerini içeren bu nörogörüntüleme çalışmaları, ön singulat korteksin duygusal alt bölümünü belirlemiştir. Görünüşe göre bu alan, özne organizmanın işlevsel durumu ile ilgili duygusal ve duygusal sonuçları olan herhangi bir yeni bilgi arasındaki çatışmaları izlemek zorunda kaldığında aktive oluyor. Bu tür çatışmalar tespit edildiğinde, ön singulat korteksin alanları, yanıt seçeneklerinin değerlendirileceği tabanın prefrontal korteks ve çekirdeklerine projelendirilir.
Prefrontal korteks duygu geribildiriminde önemli bir rol oynar; özellikle, ventromedial prefrontal korteks, uyaranların duygusal özelliklerine göre kararların verilmesi gerektiğinde aktiftir. Genel olarak, karar vermeyi gerektiren davranışsal seçimler, bir durumun anlık duygusal sonucundan etkilenir (örneğin, bir ödül). Bu durumlarda, sol prefrontal korteksin bölgeleri, hedef iştahlı durumlarla ilişkili olduğunda aktifken, sağ prefrontal korteks negatif olarak aktive olur.
KaynakÇa:
https://www.researchgate.net/publication/317077800_Short-Term_Memory_and_Long-Term_Memory_are_Still_Different
https://elearningindustry.com/memory-types-facts-and-myths
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu