Baskı resim alanında büyük bir usta olan Dürer, batı sanat tarihinde Rönesans’ın öncülerinden sayılmaktadır. 16. yüzyıl Alman kültürünün yansıtılmasına katkı sağlamaktadır. Entelektüelliğe önem veren sanatçı çok farklı alanlarda çalışmalar gerçekleştirmiştir. Sanatçının bazı önemli sanat eserleri aşağıda verilmiştir.
Dresden Altarı (yak. 1496-97 ve 1503-04)
[Dresden Altarı.jpg] Tuval üstüne tempera, ortadaki tuval 117 x 96,5 cm, sağ ve sol kanatlar 114 x 45 cm.
Germaldegalerie Alte Meister, Dresden’ de bulunmaktadır. Wittenberg Şatosu’nda yeralması üzerine yapılan eser, Dürer’in Saksonya Valisi III. Frederick tarafından verilen ilk siparişlerden biridir. 1503-04 yıllarında veba salgının bölgeye hakim olması ile ortadaki resme bir tür koruma dileği olarak iki kanat eklenmiştir. Böylece bir triptiğe* dönüştürülmüştür. Sağdaki kanatta Aziz Sebastian, soldakinde ise Aziz Antonius yer almaktadır. Vebaya karşı koruyucu iki azizin bir araya gelmesi altarın, hastalıklara karşı koruyucu özellikte bir adak resmi olara sipariş edildiğini ortaya koymaktadır.
Meryem’in Yedi Kederi (yak. 1496)
[Meryem’in yedi kederi.jpg] Panel üzerine yağlıboya, orta panel 109 x 43 cm, diğer paneller 63 x 46 cm.
Orta panel Alte Pinakothek, Münih’te, diğer paneller Germaldegalerie Alte Meister, Dresden’ de bulunmaktadır. 1988 yılında sergilendiği müzede üzerine asit dökülerek zara gören eserin restore edilmesi 10 yıl sürmüştür. Hz. Meryem eserin merkezinde yer almakta, etrafında ise Hz. İsa’nın yedi çilesinden yedi sahne betimlenmiştir. Soldan sağa doğru: Hz. İsa’nınn Sünnet Edilmesi, Mısır’a Kaçış, Hz. İsa Din Bilginleri Arasında, Hz. İsa’nın Çarmıhı Taşıması, Hz. İsa’nın Çarmıha Gerilmesi, Hz. İsa Çarmıhta ve Hz. İsa’nın Çarmıhtan İndirilişi. Saksonya Valisi III. Frederick tarafından Wittenberg Üniversitesi şapeli için ısmarlanan resim, bir annenin oğlunun çektiği acıları yüreğinde hissetmesini sembolize etmektedir. Eserin, Meryem’in Yedi Mutluluğu adında tamamlayıcı parçası da bulunmaktadır. Aynı düzende yapılan bu eser günümüzde kayıptır.
Dört Cadı (yak. 1497)
[Dört cadı.jpeg] Ahşap baskı, 19 x 13.1 cm.
En eski imzalı gravürlerinden biri, dört çıplak, coşkulu kadını, her iki taraftan da girişleri olduğu anlaşılan, kapalı bir iç mekanda bulunmaktadır. Bu gravürde figürlerin yanındaki kapı aralığından bakan şeytan ve yerde duran kurukafa ile kemik, ölüm ve kötülüğü simgelemektedir. Sol taraftaki portalda konumlandırılmış şeytan, dışarı bakıyor ve bir av nesnesi olabilecek bir şeyi tutuyor ve alevler içinde kalıyor.Nar, doğurganlığın ve bereketin alegorisidir. Üst kısımda yazan OGH harflerin anlamı henüz açıklanmamıştır. Sanat tarihçileri, bu resimde üç kadının genç bir kızı baştan çıkarmasına ya da aralarına kabul etmesine yönelik tören olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Saçlarını toplama tarzlarından yola çıkarak hepsinin farklı sosyal sınıflardan geldikleri düşünülmektedir. Farklı tipte başlıklar, bireyin sosyal ve ahlaki yönlerini belirtmek için ortaçağ ve erken Rönesans resimlerinde sıklıkla kullanılmıştır. Soldaki kadın, genellikle evli kadınların koruyucusu olan bir Haube (bir tür bone) giyiyor. En sağdaki kadın, izleyiciye dönük olan orta sınıftan geldiğini gösteren uzun bir duvak takıyor.
Mahşerin Dört Atlısı (1497-98)
[Mahşerin Dört Atlısı.jpg] Ahşap baskı, 39.5 x 28.5 cm.
Dürer bu eseri, Kutsal kitabın Vahiy bahsinde geçen anlatıdan yola çıkarak yapmıştır. Metinin aksine dört atlıyı savaş, kıtlık, veba ve ölüm olarak betimlemiştir. Dünyanın sonunun anlatıldığı metne göre mahşerin yaşanacağı gün Hz. İsa zafer atının üstünde oturacak ve yanındaki katliam, kıtlık, ölümle birlikte dört nala insanlığın üzerine yürüyecektir. Bu eser, Dürer’in Apokalips kitabı için hazırladığı bir dizi ahşap baskı arasında yer almaktadır. Diğer ahşap baskılar ile birlikte 1498 yılında yayımlanmıştır. Dürer her sayfanın arkasına Kutsal Kitap’ın Vahiy bölümünde geçen anlatıların cümlelerine yer vermiştir.
Sanatçının Kendi Portresi (1500)
[Kendi portresi.jpg] Panel üzerine yağlıboya, 66.3 x 49 cm.
Eser, Alte Pinakothek, Münih’te bulunmaktadır. 28 yaşında yaptığı bu resimde kürk yakalı ceketi, kıvırcık ve bakımlı saçları, ince parmakları ve su yeşili gözleri ile dikkat çeken Dürer, sanat tarihinin en ünlü otoportrelerinden birini yapmıştır. Yüzünde yer alan uhrevi dinginlik hissiyle, saçlarının omuzlarına dökülüşüyle, sakalıyla, bıyığıyla ve cepheden verdiği pozla Dürer, ışığın dramatik etkisini de kullanarak kendisini yüce bir kişilik, hatta sanki Hz. İsa gibi tasvir etmiştir. Gözlerinde yer alan buğulu ancak kendinden emin bakış ve sağ eli ile hafifçe dokunduğu kürkün yumuşaklığını izleyiciye hissettirecek derece ustalıkla yaptığı bu eserde Dürer, günümüze kadar sanat, psikoloji, din, tarih gibi alanlarda yazılmış pek çok kitabın makalenin baş aktörü olmuştur.
Adem ve Havva (1504)
[Adem-ve-Havva.jpg] Gravür, 20.9 x 26.5 cm, Morgan Library and Museum Koleksiyonu, New York.
Bu eser Dürer’in sanat tarihe damga vuran gravürlerinden biridir. Eserde sanatçının insan bedeni oranlarına duyduğu ilgi açıkça görülmektedir. Adem ve Havva figürleri birbirlerine simetrik şekilde tasarlanmıştır. ikisi de ağırlıklarını tek ayak üzerine verecek şekilde çizilmiştir. İtalyan sanatının simgelerinden olan Belvedere Apollonu’nun izleri Adem figüründe görülebilir. Eserde yer alan kedi, tavşan, öküz ve geyik olmak üzere dört hayvan yer almaktadır. Bunlar Ortaçağ düşüncesini yansıtan imgelerdir. Kedi öfkeyi, tavşan kanı, öküz tövbeyi ve geyik hüznü ifade etmektedir. Cennetten kovulmadan önce masumiyeti sayesinde insanlık bu duygulardan muaftır. Tanrı’nın yasakladığı bilgi meyvesi yenip de cennetten kovulduktan sonra masumiyet kaybolur ve insan, bütün bunları tecrübe etmekle cezalandırılır.
Şövalye, Ölüm ve Şeytan (1513)
[Şövalye, Ölüm ve Şeytan.jpg] Gravür, 24.5 x 19.1 cm, Metropolitan Museum of Art Koleksiyonu, New York.
Dürer’in ustalık dönemi çalışmalarından olan bu gravür, görsel ve teknik açıdan oldukça etkileyicidir. 1513 yılında annesi vefat eden Dürer’in aynı yıl yapmaya başladığı bu ve benzeri gravürlere bakarak sanatçının derin bir depresyonda olduğunu ileri sürenler vardır.
Bazı araştırmacılar, ressamın aslında süvari adını verdiği ve sembollerle dolu olan bu gravürün, Eski Ahit’in Mezmurlar bahsinde geçen bir cümleden (Mezmur 23:4) yola çıkarak yapıldığını ileri sürmektedirler. Bu cümle: Karanlık ölüm vadisinden geçsem bile, kötülükten korkmam. Çünkü sen benimlesin. Çomağın, değneğin güven verir bana. Bu detay dolu etkileyici gravür, 20. yüzyılın önemli edebiyatçılarından Jorge Luis Borges’in iki şiirine ilham vermiştir. Gravürün farklı edisyonları ise günümüzde pek çok ünlü müzenin koleksiyonunda yer almaktadır.
Melankoli I (1514)
[Melankoli I.jpg] Gravür, 24.2 x 19.1 cm, Albertina, Viyana.
Sanatçının en ünlü gravürüdür. Günümüzde sadece sanat tarihi alanında değil, felsefe, matemetik, jeoloji, psikoloji, teoloji başta olmak üzere akla gelebilecek pek çok disiplinde yazılan bilimsel makalelerin odak noktasında yer alan bu alegorik gravürün gizemli sembolizmi hala çözülememiştir. Kompozisyonda yer alan her öğe ayrı bir anlam taşımaktadır. Bu gravürün izleyiciye göre sağ üst kısmında yer alan sihirli kare, hem ezoterik** hem de bilimsel açıdan hayli dikkat çekicidir. Karelerin içine yazılan sayılar, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya toplandığında hep aynı sayıyı (34) vermektedir. Gravürün solunda yer alan geometrik cisim de ayrı bir muammadır. Sekiz yüzlü bu katı cismin gravürde yer alma nedeni hala çözülememiştir. Bu bakır gravürde oturan ve başını eli arasına almış bir kadının görülmektedir. Mekanın neresi olduğu tam seçilmese de açık havadaki yerin deniz kenarındaki bir yerleşim yeri olduğu görülmektedir. Arka planda duran merdivenin işlevi belirsizdir. Belki burada da böyle bir anlam taşır. Etrafa dağılmış olarak bulunan nesneler geometricilerin, mimarların ve marangozların kullandıkları cetvel, kerpeten, testere gibi bilimsel, teknik aletlerdir. Kadının sağ tarafında kıvırcık saçlı, tombul ve oturmuş halde küçük kanatlı bir çocuk figürü bulunmaktadır. Hala gizemini korumaktadır.
Kaynakça:
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Four_Witches
https://nalanyilmaz.blogspot.com/2010/01/melencolia-1.html
Sanatın Büyük Ustaları- Albrecht Dürer, Hayalperest Yayınları
Yazar: Gizem ŞIDIM