Anadolu’nun Allı Turnaları Ya Da Flamingolar

Bacakları uzun, leylekler gibi bir bacağını kaldırıp diğer bacağının üzerinde duran, uzun ve kıvrık boyuna sahip ve somonu andıran parlak pembemsi, alev rengi tüyleriyle şarkılarımıza “Allı Turna” olarak girmiş olan flamingo kuşlarını bazılarımız belgesellerde, bazılarımız milli parklarda, tabiat parklarında ya da kuş cennetlerinde görüp tanımıştır. Kim ne şekilde tanımış olursa olsun görünüşleriyle sevilen, şiirlere konu olan bu şirin kuşlar dikkatleri her zaman üzerine çekmiştir. Yazımızda bu karizmatik kuşlarla ilgili ilginç bilgiler öğrenecek belki de daha önce duymadığınız, bilmediğiniz ama aklınızdan şöyle bir geçmiş ve sonra unutulmuş bazı soruların yanıtını bulacaksınız.

Flamingo Türleri

Kuşlar sınıfının Phoenicopteriformes takımına ait Flamingogiller ailesi (Phoenicopteridae) kapsamında yer alan Phoenicopterus cinsinin 6 ayrı türüne ortak olarak flamingo denir. Bu türler şunlardır:

*Büyük flamingolar ( Phoenicopterus ruber), ülkemizde de görülen bir türdür.
*Küçük flamingo (Phoenicopterus minor), flamingoların en küçük türüdür.
*Şili flamingosu (Phoenicopterus chilensis)
*And flamingosu (Phoenicopterus andinus)
*Karayip flamingosu (Phoenicopterus roseaus)
*James flamingosu (Phoenicopterus jamesi)
(Flamingolar son çalışmalara göre Rosa, Avrupa ve 2 alt türe sahip olan Küba türü şeklinde sınıflandırılmaktadır).

Flamingoların Tüy Renklerinin Kaynağı Nedir?

Flamingolar ya da allı turnalar yaklaşık 120- 130 santimetre boyundadır ve kanatlarının uç kısımları genellikle siyahtır. Bu göçmen kuşlar oldukça yüksek mesafeden uçar ve uçarken zaten uzun olan boynunu öne doğru, bacaklarını da arkaya uzatır. Uçarken aldıkları şekil nedeniyle bazı yörelerde flamingolara “Uçan sopa” denir. Genellikle pembe renkli olan flamingolar tüy renklerini yedikleri besinlere borçludur. Alfa ve beta karoten içeren karides, artemia, yengeç, salyangoz ve bazı alglerle beslenen kuşların tüyleri pembemsi, turuncumsu, somon rengi, kiremit hatta kırmızı tonlarında olmaktadır. Bu besinleri almayanların tüyleri ise daha açık tonlarda ya da beyaz kalmaktadır. Yavru ve genç flamingoların tüyleri gri ya da beyazdır.

Flamingoların Tek Ayakları Üzerinde Durma Sebepleri

Zarif su kuşları olan flamingoların Türkiye’de en çok görüldüğü yer Denizli civarıdır. Flamingolar (flamanlar) ince, uzun bacaklara ve kıvrık bir gagaya sahiptir. Gagaları suyu süzecek yapıdadır. Alev rengi pembemsi renkleriyle tropikal ülkelerin güneşi altında binlerde flamingoyu uçarken izlemek son derece keyiflidir. Uçma sırasında uzaktan bakıldığında titreşen alevlere benzediği için flamingolara Portekizce kelime anlamı “alev” olan “flaman” adı da verilir. Uzun bacaklı flamanlar tek ayak üzerinde saatlerce durabilmekte hatta uyuyabilmektedir. Bunun nedenleri hakkında bilim dünyasında farklı görüşler bulunmaktadır. Bir görüşe göre bu bir dinlenme ve enerjiyi verimli kullanma şeklidir. Tek ayak üzerinde durduklarında kaslar az yorulur ve ani hareket etmeleri gerektiğinde işleri kolaylaşır.

Bir başka görüş ise tek ayak üzerinde durmanın vücut sıcaklığını düzenlediği yönündedir. Bilim insanlarının gözlemlerinden anlaşıldığına göre flamingolar hava sıcaklığı yüksek olduğunda iki ayak üzerinde, soğuduğunda ise genellikle tek ayak üzerinde durmayı tercih etmektedir. Zamanlarının çoğunu suda geçirdikleri için iki ayak üzerinde iken vücut ısıları kolayca kaybolur. Tek ayak üzerinde durduklarında enerji kaybı azalmış olur. Bu şekilde durmak onları ayrıca sularda bulunan zararlı mikroorganizmalardan da uzak tutar. Flamingolar bağırırken ya da eğilirken tek ayak üzerinde durmakta zorlanmaktadır. Flamingoların bir başka ilginç yönü de öldüklerinde bile tek ayakları üstünde durmasıdır.

Flamingoların Yaşadıkları Yerler

Flamingolar sürekli aynı bölgede kalmaz. Güney Avrupa, Afrika, Güneybatı Asya, Orta Asya ve Orta Amerika’da farklı türleri yaşar. Almanya ile Hollanda arasındaki bölgede de flamingo kolonilerine rastlanır. Rosa (gül renkli) flamingolar Afrika, Asya ve Güney Avrupa’da yaşasa da kuluçka döneminde Fransa’nın güneyinde ve İspanya’da bulunur.

Flamingoların Tercih Ettiği Ortamlar

Flamingolar toplu halde yaşar ve perde ayakları sayesinde iyi yüzer. Perde şeklindeki ayaklar yumuşak çamurların üzerindeyken bile batmadan rahatça yürümelerine de izin verir. Tuzlu, acı ve sodalı sığ, durgun göller, bataklıklar, okyanus kıyıları, başka hayvanların çok fazla tercih etmediği lagünler flamingoların sevdiği ortamlardır. Sığ suları tercih etmelerinin sebebi kolay avlanabilmelidir. Flamingoların sıcağa tahammülleri de iyidir. İzmir Kuş Cenneti, Van gölü havzası, İç Anadolu Bölgesinde bulunan Tuz Gölü ve Beyşehir Gölü flamingoların Türkiye’deki önemli üreme alanları arasındadır. Denizli Acıgöl’de de çok sayıda flamingo yaşar. İzmir Kuş Cenneti’nde yumurtadan çıkan yavru flamingo sayısı 2014 yılında 10 bin iken 2016 yılında 16 bine, 2017 yılında ise 20 bine ulaşmıştır. Flamingolar göç eden kuşlardır. Yaz mevsimi sona erip havalar soğumaya başladığında (ekim ayından sonra) daha sıcak ve sulak bölgelere göç ederler.

Flamingoların Üreme Şekilleri

Koloni içinde çift olarak yaşayan flamingolar yağmurlu zamanlarda çiftleşir ve yumurta bırakmak için güvenli olan sakin bölgeleri tercih eder. Koni ya da volkan biçimindeki çamurdan ve tüylerden yaptıkları, yüksekliği 30 santimetreyi bulan yuvalarına ya her yıl ya da 3–4 yıl arayla bir tek su geçirmez yumurta bırakırlar. Kuluçka süresi yaklaşık 1 aydır. Bu süre İçinde dişiler ve erkekler sırayla kuluçkaya yatar. Süre sona erdiğinde yumurtadan gri tüyleri olan ördek büyüklüğünde bir yavru çıkar. İlk bir haftasını yuvada geçiren yavrular anne ve baba tarafından 2 ay kadar beslendikten sonra kendileri avlanmaya başlar. Yavrular yuvadan yaklaşık 100 günlükken uçarak ayırıldıklarında artık bir yetişkin sayılır. Yetişkinler ya bir topluluğa katılır ya da kendi topluluklarını kurar.

Kaynakça:
http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr
https://www.kuslar.gen.tr

Yazar: Müşerref Özdaş