Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Astımı Tetikleyen Faktörler Nelerdir?

0 470

Astımı Tetikleyen Faktörler Nelerdir?Astım, akciğerdeki hava yollarının daralması, şişmesi ve aşırı salgı yapmasına bağlı gelişen bir tablodur. Nefes darlığı, hışıltılı solunum ve öksürüğün görüldüğü, nöbetlerle seyreden bir akciğer hastalığıdır.
Bronş, trakea dediğimiz soluk borusunun ikiye ayrılıp akciğere kadar giden kısmına denir. Sol ve sağ bronş olmak üzere iki ana bronş bulunur. Alveol ise hava keseciğidir. Alveole hava iletilmesini bronşlar sağlar. Bronş duvarında düz kas hücreleri bulunmaktadır. Düz kadar, çeşitli nedenlerden dolayı kasılırsa bronş çapı daralır ve hava geçişi zorlaşır. Nefes almak zorlaşır, alınan havanın dışarı verilmesi daha da zorlaşır. Böylece nefes darlığı meydana gelir.
Egzersiz kökenli astım, mesleki astım, alerji kaynaklı astım gibi tipleri bulunur. En sık olarak alerjik faktörler neden olmaktadır. Ev tozu akarları, polenler, kedi köpek tüyü, sigara dumanı, hava kirliliği, küf mantarları gibi alerjik maddeler astıma neden olabilir. Hamamböceği de alerjik bir faktördür. Ailesel yatkınlık da söz konusudur. Şişmanlık da bir risk faktörüdür. Mide asidinin ağza gelmesi ile oluşan reflü hastalığı da astımı tetikleyebilir.
Çalışılan yerdeki maddelere maruziyet sonucu meslek hastalığı olarak astım görülebilir. Tozlu ortamda çalışma, plastik ve boya sanayiinde kimyasal maddelerin dumanına maruziyet, çiftçilerde pamuk tozu ve küf mantarları astıma neden olabilir. Çalışma hayatında çok fazla kimyasal madde maruziyeti söz konusudur. Hassas kişilerde kimyasal maruziyeti astımdan kansere kadar birçok hastalığa neden olmaktadır.Egzersiz kökenli astım, soğuk ve kuru havalarda tetiklenen astım çeşididir.
Nefes darlığı, hışıltılı veya ıslıklı solunum, öksürük görülür. Göğüste sıkışma veya ağrı hissi eşlik eder. Bronş çapının daralmasına bağlı olarak hışıltılı solunum ve öksürük oluşur. Sıklıkla gece veya sabaha karşı şikayetler ortaya çıkar. Yakınmalar nedeni ile uyku düzensizliği ve sık uyanma Olur. Nefes alıp verme sıklaşır. Kaburga arasındaki kaslar ve boyun bölgesindeki kaslar nefes alıp verirken çekilir. Nefes darlığı çok şiddetlenirse yeterli oksijenlenme sağlanamadığı için hasta morarabilir. Hasta nefes almakta zorlandığı için korkar, strese girer ve nefes alıp verme daha da sıklaşır.
Akciğerler steteskopla dinlenince ronküs denilen, müzik sesi şeklinde anormal bir ses duyulur. Ayrıca alınan nefesin verilme süresi uzamıştır. Solunum testi yapılarak hava yolu darlığı tespit edilir. Alerji için deri testleri ve kan testi yapılır.

Astımı tetikleyen faktörler:

• Soğuk algınlığı gibi solunum yolu enfeksiyonları, fiziksel aktivite, soğuk hava, duman gibi hava kirliliği; beta blokerler, aspirin, ibuprofen ve naproksen içeren ilaçlar, yoğun duygulanma ve stres; polen, hayvan tüyü, küf, hamamböceği ve toz akarları gibi havayla gelen alerjenler, sülfit ve koruyucu içeren gıdalar; karides, kurutulmuş meyve, işlenmiş patates, bira ve şarap gibi yiyecek ve içecekler, boğaza mide asidinin kaçması şeklinde görülen reflü ve bazı kadınlarda adet döngüsüne bağlı olarak astım atağı gelişebilmektedir.

Astımı Tetikleyen Faktörler Nelerdir?Tıbbi Tedavi

Astım tamamen iyileştirilemese de yakınmalar kontrol altına alınabilmektedir. Koruyucu, kontrol edici solunumla içe çekilen inhaler ya da sprey şeklinde kortizonlu ilaçlar (mometazon, budesonid, flutikason, flunisolid, beklometason vb) kullanılır. Bunlar bronş içindeki kızarıklığı ve şişliği azaltır, hassasiyeti azaltır. Maksimum fayda için birkaç gün-hafta gereklidir. Astım tedavisinde en etkili tedavi yöntemidir. Bu ilaçları kullandıktan sonra ağız mutlaka su ile çalkalanmalıdır çünkü ağız içinde mantar enfeksiyonu oluşabilir.
Lökotriyen baskılayıcıları ağızdan alınan ilaçlardan oluşur (montelukast, zafirlukast ve zileuton). Astım belirtilerini 24 saate kadar hafifletmeye yardımcı olur. Nadir durumlarda, bu ilaçlar ajitasyon, saldırganlık, halüsinasyon, depresyon ve intihar düşüncesi gibi psikolojik reaksiyonlara neden olabilir.
Uzun etkili beta agonistler inhalasyon ile alınır (salmeterol, formoterol). Bazı çalışmalar ciddi astım krizi riskini artırabileceklerini göstermesi nedeni ile sadece kortikosteroidle beraber önerilmektedir. Ani başlangıçlı-akut astım atağında kullanılmamalıdır.
Bir kortikosteroid ile birlikte uzun etkili beta agonist içeren inhalerler de kullanılmaktadır (flutikazon-salmeterol, budesonid-formoterol
ve mometazon-formoterol).
Astım atağı oluştuğunda kısa sürede belirtileri azaltıcı, rahatlatıcı ilaçlar vardır. Gerektiğinde damar yolu veya nebülizatöre konup maskeyle uygulanan ilaçlardır. Teofilin, albuterol, levalbuterol, pirbuterol, ipratropyum, prednizolon gibi ilaçlar bu gruptadır.
Astıma neden olan alerjen madde için immünoterapi, yani aşı tedavisi yapılabilir.
Omalizumab isimli ilaç iki ila dört haftada bir enjeksiyon yoluyla şiddetli alerji ve astımı olan kişilerin tedavisinde kullanılır. Bağışıklık sistemini düzenleyerek etki gösterir.

Diyet Değişiklikleri

Astım bazen gıda alerjilerine bağlı gelişebilir. Yumurta, buğday, glüten (buğday, yulaf, arpa ve çavdarda bulunur) ve süt ürünlerine karşı alerjik yakınmalar sık görülür. Bazen bebekler sütten kesilip ek gıdalara geçiş başladığında astım atakları başlayabilir. Bu nedenle bulgular gözlemlenmelidir. Alerji yatkınlığı olanlarda şarap ve bira gibi mayalı içecekler ile depolanmış meyvelerde çok az miktarı bile alerji yapabilen sülfür diokside bağlı alerji gelişebilir.
Düzenli ve bol miktarda sebze-meyve tüketimi akciğer fonksiyonlarını artırıp astım yakınmalarını azaltabilir. Ayrıca bağışıklık sistemi desteklenir.
Reflü hastalığı astım yakınmalarını artırabilir. Reflü varlığında aşırı kilodan kaçınmak, yemeklerden sonra en az iki saat yatmamak, akşamları alkol ve yağlı gıda tüketiminden kaçınmak, gece reflü varlığında yatak başının altına 15 cm’lik takoz koyarak kaldırmak yararlıdır. Tıbbi tedavi de gerekebilir.
Omega-3 yağ asitleri balık ve keten tohumunda bol bulunur. Astım yakınmalarının düzelmesine yardımcı olabilir. Gıdalarla yeterli miktarda alınması daha yararlıdır. Soğuk su balıkları olan somon, uskumru, sardalye ve hamsi gibi balıklar omega-3’ten zengindir. Büyük balıklar daha uzun yaşadığı için besinlerle aldıkları ağır metalleri daha fazla içermektedir. Sardalye ve hamsi gibi balıklar daha kısa ömürlü oldukları için iyi bir kaynaktır. Çiftlik balıklarının besin kaynağı farklı olduğu için daha az omega-3 içerir. 100 gram uskumruda 2.3 gram, ringa balığında 1.6 gram, somon-da 1.3 gram omega-3 bulunur. Keten tohumu yağı, bitkisel yağlar içinde açık ara en çok omega-3 içeren yağ olup pişirilmemeli, ışıktan korunmalı ve buzdolabında saklanmalıdır. Günde 2-3 tatlı kaşığı gıdalara katılarak kullanılabilir. Zeytinyağı omega-3’ten fakir olmakla birlikte içerdiği oleik asit hücre membranında bulunan omega-3’ün okside olarak bozulmasını engeller. Sıcağa daha dayanıklı olduğu için pişirme ve kızartmada ekstra virjin tip zeytinyağı tercih edilmelidir. Omega-3’ün dayanıklılığının artması için günde 1-2 çorba kaşığı zeytinyağı tüketilmelidir. Gıdalarla yeterli miktarda omega-3 alınamadığı zaman destek olarak tüketilmelidir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Hava temizleyicilerinin kullanılması, solunan havada bulunan polenleri azaltır, ortamdaki nemi azaltarak toz akarlarına maruz kalmayı azaltır. Hava temizleyicisi yoksa polen mevsimi süresince pencereler kapalı tutulmalıdır.
Geceleri uyunan odada alerjinin tetiklenmemesi için basit önlemler alınmalıdır. Yatak, yastık ve minder kılıfları toz geçirmez olmalıdır. Halılar kaldırılmalı, yerine yıkanabilir düz döşemeler tercih edilmelidir.
Küf mantarlarının oluşmasının engellenmesi için banyo ve mutfak gibi evin nemli bölgelerinin temizlenmesi gereklidir.
Hayvan tüyleri alerji yapabilir. Özellikle buna karşı alerjisi olanlar tüylü veya kürklü evcil hayvan beslememelidir. Hayvanların düzenli olarak yıkanması, alerjiye neden olabilecek hayvan tüylerini ve diğer maddeleri azaltır.

Astımı Tetikleyen Faktörler Nelerdir?Evin haftada bir temizlenmesi yararlıdır.
Yüze takılan maskeler varsa temizlenmelidir.
Soğuk ve kuru hava astımı tetikleyebileceği için dış ortama çıkıldığında burun ve ağız örtülmelidir.
Bağışıklık sisteminin dengeli çalışması için düzenli egzersiz yapılması gereklidir. Astımı olanların daha az egzersiz yapması gerektiği sonucuna varılmamalıdır. Düzenli hafif şiddetteki egzersiz kalp, dolaşım ve solunum sistemini zinde tutar. Soğuk ortamda egzersiz yapılacaksa, solunun havanın ısınmasını sağlayan yüz maskeleri veya atkıları kullanılabilir.
Sağlıklı kilonun korunması gereklidir. Aşırı kilo solunum sisteminin çalışmasını bozacağı için astımı kötüleştirebilir.
Nefes egzersizleri yararlı olup astım yakınmalarının azaltılmasını sağlamada doğru nefes alıp vermeyi geliştirir. Nefes egzersizleri astıma karşı en yararlı tamamlayıcı tedavi yöntemleri arasındadır. Gevşeme teknikleri (dua, meditasyon, hipnoz, ilerleyici kas gevşetilmesi) astımlı insanlarda gerginliği ve stresli azaltarak yararlı olabilir.
Akupunktur bazı hastalarda yararlı olmakta, emniyetli bir yardımcı tedavi aracıdır.

Kaynakça:
https://www.webmd.com/asthma/guide/asthma-triggers

Yazar: Fatih Bolelli

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku