Atlantik Hagfish bilimsel adıyla “Myxine glutinosa” sıradışı bir deniz canlısıdır. İsminin Türkçede tam karşılığı olmayan bu canlı türünün tam olarak vücudu yapışkan bir sümük yayan özel bezlerle kaplıdır. Bazı tanımlamalara göre yılan benzeri bir balıktır ama bazılarına göre bu canlı bir balık değildir. Bu konudaki bilimsel tartışmalar hala devam etmektedir. Aslında, tek bir Atlantik hagfish bir seferde bir süt kabını doldurmak için yeterli miktarda sümük/balçık üretebilir. Bu canlı türü gerçekten de bir yılan balığı olmasa da “balçık yılan balığı” adıyla da anılır.
Hagfish’deki balçık, diğer herhangi bir doğal balçık salgısının minik liflerle takviye edilmesinden farklıdır. Bu liflerdeki balçık güçlüdür ve çıkarmak zordur. Bu balık türünün bu balçık sayesinde kendisini avcılardan korumak için bu balçık kullandığı düşünülmektedir. Ayrıca, bu sümüksü balçığı kendisini kolayca koruyabileceği bir koza üretmek için kullanılabilirler. Bu sümüğün, avcılarıyla temas etmesi halinde solungaçlarını tıkayarak gerçekte boğabileceğine inanılmaktadır. Tavşan balığı bu sümük kozasından kaçmak için bir numara yapar ve bir boğumunda kendini bağlayabilir. Daha sonra sümükleri silmek için vücudunu boğumunun içinden uzunlamasına geçirir.
Atlantik Hagfish Örneği
Atlantik hagfish denizdeki en iğrenç yaratık olarak adlandırılmıştır. Bilimsel araştırmalara göre 60’dan fazla farklı türü bilinmektedir. Gerçek balıkçılar ile bilim adamları arasında bu türün gerçekten bir balık olup olmadığı konusunda bazı tartışmalar devam etmektedir. Çenesiz balık türü olan Lamprey’ler gibi bazı ilkel yaratıklarla daha yakından ilgilidirler. Hagfish, ortalama 18 santim (yaklaşık yarım metre) uzunluğunda, yılan gibi bir gövdeye sahiptir.
Hagfish kısmi bir kafatasına sahiptir ancak omurları yoktur, bu yüzden teknik olarak omurgalılar olarak sınıflandırılamazlar. Çeneleri ve kemikleri yoktur. İskeletleri tamamen kıkırdaktan oluşmaktadır. Derinin hemen altında çok zayıf şekilde gelişmiş gözlere sahiptirler ve neredeyse kördürler. Bununla birlikte, derin denizin karanlığında yiyecek bulmalarına yardımcı olacak ince koku ve dokunuş duyuları geliştirmişlerdir. Ağızlarının yanında dört küçük algılayıcı dokunaç vardır. Ayrıca 5 ila 15 çift solungaç içerirler. Renkleri pembeden kahverengiye ve çeşitli gri tonlarına kadar değişebilir. Hagfish, dört kalbi içeren çok ilkel bir dolaşım sistemine sahiptir. Brakiyal kalp olarak bilinen kalplerden biri ana pompa görevi görürken, diğer üç kalp yardımcı pompalar olarak kullanılır.
Köpek balığı, derinlerin gerçek bir canavarıdır. Nedenini görmek için, insanın sadece yemek yeme alışkanlıklarını incelemesi gerekir. Bir hagfish, kendisini geçen bir balığa bağlayarak yemleme sürecine başlar. Sıkıca tutturulduktan sonra, şüphesiz ev sahibinin içindeki yolunu sıkar. Hagfish aslında avı olan balığın derisini özel ola diliyle yiyecektir. Kelimenin tam anlamıyla kurbanını içten dışa yemektedir. Büyük bir av bulunamadığında, hagfish solucanlar ve okyanus tabanında buldukları diğer küçük omurgasızlarla beslenir. Hagfish çok yavaş bir metabolizmaya sahiptir ve beslenmeden aylarca sürebilir. Bazen balıkçılar için sıkıntı yaratabilir, çünkü avlanma yüzeye çekilmeden önce derin deniz balıklarının tamamını yakalayabilirler. Bir balık avında yüzlerce hagfish bulunabilir.
Okyanus Tabanında Atlantik Hagfish
Hagfish üreme alışkanlıkları hakkında çok az şey bilinmektedir. Bazı hagfish türlerinin aslında hermafrodit olduğu, yani bunların hem erkek hem de dişi oldukları gözlenmiştir. Dişiler 30 kadar yumurta sarısı büyüklüğünde, yumurta bırakmaktadırlar. Bu yumurtalar, uçlardaki cırt cırtlı ekler nedeniyle birbirine yapışma eğilimindedir. Hagfish genellikle yumurtalarının çevresinde kıvrılmış olarak bulunur, ancak herhangi bir damızlık davranışına sahip olup olmadığı ve yumurtalarla gerçekten ilgilenip ilgilenmedikleri bilinmemektedir. Hagfish, kuzenleri, lambreyler gibi bir larva döneminden geçmez. Yeni yumurtadan çıkmış genç, ebeveynlerinin neredeyse mükemmel minyatürleridir. Hepsi doğmuş hermafroditiktir, ancak geliştikçe erkek veya dişi olarak değişecektir. Bu, cinsiyetleri mevsimden mevsime değiştirme yeteneğine sahiptir. Yerel hagfish popülasyonları 15.000 kadar büyük olma eğilimindedir.
Atlantik hagfish derin su canlılarıdır ya da balıklarıdır. 5.600 metreye (yaklaşık 1.800 metre) kadar olan derinliklerde bulunabilirler. Kuzey Atlantik Okyanusunun her iki tarafında Norveç kadar kuzeyde tanınırlar. Hagfish, tehdit edildiğinde kendilerini hızlıca gömebilecekleri yumuşak deniz tabanlarını tercih ederler.
Hagfish Hakkında İlginç Gerçekler
Bu ürkütücü yaratıklar kendilerini sümüksü salgılarıyla koruyarak avcılarından korunmaktadırlar. Hagfish, tüm dünyada sayılmasa da okyanustaki en iğrenç hayvanlar olarak kabul edilir. Yılan balığı şeklindeki canlılar, daha büyük hayvanların leşleri dâhil, yiyecek bulmak için ağızlarını çevreleyen dört çift ince duyusal dokunaç kullanmaktadır. Bir kez yemek için avlarını bulduklarında, derinliklerine bir tünel açmak için önce yüzlerinin içine gömerler.
İtici görünmelerine rağmen kuşkusuz eşsizdirler ve sadece insan hassasiyetlerine göre iğrenç olarak algılanıyor olması bu hayvanlara dikkat edilmemesi ve korunmaması anlamına gelmez. Her yıl Ekim ayının üçüncü Çarşamba günü gerçekleşen Hagfish Day’in arkasındaki mesajda çirkin bir canlı olsa bile tüm okyanus hayvanlarını korumamız gerektiğini göstermektedir. Bu sıra dışı hayvan türü hakkında işte bilinmeyen 14 ilginç gerçek:
1. Hagfishes tahmini 76 türdür ve dünya çapında sığ denizlerden 5,500 feet yani yaklaşık 1.700 metre derinliklere kadar soğuk sularda yaşayabilirler.
2. Hagfish türü aylarca yiyeceksiz yaşayabilirler.
3. Hagfish besinlerini doğrudan derileri içinden emebilirler.
4. Bazen balçık yılan olarak adlandırılırlar, ancak yılan balığı değillerdir. Çenesiz balıklar için belirlenmiş olan Agnatha sınıfındadırlar (toplamda yaklaşık 100 tür).
5. Çenesiz olmalarına rağmen, hagfish derin karkaslar içine yuvalamak için kullandıkları keratinden yapılmış iki sıra diş yapısına sahiptir. Ayrıca, yiyecek parçalarını ısırabilirler. Carrion veya canlı bir av yerken, tork üretmek ve ısırıklarının kuvvetini artırmak için kuyruklarını boğumlarına bağlarlar.
6. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından hazırlanan 2011 tarihli bir raporda, bu hagfish balığı türlerinin % 12’sinin neslinin tükenme riski altında olduğunu tespit edilmiştir.
7. Hiç kimse, hagfish’in kendi hayvan grubuna ait olup olmadığından, omurgasızlarla omurgalılar arasındaki boşluğu doldurduğundan veya omurgalılarla daha yakından ilişkili olup olmadığından emin değildir.
8. Bilinen tek fosil hagfish, 300 milyon yıl önce bulunmuştur. Bazı bilim adamları tarafından o zamandan beri çok az değiştiği ve o zamankilerinde modern bir hagfish benzediği varsayılmaktadır. Smithsonian Ulusal Doğa Tarihi Müzesi’ndeki balık zooloğu Tom Munroe, bu durum çıkmadıklarının ve evrim geçirmediklerinin değil, bugün hala çok başarılı olan bir vücut planına ulaştıklarının bir göstergesi olduğunu söylemiştir.
9. Hagfish ürettiği sümüksü salgı sayesinde kendini avcılarından ve diğer balıklardan korumaktadır. Tehlike anında, vücutlarını kaplayan bezler, deniz suyu ile teması halinde şeffaf, yapışkan maddeye yayılan sicim proteinleri salgılamaktadırlar. Bilinen hagfish mitolojisine göre, 5 galonluk bir kovayı birkaç dakika içinde rahatça doldurabilirler.
10. Bu balçık, hagfish’e avcıların saldırdığı zamanlarda kaygan bir kaçış sağlamaktadır. Av arayan büyük bir avcısı hagfish’i ağzına aldığında ağzına sümük dolar ve hagfish kayarak kaçabilir.
11. Bir köpekbalığının ağzındayken salgıladığı sümüksü balçıktan boğulmayı önlemek için, burun deliğinden hapşırır ve balçık yüzünün üzerine damlamasını engellemek için vücudunu bir boğumuna bağlar.
12. Yemek yeme alışkanlıkları iğrenç görünmekle birlikte, ölü hayvanları denizden temizlemeye ve geri dönüştürmeye yardımcı olur. Ayrıca balıklar, deniz kuşları ve fok balıkları için bir besin kaynağı olarak hizmet ederler 13. Sadece hagfishler çenesiz değil, aynı zamanda kemiksizdir. Kıkırdaktan yapılmış kafatasları var, ancak omurgası yoktur.
14. Hagfish, hem bilinçli hem de bilinçsiz balık avcılığı yapanlar tarafından avlanma tehdidi altındadır. Hagfish’ler her zaman avlanmamıştır, ancak bazı balık türlerine göre tercih edilebilirler. Ve avlanması zor olduğundan, her balıkçı tarafından avlanmada tercih edilmezler.
Sümüksü ya da balçık kıvamında salgısı ile tanınan bu canlı türünün henüz balık sınıfında olup olmadığı kesin bilinmemekle birlikte, ekosistemde her canlının bir rolü olduğu göz önünde tutulduğunda neslinin tükenmemesi için gereken korunma önlemleri alınmaktadır.
Kaynakça:
seasky.org
theatlantic.com
uniprot.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu