Avrupa dilleri, Arapça ve İbranice’ye baktığımızda takvim aylarının isimlerinin bizim kullandıklarımızla ve birbirleri ile aynı veya benzer olduğunu görüyoruz. Türkçe’deki Mayıs’ın karşılığının İngilizce’de May olması gibi. Aslında bu durum oldukça karışık ve birçok dilde ay isimleri birbirine geçmiş durumdadır. Özellikle Arap ülkeleri ve çevresindeki kültürel etkileşimi görmek açısından ay isimlerini incelemek faydalı olacaktır.
Maya takvimi
Bugün kullandığımız takvimin ve ayların kökeni Roma takvimine dayanır. Roma takvimi en başta şu aylardan oluşan 10 aylık bir takvim olarak hazırlanmıştır: Martius, Aprilis, Maius, Junius, Quintilis, Sextilis, September, October, November, December. Daha sonra bu ayların en başına Januarius ve Februarius adında iki ay daha eklenmiştir ve Sextilis ayı, Augustus olarak, Quintilis ayı da Julius olarak değiştirilmiştir. İngilizce ve diğer Avrupa dillerindeki ay isimleri tamamen Latince’den alınmıştır.
Latince – İngilizce – Türkçe
Januarius (Janus’a ithafen) => January => Ocak
Februarius (Februa’ya ithafen) => February => Şubat
Martius (Mars’a ithafen) => March => Mart
Aprilis (Aphrodite’e ithafen) => April => Nisan
Maius (Maia’ya ithafen) => May => Mayıs
Junius (Juno’ya ithafen) => June => Haziran
Julius (Julius Caesar’a ithafen) => July => Temmuz
Augustus (Augustus Caesar’a ithafen) => August => Ağustos
September (Yedinci ay) => September => Eylül
October (Sekizinci ay) => October => Ekim
November (Dokuzuncu ay) => November => Kasım
December (Onuncu ay) => December => Aralık
Türkçe’deki Mart, Mayıs, Ağustos ayları da görüldüğü gibi Latince kaynaklıdır. Bir kısım ay isimleri de İbrani takviminden Arapça’ya, oradan da Türkçe’ye geçen isimlerdir.
Yahudi Takvimi
İbrani takvimindeki ay isimleri ve Levant bölgesi olarak adlandırılan ve Filistin, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak’ı kapsayan bölgede kullanılan ve kısmen İbranice’den etkilenmiş olan ay isimleri de aşağıdaki gibidir(İbrani takvimi, Nisan’dan başlar ancak aşağıdaki listede Tevet [Ocak] ayıyla başlatılmıştır).
İbranice – Levant bölgesi
1.Tevet => Kanun-essani
2.Sebat => Şubat
3.Adar => Adar
4.Nisan => Nisan
5.İyar => Ayyar
6.Sivan => Haziyran
7.Tammuz => Tammuz
8.Av => Ab
9.Elül => Aylül
10.Tişri => Tısrin-ül evvel
11.Marheşvan => Tısrin-essani
12.Kislev => Kanun-ül evvel
(İbranice ve Arapça ay adlarının temel kökenleri de Babil dillerine, Aramice, Süryanice, Akkadça ve Sümerce’ye dayanır. Bazı ay isimleri de adını Mısır tanrılarından alır.)
Bu listeden görüldüğü gibi Türkçe’deki Şubat, Nisan, Temmuz ve Eylül aylarının isimleri İbranice, Haziran ayının ismi ise Arapça kökenlidir.
Ocak, Ekim, Kasım, Aralık ayları ise başka dillerde görülmeyen, Türkçe’ye özgü adlardır. Ocak, Ekim ve Aralık ayları öz Türkçe kelimelerdir. Kasım ise Arapça’da bölen, aralayan anlamına gelen bir kelimedir.
Yazar:Aykut Özkurt