Bahar yorgunluğu, vücudun mevsim değişikliğine uyum sağlayamaması sonucu gelişen sıkıntılardır. Sonbahar ve kış aylarında vücuttaki döngüsel ritim değişir, havanın erken kararması ile melatonin salgısı daha yoğunlaşır. İlkbahar ile birlikte günler uzamaya başlar ve melatonin salgısında azalma olabilir. Bunun tetikleyici olabileceği düşünülmektedir. Işığa karşı retina hücrelerinin hassasiyeti, beyindeki kimyasal iletiyi sağlayan maddelerdeki dengesizlikler, döngüsel ritimde kalıtsal bozukluklar ile serotonin düzeyinde dalgalanmalara bağlı olabilir.
İlkbaharla havalar ısınmaya başlar. Vücut kış aylarının hareketsiz yaşamından çıkıp hareketlenmeye başlar. Bedenin bu değişikliğe alışması, hormonal sistemin düzene girmesi zaman almaktadır. Ani ısı farkları uyum sürecini yavaşlatır. Havanın nemli ve kirli oluşu da bu sürece katkıda bulunur. Depresyona yatkınlık, dengesiz beslenme, alkol ve sigara tüketimi, uyku bozuklukları varsa bahar yorgunluğunun görülme olasılığı artar.
Mevsim değişikliği ile birlikte halsizlik, yorgunluk, uykusuzluk, iştahsızlık, keyifsizlik, gerginlik, baş ağrısı, kas ağrıları, kas krampları, bayanlarda adet düzensizlikleri görülür.
Bahar yorgunluğu için multivitamin kullanılabilir. Dengeli beslenme, düzenli uyku, alkol ve sigara tüketimini kesmek, asitli kafeinli içeceklerden uzak durmak gibi önlemler alınır.
Bahar yorgunluğu bazen mevsimsel duygu durumu bozukluklarının bir parçası olup ağır geçebilir. Bu durum daha çok kış aylarında görülür. Mevsimsel duygu bozuklukları ve depresyon varlığında ışık tedavisi veya fluoksetin gibi serotonin geri alım engelleyicisi ilaçlar kullanılır. Bilişsel davranışçı tedavi gibi psikolojik yaklaşımlar da yararlı olmaktadır.
Besleyici öğünlerin düzenli alınmaması, hızlı yemek yenmesi, stresin yoğun olması, düzenli egzersiz yapılmaması, düzenli ve yeterli uyunmaması, yatak odasının uyku ve seks dışında da günlük aktiviteler için kullanılması (kitap okuma, TV seyretme vb), yoğun kafeinli (kahve, çay, enerji içeceği gibi) içecekler içilmesi, düzenli bir şekilde yoğun alkol alınması yorgunluk yakınmalarını artırır. İnsanın vücuduna soktuğu maddelerin sağlık üzerinde doğrudan etkisi vardır. Hayati vitaminler ve mineraller alınmalı, vücuda olumsuz etkiye sahip işlenmiş ve katkılı gıdalar alınmamalıdır. Genel olarak fast-food, abur cubur ve işlenmiş gıdalar tüketilmemelidir. Bunların içerdiği toksik kimyasal maddeler vücuda girdiğinde karaciğer tarafından zehirsizleştirilmeye çalışılmaktadır. Bu tür gıdaların günlük tüketimi karaciğerin yorulmasına ve vücutta toksik yüke neden olur. Halsizlik ve yorgunluk yakınmaları daha da artar. Basit şeker tüketimi, kanda hızlı şeker yükselmesi sonrasında düşüşe neden olacağından basit şekerlerin alınması azaltılmalıdır. Şekerde ani değişiklikler yorgunluk ve halsizlik yakınmalarını artırır. Tatlı, börek, çörek, şekerleme, şekerli ve früktoz şurubu ile yapılmış içecekler (kola, gazoz vb) tüketilmemelidir. Vücudu uyarıp yeterli uykuya engel olabilen kafeinli içecek ve gıdaların özellikle akşam tüketimi kısıtlanmalıdır. Gün içinde hafif ev yapımı yemekler tüketilmelidir. Gıdaların taze olması en iyi beslenme tarzını oluşturur. Dengeli beslenme yapılamıyorsa B vitaminlerinin takviye olarak alınması yararlı olabilir.
Uykunun yeterli ve kaliteli alınması önemlidir. Düzenli egzersiz yapılması (yürüyüş, bisiklet, yüzme vb) halsizlik ve yorgunluk yakınmalarının azaltılmasında yararlıdır. Hayatın akışı içinde çeşitli faktörler (iş, boşanma, ayrılık, yakınını kaybetme, ekonomik sıkıntılar) strese neden olmaktadır. Stres, yakınmaları artırabileceği için stres azaltıcı teknikler kullanılmalıdır. Dua etmek, kas gevşetilmesi, meditasyon veya nefes tedavilere gevşemede yararlıdır.
Besin Takviyeleri
B vitaminleri kompleksi: Mineral, C vitamini ve yüksek doz vitamin kompleksi stres seviyesini azaltmada, zihinsel aktiviteler esnasında bilişsel fonksiyonları desteklemede yararlıdır. Yorgunluk dönemlerinde yardımcı olarak kullanabilirler.
Bahar Yorgunluğuna Bitkisel İçerikli Takviyeler
Rhodiola rosea: Stresle ilişkili yorgunluk yakınması olanlarda plaseboya göre yakınmalarda daha fazla azalma, kortizolde azalma, zihinsel performansta ve konsantrasyonu sağlamada düzelme elde edilmiştir. %3 rosavin ile standardize ürünler yorgunluk ve strese karşı günlük 288-600 mg dozunda kullanılır. Uykusuzluk yapabileceği için gece kullanılmamalıdır.
Ginseng: Triterpenik yapıda saponinler taşımaktadır. Vücudun performansını artırabilir. %5 ginsenozit içeren ekstresinden günde 1-3 kez 200 mg alınması önerilir. Uzun süreli kullanımlarda 15-20 günlük kullanımdan sonra 2 hafta ara verilir ve tekrar almaya devam edilir. Kafein içeren ürünlerle birlikte alınmamalıdır.
Frenküzümü: Vücuda zindelik verir. Meyve suyu, sıcak su ile seyreltilir ve öğlen ile gece 1 bardak içilir.
Biberiye: Merkezi sinir sistemini uyarır. Antioksidan etkilidir. Haricen uygulamalarda kan dolaşımını hızlandırır. 1 tatlı kaşığı biberiye yaprağı 200 ml kaynamış su içine eklenir ve ağzı kapalı olarak 15 dakika demlenip süzülür. Günde 3-4 kez 1 çay fincanı yemek aralarında içilir. Haricen uygulamada, 20 litre banyo suyuna 100 gram drog ilave edilir ve aromatik banyo olarak yararlanılır.
Fesleğen: Uyarıcı özelliktedir. Sabahları 4 damla bergamot uçucu yağı ve 4 damla fesleğen uçucu yağı karışımı hazırlanır. Arımatik banyo olarak yararlanılır. Küvette kalma süresi 15-20 dakikadır.
Greyfurt: Uçucu yağı canlandırıcı özelliktedir. Kokusuz duş jeli içine 2 damla greyfurt uçucu yağı, 2 damla turunç yağı ile 1 damla biberiye uçucu yağı ilave edilir. Süngerle banyoda köpürterek kullanılır.
Gül: Bitkinlik ve stresten kurtulmak için 2 damla gül uçucu yağı 20 ml tatlı badem yağı ile karıştırılır. Hazırlanan yağ masaj yağı olarak kullanılır.
Limon: Sabahları canlılık sağlamak için limon uçucu yağından aromatik banyo olarak yararlanılır.
Kaynakça:
https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberleri/bahar-yorgunlugu-ve-sagligimiza-etkileri/
Yazar: Enes Eker