Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Batık Maliyet Yanılgısı

0 469

Batık maliyet yanılgısı (sunk cost fallacy), bireyler geçmişte harcadıkları zaman, emek veya yatırdıkları para sebebiyle, yanlış bir yatırımı veya davranışı sürdürmekte ısrar ettiklerinde ortaya çıkan durumdur. Bir konuda karar verilirken, akılcı davranış şekli, verilecek kararın gelecek dönemde sağlayacağı kar veya zararı göz önüne almaktır. Batık maliyet yanılgısında ise, kişiler, aldıkları kararın gelecekte sağlayacağı fayda veya zarardan ziyade, karar alınacak konuya ilişkin geçmiş dönemde yaptıkları yatırımı (zaman, para, emek gibi) dikkate almaktadırlar. Bu rasyonel olmayan bir karar verme şeklidir.

Batık Maliyet YanılgısıBilim adamlarının konuya ilişkin yaptıkları bir araştırma, batık maliyet yanılgısının aslına ne kadar yaygın olduğunu göstermektedir. Ohio Üniversitesi tarafından yapılan bir deneyde, katılımcılardan haftasonu tatilinde gitmek üzere yanlışlıkla biri 50 dolar, diğeri ise 100 dolar olan iki kayak aktivitesine seyahat satın almış oldukları hayali bir durum verilmiştir. Katılımcılara ayrıca 50 dolarlık aktivitenin daha eğlenceli ve daha güzel bir kayak tesisine ait olduğu bilgisi verilmiştir. Biletleri iade etme ve tekrar satma durumları olmadığı da belirtilmiştir. Bu durumda katılımcılar, hangi aktiviteyi seçerse, diğer aktivitenin ücreti boşa gitmiş olacaktır. Katılımcılara bu şartlar altında hangi aktiviteyi seçecekleri sorulduğunda, katılımcıların yarıdan fazlası rasyonel olmayan bir şekilde 100 dolarlık aktiviteyi seçeceklerini söylemişlerdir. Kayak aktivitesinin temel amacı eğlenmek ve güzel bir haftasonu geçirmek olduğu halde, katılımcıların büyük çoğunluğu batık maliyet yanılgısına düşmüşler ve daha çok para verdikleri aktiviteyi tercih etmişlerdir.

Konuya ilişkin gerçek hayattan da örnekler mevcuttur. Concorde uçağının yapımı buna verilebilecek belki de en güzel örnektir. Concorde uçağının yapımı, İngiltere ve Fransa tarafından ortaklaşa gerçekleştirilmiş ve proje 42 yıl sürmüştür. Proje 1962 yılında başlamıştır. İlk uçak 1976 yılında uçmaya başlamıştır. Uçaklar toplam 16 yıl boyunca ticari uçuş gerçekleştirmiştir. Uçağın yapım maliyeti 1 milyar sterline mal olmasına rağmen, yapılan uçuşlardan elde edilen gelir sadece 650 milyon sterlindir. Projenin zarar edeceği görülmüş olmasına rağmen, geçmişte yapılan yatırımlar sebebiyle, projeyi devam ettirmekte ısrar edilmiş, bu durum zararın daha da artması ile sonuçlanmıştır. Benzer şekilde A.B.D.’nin Vietnam savaşı konusundaki ısrarı da batık maliyet yanılgısına güzel bir örnektir. A.B.D. çok fazla askerini kaybettiği için, Vietnam’dan çekilme kararını vermemiş, bu durum daha fazla asker kaybetmesine yol açmıştır.

Doğadaki canlıların insan dışındaki hepsi, karar alırken, mevcut koşulları dikkate almaktayken, insanlar karar alırken geçmiş dönemde yaptıkları yatırımları da hesaba katmaktadırlar. Bu durum çoğu zaman batık maliyet yanılgısı olarak adlandırılan akılcı olmayan şekilde karar vermeyle sonuçlanmaktadır. Batık maliyet yanılgısına düşmemek için, bir karar alırken, konuya ilişkin geçmişte harcadığımız zaman, para ve emekten bağımsız olarak, alacağımız kararın bize gelecekte sağlayacağı fayda ve zararları göz önüne almalıyız. Bu şekilde akılcı kararlar alabiliriz.

Kaynakça:
logicallyfallacious.com/tools/lp/Bo/LogicalFallacies/173/Sunk-Cost-Fallacy
youarenotsosmart.com/2011/03/25/the-sunk-cost-fallacy/
leepublish.typepad.com/strategicthinking/2015/03/sunk-cost-fallacy.html
Rolf Dobelli, The Art of Thinking Clearly, Harper Paperbacks, 2014

Yazar:Mehmet Umut Pişken

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku