Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması hastalığı (NAFLD) dünya çapında pek çok kişiyi etkileyen bir hastalıktır. Etkilenenlerin% 20’si alkolsüz steatohepatit veya NASH adı verilen en şiddetli forma sahiptir. NAYKH için mevcut bir tedavi yoktur, ancak yaşam tarzı değişiklikleri ve diyet değişikliklerinin derin etkileri olabilir. Son zamanlarda yapılan bir çalışmada, araştırmacılar, bergamot ve yabani enginardan elde edilen özleri içeren bir takviyenin karaciğer yağını % 7 ile % 15 oranında azaltabileceği tespit edilmiştir. Bu yazıda enginar ve bergamot özü takviyelerinin karaciğer sağlığındaki etkileri üzerine bilgiler bulunmaktadır.
Karaciğer Yağlanması
Şekerden kaçınmak, daha fazla kolin almak, düzenli egzersiz yapmak ve kilo vermek de karaciğer sağlığını destekleyebilir ve NAYKH riskini azaltabilir. Karaciğer hastalığının aşırı alkol tüketenler için yalnızca önemli bir endişe kaynağı olduğunu düşünülebilir, ancak şu anda 80 ila 100 milyon Amerikalının alkolsüz yağlı karaciğer hastalığına veya alkol kullanımı olmaksızın ortaya çıkan bir karaciğer hastalığı olan NAFLD’ye 1 sahip olduğu tahmin edilmektedir.
NAFLD, kanser ve siroz gibi diğer daha ciddi sorunlara ilerleyebildiğinden ve kalp hastalığı, böbrek hastalığı ve Tip 2 diyabet için bir risk faktörü olarak kabul edildiğinden, onu tedavi etmek için stratejiler bulmak önemli bir halk sağlığı önceliği haline gelmiştir. Şu an itibariyle, durum için FDA onaylı bir ilaç yoktur, ancak araştırmalar, bergamot ve enginar özleri ile takviye etmek gibi yaşam tarzı ve diyet değişikliklerinin yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Bergamot ve Enginar Karaciğerdeki Yağı Azaltabilir
Frontiers in Endocrinology’de Ağustos 2020’de yayınlanan bir çalışmada, araştırmacı , çift kör bir klinik araştırmaya 35 ila 70 yaşları arasında yağlı karaciğeri ve hafifçe yükselmiş kolesterolü olan 102 katılımcıyı içeren bir araştırma çalışması yapılmıştır. Katılımcılar rastgele iki gruba ayrılmış, bir gruba bir plasebo verilmiş ve diğer grup, Bergamot’tan biyoaktif bileşikler içeren bir takviye olan 300 miligram Bergacyn FF almışlardır. Takviye almanın yanı sıra, katılımcılara Akdeniz tarzı bir diyet uygulaması talimatı verilmişve obez katılımcılara kalori alımlarını günde 400 ila 500 kalori azaltmaları talimatı verilmiştir. 12 hafta sonra araştırmacılar, takviyenin genel karaciğer yağını % 7 azalttığı sonucuna varmışlardır. 50 yaşın üzerindeki katılımcılarda karaciğer yağı % 15 azalmıştır.
Bergamot ve yabani enginar birçok biyoaktif madde içerirken, araştırmacılar etkileri özellikle polifenollere bağlamışlardır. Polifenoller antioksidan görevi görerek oksidatif stresle mücadeleye yardımcı olur ve vücudu serbest radikallerden korumaktadır. Bu maddeler lipophagy, uyarmak vücuttaki yağ damlacıklarının dağılmasını sağlamaktadırlar. Turunçgiller özellikle flavonoid adı verilen bir polifenol sınıfı bakımından zengindir, ancak acıdırlar. Yenmeyen bir turunçgil türü olan bergamot en yüksek konsantrasyonu içermektedir.
Yabani enginardaki en faydalı bileşik, oksidatif stresi azaltan ve iltihapla savaşan bir terpen olan cynaropicrin’dir. Yabani enginar ayrıca kafeoilkinik asitler, luteolin ve apigenin gibi başka faydalı bileşikler de içermektedir. Daha önceki bir çalışmada, araştırmacı, bergamot ve yabani enginar özütünün kombinasyonunun oksidatif stresi azaltabileceğini ve vasküler iltihaplanma veya NAFLD ile Tip 2 diyabetiklerde kan damarlarının iltihaplanmasıyla mücadele edebileceğini bulmuştur.
Alkole Bağlı Olmayan Karaciğer Yağlanması (NAFLD) Hastalığı Nedir?
Bu çalışmanın neden bu kadar önemli olduğunu anlamak için NAYKH’nin etkisini ve nüfusu nasıl etkilediğini anlaşılmalıdır. NAFLD, iki ana karaciğer hastalığı biçimini kapsayan bir şemsiye terimdir, alkolsüz yağlı karaciğer (NAFL) ve alkolsüz steatohepatit (NASH). NAFL, daha hafif formdur. 
Karaciğerde yağ birikmesi ile karakterizedir, ancak iltihaplanma veya karaciğer hücrelerinde hasar yoktur. NAFL’li bazı kişiler daha ciddi karaciğer rahatsızlıkları geliştirmeye devam ederken, risk düşüktür. NASH, NAFLD’nin daha ciddi şeklidir. Karaciğerdeki aşırı yağa ek olarak, NASH, hepatit veya yara izine neden olabilen karaciğer iltihabı ile karakterizedir. Sonunda, NASH, siroza veya karaciğerde hasara yol açabilecek aşırı karaciğer yara izine ilerleyebilir. NAFLD’li 80 ila 100 milyon Amerikalının yüzde 20’sinde NASH var ve NASH’lıların % 30 ila 40’ında karaciğerde yara izi (fibroz) gelişebilir.
Karaciğer Yağlanması Çocuklarda Yükselişte
NAYKH, daha önce yetişkinleri çoğunlukla etkileyen bir durum olarak kabul ediliyordu, ancak giderek daha fazla çocuk aşırı kilolu veya obez hale geldiğinden, şu anda çocuklarda kronik karaciğer hastalığının önde gelen nedenlerinden biridir. Tahminler farklı olsa da, NAYKH’nin genel pediatrik popülasyonun yaklaşık % 3 ila% 12’sini ve obez olan çocukların % 70 ila % 80’ini etkilediği düşünülmektedir.
Bu kısmen PNPLA3 adı verilen belirli bir gen varyantından ve kısmen de aşırı şeker tüketiminden kaynaklanmaktadır. 2008 yılında yapılan bir çalışmada, araştırmacı, PNPLA3 genine sahip olmanın karaciğerde ve karaciğer iltihabında yağ birikimi riskini artırabileceğini bulunmuştur. Yağlı karaciğer hastalığına en duyarlı olan İspanyol popülasyonu büyük olasılıkla bu geni taşımaktadır. Farklı bir araştırmadan araştırmacılar, yüksek miktarda karbonhidrat ve şeker alımının, aşırı kilolu Hispanik çocukların karaciğerlerini PNPLA3 geni ile nasıl etkileyebileceğine özel olarak baktılar. Genin iki kopyasına sahip olan çocukların önemli miktarda ilave şeker içeren bir diyet yerken karaciğerde daha fazla yağ birikimi olduğunu buldular.
Fruktoz, karbonhidratları karaciğerde yağ asitlerine dönüştüren ve karaciğerdeki yağların parçalanmasını önleyen de novo lipogenezin uyarılmasında rol oynayan bir protein olan SREBP-1’i aktive ettiği için özellikle ilgilidir.
Karaciğer Sağlığını Desteklemenin Farklı Yolları
NAFLD için onaylanmış bir tedavi olmamasına rağmen, çeşitli çalışmalar, durum yeterince erken yakalanırsa yara izi, iltihaplanma ve yağ birikiminin tümünün tersine çevrilebileceğini göstermektedir. Elbette, NAFLD gibi bir durumu, bir kez sahip olduktan sonra tersine çevirmeye çalışmak yerine önlemek en iyisidir. Neyse ki, karaciğer sağlığınızı desteklemek için yapabileceğiniz birçok şey ve yapabileceğiniz yaşam tarzı değişiklikleri vardır. Bergamot ve yabani enginar özleri ile takviye edilmesine ek olarak, NAYKH’nin gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilecek diğer değiştirilebilir faktörler şunları içerir:
• Diyetten şekeri çıkarmak: Çok fazla şeker tüketmenin de novo lipogenezi uyararak yağlı karaciğer hastalığına neden olduğu bilinmektedir. Fruktoz en önemli etkiye sahiptir, ancak sükroz (sofra şekeri) ve glikoz da katkıda bulunabilir. Meyve gibi doğal şeker kaynaklarını tüketmek bazen bir soruna neden olmazken, diyetinize şeker eklenmesinden, özellikle yüksek fruktozlu mısır şurubundan kaçınmalıdır.
• Daha fazla kolin tüketmek: Kolin eksikliği , karaciğer yağlanması riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Yumurta, otla beslenen dana karaciğeri, organik, serbest dolaşan tavuk göğsü ve otla beslenen hayvan etinden kıyma gibi kolin yönünden zengin yiyeceklerin alımını artırarak karaciğeri sağlığınızı koruyabilir.
• Kilo vermek: Kişi fazla kiloluysa, kilo vermek, diğer faktörleri değiştirmeden bile karaciğer sağlığınızı iyileştirmeye yardımcı olabilir. Sindirim Hastalıkları ve Bilimleri’nde yayınlanan bir 2015 çalışmasında, araştırmacı, toplam vücut ağırlığının% 10’undan fazlası olarak tanımlanan önemli kilo kaybının, NASH’ın gelişmiş formlarında bile fibrozu tersine çevirebileceğini tespit edilmiştir. Çalışmadaki bazı katılımcılar 4. aşama NASH’dan 1. aşamaya kadar gerilemiştir.
• Düzenli egzersiz: Aerobik egzersiz, fazla kalori yakmanıza yardımcı olur, karaciğer yağ hücrelerini azaltır ve ağırlıkta herhangi bir değişiklik olmasa bile karaciğer enzimlerini önemli ölçüde azaltabilir. Egzersiz aynı zamanda insülin duyarlılığını artırabilir ve bu da NAYKH geliştirme riskinizi azaltabilir.
• İlaçların sınırlandırılması: Herhangi bir ilacı gerekli olanlarla sınırlandırılmalı ve dozlama önerilerine uyulmalıdır. Kortikosteroidler, antidepresanlar, antipsikotikler ve tamoksifen (meme kanserini tedavi etmek için kullanılır) gibi bazı ilaçlar, NAYKH ve diğer sağlık koşulları riskinizi artırır. İlaçlara bağımlılığınızı en aza indirmek için yaşam tarzı değişiklikleri yaparak bu riskleri azaltılabilir.
• Yüksek tansiyonu yönetmek: Yüksek tansiyon, NAYKH gelişimiyle bağlantılı olan metabolik sendrom ve insülin direnci riskinizi artırır. Yüksek tansiyonu düşürmenin birkaç doğal yöntemleri konusunda bilgi sahibi olunarak doktorun bilgisi dahilinde uygulama yapılmalıdır.
• İnsülin direncinin azaltılması: İnsülin direnci, metabolik sendrom, prediyabet ve Tip 2 diyabete yol açabilir, bunların tümü NAFLD’nin öncüleridir. Düşük karbonhidratlı bir diyet uygulayarak, düzenli egzersiz yaparak ve kilo vererek insülin direncini azaltabilir.
Kaynakça:
https://renewingmybody.com/bergamot-and-artichoke-support-liver-health/
https://mimicnews.com/bergamot-and-artichoke-support-liver-health
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6267059/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu