Bal arısı zehri ve aktif bileşiklerinden biri olan melittinin, güçlü anti-tümör ve antikanser özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Avrupa ‘da bal arıları (Apis mellifera), insanların binlerce yıldır tıbbi olarak kullandıkları bal, propolis ve zehir dâhil olmak üzere paha biçilmez tıbbi maddeler kaynağıdır. Ve arı sokmasına eşlik eden ağrı, arının iğnesinden atılan arı zehrinden kaynaklanmaktadır. Bu yazıda arı zehrinin kansere karşı nasıl etkili olduğu ile ilgili bilgiler bulunmaktadır.
Arı Zehrinin İçeriği
Arı zehri, amino asitler, katekolaminler, şekerler ve minerallerin yanı sıra karmaşık bir protein, enzim ve polipeptid karışımı içerirken, ağrıdan sorumlu olan melittin bal arısı zehrinin yarısını oluşturur . Bu amino asit peptidinin, içerdiği arı zehri ile birlikte, aşağıdaki kanser türleri de dahil olmak üzere güçlü antitümör ve antikanser özelliklere sahip olduğu tespit edilmiştir:
• Melanom
• Kucuk hucreli olmayan akciger kanseri
• Glioblastoma
• Yumurtalık kanseri
• Pankreas kanseri
• Lösemi
• Karaciğer kanseri
• Servikal
• Akciğer kanseri
Bununla birlikte, arı zehrinin antikanser etkilerinin ardındaki moleküler mekanizmalar hakkında çok az şey bilinmektedir. Avustralya’daki Harry Perkins Tıbbi Araştırma Enstitüsü’ndeki araştırmacılar, özellikle agresif olan üçlü negatif ve HER2 ile zenginleştirilmiş meme kanseri alt tipleri ile ilgili olarak araştırma yapmasına öncülük etmektedirler. Bu çalışmalar, sınırlı tedavi seçenekleri ve kanser vakaları arasında en kötü sonuçlardan bazıları ile ilişkili bir çalışmalardır.
Bal Arısı Zehri Agresif Meme Kanseri Hücrelerini Öldürür
Araştırmacılar, çalışma için Perth Batı Avustralya, İrlanda ve İngiltere’deki 312 bal arısı ve bombus arılarının zehirini kullanmışlardır ve onu normal meme hücreleri ve klinik meme kanseri alt tiplerinden hücreler üzerinde test etmişlerdir. Bal arısı zehiri, belirli konsantrasyonların normal hücreler üzerinde yalnızca minimum bir etki ile % 100 kanser hücresi ölümüne neden olduğu son derece güçlü olduğu ortaya çıkmıştır. Dahası, araştırmacı Ciara Duffy’ye göre melittin, kanser hücresi zarlarını 60 dakika içinde tamamen yok edebilecek kadar güçlüdür. Melittin içermeyen yaban arısı zehiri, en yüksek konsantrasyonlarda bile hücre ölümüne neden olmamıştır.
Melittin, Kanser Sinyal Yollarını Engellemektedir
Araştırmacılar, melitinin bir antikanser ajan olarak nasıl davrandığını daha ayrıntılı inceleyerek, kanser hücrelerinin büyümesi ve çoğalması için çok önemli olan kanser sinyal yollarındaki rolünü araştırdılar. Melittin, sinyal yollarına hızla müdahale ederek esas olarak hücre çoğalmasını azaltmıştır. Melittin ayrıca göğüs kanseri hücrelerinde gözeneklerin veya deliklerin oluşmasına neden olarak araştırmacıların, kanser hücrelerine girişlerini artırmak için kemoterapi ajanları ile birlikte kullanılabileceğini önermelerine yol açmaktadır.
Melittin ve kemoterapi ilacı dosetaksel kombinasyonu, fareler üzerinde yapılan bir çalışmada tümör büyümesini azaltmış ve araştırmacılar, akciğer, glioblastoma, kolorektal, mide, yumurtalık, endometriyal, mesane dahil olmak üzere meme kanserinin ötesinde ek agresif kanserler olan baş ve boyun kanserlerini tedavi etmek için potansiyel olarak kullanılabileceğini öne sürülmektedir.
En iyi başlangıç yöntemini ve maksimum tolere edilen dozları belirlemek ve herhangi bir potansiyel toksisiteyi daha fazla değerlendirmek için gelecekteki çalışmalara ihtiyaç duyulacak olsa da, araştırmacılar bal arısı zehirinin uygun maliyetli, yaygın olarak bulunan ve kolayca erişilebilir bir tedavi seçeneği sunduğunu öne sürmektedirler. Uzak veya daha az gelişmiş bölgeler dahil olmak üzere dünya çapında kullanılabilir.
Bal Arısı Zehrinin Birden Fazla Tıbbi Kullanımı Bulunmaktadır
Anti kanser özelliklerinin ötesinde, bal arısı zehrinin bileşenleri eski zamanlardan beri insan sağlığı ve refahı için kullanılmaktadır. Toksinler dergisinde belirtildiği gibi; BV’nin [arı zehirinin] terapötik kullanımı Eski Mısır’a (M.Ö.4000) kadar uzanmaktadır ve daha sonra Yunan ve Roma tarihi dönemlerinde Hipokrat, Aristo ve Galen tarafından uygulanmıştır. Geleneksel Çin Tıbbı ve diğer tarihsel uygulamalarda BV, romatoid, artrit, tendinit, fibroz, lupus ve multipl skleroz gibi iltihaplı hastalıklar için kullanımı tanıtılmıştır.
Daha modern zamanlarda arı zehiri, multipl skleroz , Alzheimer hastalığı ve Parkinson hastalığı dahil olmak üzere kalp rahatsızlıklarını ve sinir sisteminin dejeneratif hastalıklarını tedavi etmek için kullanılmıştır. Bal arısı zehri ayrıca antikoagülasyon faktörlerine sahiptir ve kanın pıhtılaşma süresini artırdığı bilinirken, arı zehri akupunkturu kemoterapiye bağlı nöropatiyi kontrol etmek için kullanılmıştır. Arı zehrinde bulunan başka bir peptit olan apamin de potansiyel tıbbi özelliklere sahiptir ve nöromüsküler iletimi azalttığı bilindiğinden Parkinson hastalığına, öğrenme eksikliği bozukluğuna ve yüksek kas uyarıla bilirliği içeren hastalıklara karşı bir tedavi olarak araştırılmıştır.
Dahası, arı zehiri, radyoprotektif, antiinflamatuar, antibakteriyel ve antiviral gibi bilinen bir dizi biyolojik ve farmakolojik aktiviteye sahiptir. İronik olarak, arı sokmaları ağrılı olsa da, zehir ayrıca bağışıklık düzenleyici aktivite ve anti-romatoid artrit etkilerinin yanı sıra ağrı giderici etkilere de sahiptir. Arı zehri ve melittin de güçlü bir anti-enflamatuar, çünkü daha fazla, hatta azaltılması, atopik dermatit için yararlı bir topikal tedavi yapabilir öne bir çalışma ile atopik dermatit gibi iltihaplı deri durumları tedavi etmek için incelenmiştir ettik ilişkili deri lezyonları ya da cilt yenilenmesini teşvik etmeye yardımcı olur.
Arı zehiri antimikrobiyal aktiviteye sahip olan ve insan bağışıklık eksikliği virüsü (HIV), dâhil olmak üzere ilaca dirençli bakteriler, virüsler ve mantarlara karşı yararlı olabilmektedir. Toksinler’deki bir incelemeye göre, ilaca dirençli hastalık salgınıyla mücadele için bir kaynak bile sağlayabilir: BV ve bileşenleri antibiyotik ilaçlarla kombinasyon halinde, mevcut antibiyotik tedavisinin ilaç direncinin kontrollü bir şekilde üstesinden gelmek için makul bir yaklaşım olarak ortaya çıkmaktadır.
Apiterapi Gelişmekte Olan Bir Alandır
Latince apis veya arılar kelimesinden gelen apiterapi, arı zehri, bal, polen, arı sütü, propolis ve balmumu gibi bal arılarından elde edilen ürünleri içeren arı terapisidir. Antiinflamatuar bir bağışıklık tepkisi uyandırmak amacıyla arı sokmaları vermek için(arı sokmalarına toleranslı olan kişilere) canlı arıların kullanıldığı canlı arı akupunktur terapisi, alerjik reaksiyon potansiyeli nedeniyle olumsuz ilgi görmüş ve daha önce geçirilmiş bir kadında en az bir ölüm bildirilmiştir. Bununla birlikte, apiterapinin birçok türü, çok çeşitli insan sağlığı koşullarına fayda sağlama potansiyelleri nedeniyle yeniden dikkat çekmektedir. Bu türler arasında şunlar örnek verilebilir:
• Bal: Şekerlerin, amino asitlerin, fenoliklerin ve diğer bileşiklerin karmaşık bir karışımı olan bal, eski zamanlardan beri tıbbi özellikleri nedeniyle değerlidir. Çiçek nektarından yapılan ve arılar tarafından üretilen balın tıbbi özellikleri, hangi çiçekli bitkiden geldiğine bağlı olarak değişir. En çok araştırılan ve bilinenlerden biri, anti bakteriyel özellikleri nedeniyle değer verilen ve Yeni Zelanda ve Avustralya’ya özgü Leptospermum türlerinin çay ağaçları olarak da bilinen belirli Manuka bitkilerinden üretilen Manuka balıdır.
• Propolis: Arılar, ağaç reçinesinden yapışkan propolis yaparlar ve onu doğal bir bağışıklık sistemi olarak kovanı hizalamak için kullanırlar, böylece içerideki böcekleri dış mikroplardan korurlar. Propolis, antiseptik, antimikrobiyal, antifungal, antiviral ve detoksifiye edici özelliklere sahip 300’den fazla doğal ve güçlü bileşik içerir ve bazen Rus penisilini olarak anılır. 
• Arı Poleni: Arıların temel diyet proteini kaynağı olan arı poleni, herhangi bir hayvansal üründen gram başına B vitamini ve daha fazla protein içeren vitamin ve minerallerle doludur. Özünde, tamamen doğal, gıda bazlı, biyolojik olarak kullanılabilir bir besin takviyesidir. Arı poleni, anti-inflamatuar, antikanser ve anti-artritik özelliklere sahipken, aynı zamanda polen duyarlılığı olanlarda alerji semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilecek bağışıklık sistemini normalleştiren fitokimyasalları da içermektedir.
• Arı Sütü: Arı sütü, kovanın süper besindir. Bu, kovanın kraliçe arıyı yaratmak için kullandığı maddedir. Gelişimin ilk üç günü içinde tüm larvalar arı sütü ile beslenir. O zaman kraliçe olmaya mahkum yalnızca bir larva, yalnızca arı sütü yiyecektir. Arı sütü , proteinler, şekerler, yağlar ve amino asitlerin yanı sıra, ona nootropik etkiler veren bileşik asetilkolin içermesi bakımından benzersizdir. Nootropikler belleği yaratıcılık motivasyon gibi kognitif fonksiyon, özellikle icra fonksiyonu iyileştirebilir maddelerdir.
Oksidatif Tıp ve Hücresel Uzun Ömür dergisindeki bir incelemeye göre, arı sütü üreme sağlığı, nörodejeneratif bozukluklar, yara iyileşmesi ve yaşlanma üzerindeki koruyucu etkileriyle tanınmaktadır. En az 284 farklı bileşikten oluşan balmumu, çok yönlü ve yaygın olarak kullanılan bir başka arı ürünüdür. Arılar balı kapatmak, enfeksiyonlara karşı korumak ve kovandaki çatlakları kapatmak için balmumu kullanırken, insanlar mumdan cilt bakımına kadar her şey için bal mumuna değer vermektedirler.
Arıları Korumak Neden Önemlidir?
Arıların insanlara doğada başka hiçbir yerde bulunmayan benzersiz sağlığı geliştirici ürünler sağladığını ve dünyadaki gıda mahsullerinin en az% 30’unun büyümesi için gerekli olan temel tozlayıcı görevi gördüğünü göz önünde bulundurarak, çevredeki arıların korunması son derece önemlidir. Ne yazık ki, arılar pestisitlere ve diğer çevresel tehditlere maruz kalma tehdidi altındadır. Örneğin, New Hampshire Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, Kuzey batıda yetişen elma, yaban mersini, kızılcık ve diğer mahsullerin tozlaşması için gerekli olan 14 yabani arı türünde dramatik bir düşüş olduğu konusunda uyarıda bulunmaktadırlar.
Bahçelerde bulunan arılara ve diğer yararlı tozlayıcılara zarar vermekten kaçınmak için, kimyasal olmayan ot ve haşere kontrol alternatifleri için toksik böcek ilacı ve çim kimyasalları değiştirilmelidir. Hem çiçek hem de sebze bahçeleri iyi bal arısı yaşam alanları sağlamaktadır ve arılar susadığı içmeleri için bahçe veya tarlalarda küçük bir tatlı su havuzu bulundurulması da önerilmektedir.
Kaynakça:
https://www.bbc.com/news/world-australia-53994058
https://www.medicalnewstoday.com/articles/honeybee-venom-kills-aggressive-breast-cancer-cells
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu