Beyincik, neredeyse tüm fiziksel hareketlerde hayati rol oynayan beynin bir parçasıdır. Beynin bu kısmı kişinin araba kullanmasına, top atmasına veya bir yere girmesine ayrıca göz hareketi ve görmeye yardımcı olmaktadır.
Anatomisi
Beyin oldukça karmaşık olmasına rağmen temel düzeyde beyin, beyin sapı ve beyincik olarak ayrılmıştır. Serebrum, daha üst düzey düşünce ve eylemlere neden olmaktadır. Dört lob veya bölüm serebrumu oluşturur ve her biri farklı bir görevleri bulunmaktadır. Ayrıca serebellum ile ilgili problemler nadirdir, çoğunlukla hareket ve koordinasyon güçlüğü içermektedir.
Dört Beyin Lobu
Ön lob, beynin önünde ve üstünde yer almaktadır. Planlama, yargılama, karar verme, dürtü kontrolü ve dikkat gibi en üst düzey kişi düşünce ve davranışından sorumludur. Parietal lob, ön lobun arkasında yer almaktadır. Bu lob duyusal bilgi alır ve bireyin ortamındaki pozisyonunu anlamasına yardımcı olmaktadır. Temporal lob beynin alt tarafındadır, bu lobun görsel hafıza, dil ve duygu ile güçlü bağlantıları bulunmaktadır. Son olarak, oksipital lob, beynin arkasında yer almaktadır ve Oksipital lob, gözlerden görsel girişi sağlamaktadır.
Beyin Sapı ve Beyincik
Beyincik ile beyin sapı, tam fiziksel ve zihinsel işlevi teşvik etmek için beyinciklere yardımcı olmaktadır. Beyin sapı, solunum, dolaşım, uyku, sindirim ve yutma gibi hayati otomatik fonksiyonları yönetmektedir. Bunlar, otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilen istemsiz süreçlerdir, ayrıca beyin sapı da refleksleri kontrol etmektedir.
Fonksiyon
Beyincik, beynin arkasındaki ve altındaki, beyin sapının arkasındaki alandır. Beyincik, hareket ve koordinasyonla ilgili çeşitli fonksiyonlara sahiptir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Dengenin sürdürülmesi: Beyincik, denge ve hareketteki kaymaları tespit eden özel sensörlere sahiptir. Vücudun ayarlaması ve hareket etmesi için sinyaller gönderir.
• Koordinasyon hareketi: Çoğu vücut hareketi, çoklu kas gruplarının koordinasyonunu gerektirmektedir. Beyincik çarpı kasını harekete geçirir, böylelikle vücut sorunsuz hareket eder.
• Görme: Beyincik göz hareketlerini koordine eder.
• Motorlu öğrenme: Beyincik vücudun pratik ve ince ayar gerektiren hareketleri öğrenmesine yardımcı olmaktadır. Örneğin, beyincik bisiklet sürmeyi ya da bir müzik aleti çalmayı öğrenmede rol oynamaktadır.
• Diğer fonksiyonlar: Araştırmacılar göre beyincik, ruh halini ve dili içeren, düşünme konusunda bazı rolleri olduğuna inanmaktadır. Ancak, bu işlevlerle ilgili bulgular henüz tam olarak kesinlik kazanmamıştır.
Bozukluklar
Serebellum ve hareket arasındaki yakın ilişki sonucunda, bir serebellar bozukluğun en sık görülen belirtileri kas kontrolünde rahatsızlığı içermektedir. Bazı belirtileri vardır ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Kas kontrolü ve koordinasyon eksikliği
• Yürüme ve hareketlilikteki zorluklar
• Konuşma bozukluğu veya konuşma zorluğu
• Anormal göz hareketleri
• Baş ağrısı
Serebellumun birçok bozukluğu vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• İnme
• Beyin kanaması
• Toksinler
• Genetik anomaliler
• Enfeksiyon
• Kanser
Ataksi
Serebellum fonksiyon bozukluğunun başlıca semptomu ataksidir, ayrıca kas koordinasyonu ve kontrol kaybına neden olmaktadır. Serebellumda virüs veya beyin tümörü gibi altta yatan bir problem bu semptomlara neden olmaktadır. Koordinasyon kaybı genellikle ataksinin ilk belirtisidir ve konuşma zorlukları kısa süre sonra gelişmektedir. Bu belirtinin dışında başka belirtilerde vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Bulanık görme
• Yutma zorluğu
• Yorgunluk
• Hassas kas kontrolü ile zorluklar
• Ruh hali veya düşünmedeki değişiklikler
Ayrıca birkaç faktör ataksiye neden olmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Genler
• Beyin hasarına neden olan zehirler
• İnme
• Tümörler
• Kafa yaralanması
• Çoklu skleroz
• Beyin felci
• Suçiçeği ve diğer viral enfeksiyonlar
Bununla birlikte bazen altta yatan neden tedavi edilebilir olduğunda ataksi geri dönüşümlüdür. Diğer durumlarda ataksi, tedavi olmadan düzelmektedir.
Ataksi Bozuklukları
Ataksi bozuklukları dejeneratif durumlardır ve bunlar genetik veya sporadik olmaktadır. Genetik mutasyon, genetik veya kalıtsal ataksiye nedenidir ve birkaç farklı mutasyonlar ve türleri bulunmaktadır. Bu bozukluklar nadirdir, en yaygın olanı olan Friedreich ataksisi, 40.000 kişiden sadece birini etkilemektedir. Doktor Friedreich’in ataksisini, bir takım diğer nedenleri dışladıktan sonra teşhis edebilmektedir. Genetik testler, genellikle çocukluk çağında ortaya çıkan durumu tanımlamaktadır. Sporadik ataksi, kalıtım kanıtı bulunmayan bir grup dejeneratif hareket bozukluklarıdır. Bu durum genellikle yavaş ilerler ve çoklu sistem atrofisine dönüşmektedir. Bir dizi semptomları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Bayılma
• Kalp atış hızı ile ilgili sorunlar
• Erektil disfonksiyon
• Mesane kontrolünün kaybı
Bu bozukluklar genellikle zamanla kötüleşmektedir. Sebepte E vitamini eksikliğinin olduğu ataksi vakaları dışında, semptomları hafifletmek veya çözmek için özel tedavi seçeneği bulunmamaktadır. Ayrıca hareketlilik, konuşma ve hassas kas kontrolünü destekleyen bastonlar ve özel bilgisayarlar gibi geri dönüşü olmayan ataksi olan kişilere yardım edebilecek birkaç cihaz bulunmaktadır.
Toksinlerin Neden Olduğu Ataksi
Beyincik, alkol ve bazı reçeteli ilaçlar dâhil toksinlere açıktır. Bu toksinler beyincikteki sinir hücrelerine zarar vererek ataksiye neden olmaktadır. Bazı toksinler ataksiye neden olmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Alkol
• İlaçlar, özellikle barbitüratlar ve benzodiazepinler
• Cıva ve kurşun dahil ağır metaller
• Tiner gibi çözücüler
Ayrıca tedavi ve beklenen iyileşme süresi, ilgili toksine ve beyin hasarının boyutuna bağlı olmaktadır.
Viral Ataksi
Virüs ataksi nedenidir, bu hastalığa akut serebellar ataksi denir ve en sık çocuklarda görülmektedir. Ataksi, suçiçeği virüsünün nadir görülen bir komplikasyonudur. Akut serebellar ataksi ile ilgili diğer virüsler Epstein-Barr, Coxsackie virüsü ve HIV’dir . Bakteriyel bir enfeksiyon olan Lyme hastalığı da bu duruma neden olmaktadır. Viral ataksinin tedavisi yoktur ve viral enfeksiyon bir kez ortadan kalktıktan sonra genellikle birkaç ay içinde düzelmektedir.
İnme Kaynaklı Ataksi
İnme, beynin herhangi bir yerinde bir pıhtı veya kanamadır. Beyincik inme için beyincikten daha az yaygın bir alandır, ancak yine de orada oluşmaktadır. Serebellumda bir pıhtı veya kanama bazı problemlere neden olmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Ataksi
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Kusma
Bununla birlikte inmeyi tedavi etmek ataksiyi çözmektedir ve mesleki ve fizik tedavi kalıcı hasarların yönetilmesine yardımcı olmaktadır.
Serebellumdaki Tümör
Tümörler beyinde çoğalabilen veya vücudun farklı bir bölgesinden göç edebilen anormal hücrelerdir. Bu tümörler iyi huylu olabilir ve vücuda yayılmayabilir. Ayrıca kötü huylu tümörler büyür ve yayılarak kansere yol açmaktadır. Serebellumdaki tümörün belirtileri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Baş ağrısı
• Mide bulantısı olmadan kusma
• Ataksi
• Koordinasyondaki zorluklar
Tanı ve tedavi yaşa, genel sağlık durumuna, hastalığın seyrine, olası görünüme ve diğer faktörlere bağlı olarak değişmektedir.
Koruma
Genel beyin sağlığını korumak, serebelluma zarar vermekten kaçınmanın en iyi yoludur. İnme, beyin hasarı ve toksinlere maruz kalma riskini azaltmak ve bazı ataksi biçimlerini önlemeye yardımcı olmaktadır. Ataksiyi azaltmak ve önlemek için bazı önlemler vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Sigarayı bırakmak: Sigara içmek kanı kalınlaştırır ve kan basıncını yükselterek inme riskini artırmaktadır.
• Alkol kullanımını sınırlama: Çok miktarda alkol, beyinciklere zarar vermektedir. Ayrıca alkol kan basıncını yükseltir, bu da felç riskini artırmaktadır.
• Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, kalp ve kan damarlarına fayda sağlar ve felç riskini azaltmaktadır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) haftada 2,5 saatlik egzersiz önermektedir.
• Başın korunması: Emniyet kemeri, kask takmak ve evdeki güvenlik tehlikelerini tespit etmek beyin hasarı riskini azaltmaktadır. Kişiler düşmeleri önlemek için önlemler almalıdır. Ayrıca ebeveynler çocukların balkonlara veya yangın merdivenlerine erişiminin olmamasını da sağlamalıdır.
• Kurşun kullanmaktan kaçınmak: İnşaat şirketleri artık kurşun kullanmamaktadır, ancak eski evlerde kurşun içeren borular ve boyalar bulunmaktadır. Kişiler, evleri kurşun içerebilecek tozdan temiz tutmalı ve çocukların toprakta oynamasını engellemelidir.
Düzenli konsültasyon ve yönetim, genetik ataksinin fiziksel kısıtlamalarının sınırlandırılmasına yardımcı olmaktadır. Beyincik motor aktivite oluşturmazken, koordinasyondan sorumludur. Örneğin, beyincik bacakları yürüme hareketi ile hareket ettirmiyor, ancak bacakların yürüme hareketini nasıl dengede tutulacağı konusunda talimat vererek, düz bir çizgide yürüyebilmeyi sağlamaktadır. Ayrıca, pek çok bilim adamı günümüzde beyinciklerin sevginin, duyguların ve davranışların düzenlenmesine katkıda bulunduğuna inanmaktadır. Ve beyincik, beynin diğer bölümlerinin işlevlerini düzenlemek için çok önemli bir organdır.
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu
Selamünaleyküm hocam 8 aylık kız bebeğim için bi tedavi yöntemi durum ciddi yardıma ihtiyacım var beyninin ön tarafı büyümüyor algı ve görme gittikçe zayıflıyor kas sorununda oluşmaya başladı ne yapabilirim bilmiyoruz