Günümüze değin kullanılagelen iletişim biçimi genelde doğrudan iletişim biçimi olmuştur. Bu iletişim biçimlerinde görsel, işitsel ve psikolojik gibi bir takım kanalları barındırmaktadır. Gündelik iletişimlerimizde bu kanalların bazılarının her zaman kullanılmadığı durumlar vardır. Fakat dolayımlı iletişim biçimlerinde (telefon, videofon, bilgisayar vb.) bu kanalların bazıları sürekli olarak kullanılmamaktadır.
Bu iletişim biçimi iletişimde yeni bir boyut oluşturmaktadır. Günümüzde dolayımlı iletişim kanallarından en çok kullanım kitlesine sahip olan iletişim türü bilgisayar dolayımlı iletişim türüdür.1969’da askeri amaçlarla kullanıma giren, 1990’ların başlarından itibaren ticarileşen ve insanlar için sıradan bir iletişim kanalına haline gelen internet hayatın her alanına dahil olarak vazgeçilmez bir unsur haline gelmiştir. Enformasyon yayınlamak, kişisel bilgileri araştırmak ve desteklemek amacıyla kullanımını arttırmıştır. Bu iletişim biçiminin yaygınlaşması beraberinde bazı sonuçları doğurmuştur. Bunlar:
- Elektronik iletişimde sözlü olmayan davranışların eksikliği
- Bilgisayar dolayımlı iletişim alışverişinin dili
- Katılımcıları kendi kimliklerini ifade etme ya da gizleme şekli
- Bilgisayar dolayımlı iletişimin dolayımıyla kurulabilecek olası bir topluluk
gibi sonuçlardır.
Kayıp İşaretler
Günlük kişiler arası iletişimde sözlü olamayan bazı işaretler kullanılmaktadır. Fakat dolayımlı iletişimde bu işaretlerin kullanımı oldukça kısıtlıdır. Derek Rutter bu durum için “işaretsizlik” kuramını geliştirmiştir. Rutter bu kuramı ile işaretlerin insanlar arasındaki iletişimde psikolojik mesafeleri azalttığını vurgular. Ve bu modeli kullanarak dolayımlı iletişim biçimlerinin işaret kullanımının az olması nedeniyle psikolojik uzaklık izlenimi yarattığı ve daha kişisel olmayan konuşmalara yol açacağını vurgular.
BDİ’nin Dili
Bilgisayar dolayımlı iletişim biçiminde her ne kadar yazı ile iletişim sağlanıyor olsa da kullanıcıların genelde kendi duygu durumlarını ifade için bazı emojiler kullandıkları bunların yanı sıra özel semboller de ürettikleri üzerinde durmuşlardır.
BDİ’de Kimlik
Bilgisayar dolayımlı iletişimin daha az kişisel olduğu düşüncesi, insanları daha az nizami’ davranmaya yönelteceğine öngörülere neden olmuştur. Anonimlik ve kişisel olmama nedeniyle insanlar daha küfürbaz, kaba, antisosyal olma eğiliminde olacaklardır. Yapılan araştırmalar sonucunda bu eğilimlerin gösterilip gösterilmeyeceği konusunda iki farklı yaklaşımı geliştirmiştir.
Bilgisayar dolayımlı iletişim anonim kimliklerin yaratılmasına olanak sağlaması suç olaylarının internet üzerinden yürütülmesine neden olmaktadır. Bunlar; insan kaçakçılığı, uyuşturucu pazarlama, sahte ürünleri pazarlama gibi çoğaltılabilir. Bunlardan en önemlisi internet kullanım yaşına erişmemiş çocukların kandırılarak istismar edilmesidir.
BDİ’de Topluluk
BDİ’de ırk, cinsiyet, sınıf gibi toplumsal ipuçlarıyla otomatik olarak yargılanmadan yeni kimlikler yaratabilmektedir. Bazı yorumcular BDİ’nin Demokratik iletişim için fırsat yarattığını ileri sürerler. Hayatımızdaki her gelişme gibi BDİ’nin de bir takım kötü yönleri söz konusu olmaktadır.
Kaynakça:
Hartley,P. (2014), Kişiler Arası İletişim. Ankara:İmge kitabevi.
Doğan, A. Bilgisayar Dolayımlı İletişim: İnternette Sosyal İletişim Kuramlarını Yeniden Düşünmek. (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. 2016)
Yazar: Erdal Uğur