Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Biyopsikososyal Paradigma

0 534

Biyopsikososyal paradigma, sağlık psikolojisini ve bu disiplin tarafından derinlemesine analiz edilen yaşam kalitesi ile ilgili belirli alanları karakterize eder. Biyopsikososyal paradigmanın perspektifi, biyopsikososyal yaklaşım terimini hem varoluşsal yol boyunca sağlık ve hastalık süreçlerini çözmek ve anlamak hem de bakım biçimlerini ifade etmek için ayrıcalıklı bir yöntem olarak kullanan George Engel tarafından tanıtılmıştır. Biyopsikososyal model, biyomedikal indirgemeciliğin yanı sıra bilimlerin hiyerarşileştirilmesiyle keskin bir tezat oluşturan karmaşıklık paradigmasından esinlenmiştir. Von Bertalanffy, birbiriyle ilişkili bir dizi olayı, daha geniş bir sisteme kıyasla yerleştirildiği seviyeye göre belirli işlevleri ve özellikleri ortaya koyan bir sistem olarak kabul eder. Aslında, bu sistem teorisi, organizasyonun tüm seviyelerinin birbirine bağlı olduğunu, böylece birinin değişiminin diğerinin değişimini etkilediğini belirtir. Örneğin, biyolojik bir değişiklik psikolojik düzeyi ve sosyal düzeyi etkiler ve bunun tersi de geçerlidir.
Biyopsikososyal ParadigmaBiyopsikososyal model, üç temel ilkeye atıfta bulunur: diyalog-bağlantı, ilişki ve tevazu. Bu paradigma, kişiyi bir bütün ve genetik bir mirasçı, bir düşünme ve karar konusu, aynı zamanda tarihsel-kültürel ve aile konusu olarak görür. Bu modelin aksiyomları kapsayıcıdır (çeşitlilik anlayışına odaklanmıştır) ve dışlayıcı değildir. Bu yaklaşımın perspektifleri küresel olarak düşünülmüştür, her zaman biyolojik, psikolojik ve sosyal yönleri birlikte dikkate alır. Bu nedenle bugün, temel varsayımı her sağlık veya hastalık durumunun biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörler arasındaki etkileşimin bir sonucu olduğu şeklindeki biyopsikososyal modele atıfta bulunulur. Bu nedenle bedeni zihinden ayıran eski düalizmin ötesine geçilir ve insanları bir bütün olarak görme girişimidir.
Kişinin hem bedenden hem de zihinden oluşan biyolojik bir birimi temsil ettiği, yani yalnızca biyolojik bir bedenden değil, aynı zamanda ruhsal ve duygusal faktörlerden oluşan ve yalnızca yaşamını dengelemede belirleyici bir rol oynadığı temel kavramına dayanmaktadır. Bireysel değil, aynı zamanda organik hastalıkların oluşumu ve gelişimidir. Bu nedenle sağlık, fiziksel-zihinsel-sosyal bir birim arasındaki etkileşimin ürünü olarak anlaşılabilir. Nitekim başka bir kişiyi yeterince anlamak isteyen herhangi biri, önemli olmasına rağmen genel durumunu anlamasına izin vermeyen, aksine onu ele geçirerek ona yaklaşmak zorunda olan bireysel yönleri bütünlük ve karmaşıklığı basitçe gözlemleyemez. Bu modelin merkeziliği bilimsel literatür tarafından onaylanmıştır. Bu model, yalnızca vücuda ve tamamen biyolojik bir olay olarak hastalığa odaklanan geleneksel bir tıbbi modelden, kişi merkezli bir ilaca geçişi işaret eder
Günümüzde biyopsikososyal bir taramanın, bölümlere ayrılmış bir tıbbi ve psikososyal model yaklaşımından çok, hastalık durumunda daha etkili bir tedavinin planlanmasına yardımcı olabileceği ve aynı zamanda sıkıntıyı önleyebileceği bilincindedir. İnsanlar, birbirleriyle iç içe geçmiş karmaşık sistemlerin gelişimi yoluyla büyüme eğilimindedir ve biyopsikososyal paradigma modeli tarafından keşfedilen üç ana alanı etkiler. Bu alanlar aşağıdaki gibidir:
• Onun parçası olan tüm sistem ve alt sistemlerden oluşan biyolojik kısım,
• Zihnin parçası,
• Son fakat en az değil, kişilerarası / sosyal kısım,
Bu üç alan her zaman birbiriyle etkileşim halindedir ve her yaşamsal olayda her zaman mevcuttur. Bu nedenle hastanın sağlık durumundaki herhangi bir değişiklik, bağlantılı ve iç içe geçmiş bu üç sistem arasındaki entegrasyondaki bir değişiklikle tanınır. Yaşam kalitesi kavramına ve kişinin karmaşıklığındaki bilgi ve bakımına yaklaşmak için bu üç sistem arasındaki ilişkileri de eş zamanlı olarak incelemek anlamına gelir.
Sonuç olarak yaşam kalitesi kavramının (tıp ve sağlık psikolojisi alanında amaçlandığı gibi) esas olarak bireyin fiziksel, kültürel, sosyal ve psikolojik açıdan refahına atıfta bulunur. Ayrıca kültürel bağlamı ve değerini de göz önünde bulundurmak ve dahası, bireyin hedeflerini, standartlarını ve yaşam beklentisini göz önünde bulundurmak gerekir. Bu nedenle birçok çalışma, nesnel ve öznel bakış açılarını bütünleştirecek bir yaşam kalitesi modeli geliştirme önerilmiştir. Bazı araştırmacılar ayrıca bazı kilit alanları derinlemesine analiz ederek bu yapının çok boyutlu doğasına odaklanmışlardır. Bunlar fiziksel refah, duygusal refah, maddi refah, konunun potansiyel gelişimi ve günlük aktivitelerdir. Diğer araştırmacılar, yaşam kalitesini, çevresel faktörlerin ve kişisel faktörlerin önemini vurgulayan sosyal gerçeklikle bireysel gerçekliği bağlayan dinamik bir süreç olarak tanımlayan bütünsel bir model ve kişinin kısıtlamaları ve kaynakları ile kurduğu bütünsel bir model önermişlerdir.
Biyopsikososyal ParadigmaYaşam kalitesi kurgusunun, para kazancı ve ekonomik kaynaklarla ifade edilen maddi refahın, bireyin psikofiziksel iyiliğinin ve destek amaçlı uygulanan programların etkililiğiyle ilgili sonucun bir göstergesi olduğunu belirterek sonuca varılabilir. Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi, farklı metodolojik yaklaşımlara göre gerçekleştirilebilir. Ancak bu yapının tek anlamlı bir operasyonel hale getirilmesinin, karmaşıklığı nedeniyle bazen oldukça zor olabileceğini not edilmelidir.
Öz bildirim anketleri arasında temel bir ayrımın hedeflerine göre yapılabileceğini de belirtilir. Henerik olabilirler veya HIV gibi belirli bir hastalıkla ilgili olarak yaşam kalitesine atıfta bulunabilirler. Özellikle, zeka testleri gibi heterojen bir popülasyonda birinci tür genel ölçümü kayıtsız bir şekilde kullanılabilir. Ayrıca jenerik ölçüm cihazlarını iki makro kategoriye ayrılı. İskelenin yaşam kalitesinin birden çok boyutunun değerlendirilmesini temsil ettiği profil testleri, bireysel olarak gözlemlenebilir veya tek bir sentetik skor sunan testler bulunur. Her yaklaşımın, belirli bir hedef için seçerken dikkate alınması gereken avantajları ve dezavantajları vardır. Bunun yerine başka bir metodolojik yaklaşıma göre, hastalık deneyiminin öznel boyutu, patolojik olaylarla yüzleşebilen bir yaşam süreci olarak anlaşılan yaşam kalitesinin derinlemesine analizine izin verecek şekilde ayrıcalıklıdır. Bu bakış açısından, yarı yapılandırılmış görüşme de faydalı olabilir. Her durumda, nesnel gözlemi öznel kısımla bütünleştirmek her zaman önemlidir, çünkü belirtildiği gibi biyolojik, sosyal ve psikolojik boyutlar her zaman birbiriyle iç içe geçmiştir.
Sonuç olarak, bu bağlamda Uluslararası Yaşam Kalitesi Çalışmaları Derneği tarafından beyan edilenlere atıfta bulunmanın mantıklıdır. Genel olarak yaşam kalitesinin hem nesnel bir bakış açısı hem de öznel bir bakış açısı içerdiğini ve maddi refah, sağlık, üretkenlik, duygusallık, güvenlik, toplum ve iç esenlikle ilgili alanları içerdiğini belirtmiştir. Nesnel alan, nesnel refahın sağlam bir ölçüsünü içerirken, öznel alan kişisel memnuniyeti içerir. Kişisel memnuniyet, bireyin bazı öznel ve kültürel değerlere verdiği önemle bağlantılı olmalıdır; ancak, hedef tanımının yanıltıcı olabileceği not edilmelidir. Biyopsikososyal Paradigma
Sosyal göstergeler genellikle bir teoriden seçilir veya araştırmacıların tercihlerini etkileyen bireysel değerleme verilerinin mevcudiyetine dayanır. Ayrıca anketin geliştirildiği sosyal durumun büyük etkisi vardır. Öte yandan şunu da belirtmek gerekir ki, yaşam kalitesi algısı basit bir psikolojik tüketici memnuniyeti anketine indirgenirse, gerçekten sınırlı bir bakış açısıdır. Çünkü yaşam kalitesinin tüm ilişkisel, sosyal ve kültürel yönleri değerlendirme (biyopsikososyal paradigmaya atıfta bulunularak) kaybolur. Kuşkusuz, değerlendirmeler yoluyla elde edilen tüm bilgi setleri, teknik olarak güvenilir ve paylaşılan hipotezlere dayanan bilimsel bir yöntemle toplanmalıdır. Yapıcı epistemolojik ve metodolojik yorumlara güvenmek de gereklidir.
Araştırmacıların toplanan verilere tartışılmaz bir gerçeklik değeri atfetmemesi, bunun yerine özellikleri ve kontrol edilebilirliği nedeniyle ona izin veren bir harita atfetmeleri önemlidir. Amaç aslında sadece soyut olarak bilişsel olamaz, bunun yerine, özellikle araştırma ortak bir öncelik ölçeği bulmayı hedefliyorsa, ilgili popülasyonda bir bilgi, detaylandırma ve katılım sürecini tetiklemektir. İnsanların refahını ve yaşam kalitesini en üst düzeye çıkarma yönünde çalışmanın her ruh sağlığı uzmanının görevi olduğunu belirtmek de önemlidir. Ancak bu görev, bu disiplinin profesyonellerinin tek sorumluluğu olamaz. Aksine, herhangi bir kapasitede bireyler, gruplar, kuruluşlar ve kurumlarla ilgilenen herkesin ortak hedefi olmalıdır. Bunu daha iyi yapmak için, insanları karmaşıklıkları içinde ele alınmalı, bu biyopsikososyal paradigmayı ve eklemlenmiş yaşam kalitesi kavramını kullanarak mümkündür.

Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1466742/
urmc.rochester.edu/education/md/documents/biopsychosocial-model.pdf

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku