Bordetellosis, özellikle köpeklerde görülen, Bordetella bronchiseptica bakterisinin neden olduğu solunum yolu enfeksiyonudur. Bu hastalık, köpeklerin üst solunum yollarını etkileyerek çeşitli belirtilere yol açar. Genellikle “kennel cough” yani “kennel öksürüğü” olarak adlandırılan bu durum, yüksek yoğunluklu hayvan popülasyonlarının bulunduğu yerlerde yaygın olarak görülmektedir. Bordetellosis, bazen kedilerde de görülebilir, ancak köpeklerde daha sık rastlanır. Bu yazıda, Bordetellosis’in nedenleri, belirtileri, teşhisi ve tedavi yöntemleri üzerinde durulacaktır.
Bordetellosis’in Nedenleri
Bordetellosis, Bordetella bronchiseptica bakterisinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Bu bakteri, enfekte bir hayvandan sağlıklı bir hayvana temasla geçebilir. Bakterinin yayılmasında önemli olan faktörler arasında hayvan kalabalığı, stres, soğuk hava koşulları ve zayıf bağışıklık sistemi sayılabilir. Ayrıca, aşılama eksikliği de hastalığın yayılmasında etkili olabilir. Bakteri, öksürük, hapşırma veya burun akıntısı yoluyla hava yoluyla da yayılabilir. Sonuç olarak, özellikle hayvan barınakları, köpek yurtları, pet otelleri ve yarışma gibi etkinlikler sırasında enfeksiyon riski artar.
Bordetella bronchiseptica: Yaşam Döngüsü ve Özellikleri
Bordetella bronchiseptica, bakteriyel enfeksiyonlara neden olan gram-negatif bir mikroorganizmadır. Bu bakteri, özellikle köpekler ve diğer hayvanlar arasında yaygın olarak bulunur. Bordetella bronchiseptica’nın yaşam döngüsü, virülans faktörleri, bulaşma yolları ve konakçı üzerinde yarattığı etkiler açısından zengin ve karmaşık bir süreçtir.
Bordetella bronchiseptica, genellikle küçük, hareket etmeyen ve oval şekilli bakterilerdir. Aerobik yaşayan bu bakteriler, canlı hücrelerin yüzeyinde kolonileşme kabiliyetine sahiptir. Bakterinin en belirgin özelliklerinden biri, solunum yolu enfeksiyonlarına yol açma yeteneğidir. Özellikle köpeklerde ve domuzlarda önemli hastalıklara neden olur. Bakteri, bazen daha geniş bir host yelpazesine de enfeksiyon yayabilir; bunlar arasında kediler ve diğer hayvan grupları bulunmaktadır.
Bordetella bronchiseptica, en çok hava yoluyla bulaşır. Enfekte bir hayvanın solunum sıvılarında bulunan bakteriler, öksürme veya hapşırma yoluyla havaya karışır ve sağlıklı hayvanlar tarafından solunabilir. Bunun yanı sıra, enfekte hayvanların, yiyecek ve su kapları gibi ortak alanları paylaşmasıyla da bulaşma riski artmaktadır. Bu durum, özellikle kalabalık ortamlarda ve barınaklarda, enfeksiyonların yayılmasını kolaylaştırır.
Bordetella bronchiseptica’nın yaşam döngüsü, birkaç aşamada incelenebilir:
- Enfeksiyon ve Kolonizasyon
Bordetella bronchiseptica, konakçının solunum yollarına girdikten sonra, epitel hücrelerine yapışmak için çeşitli yapışma faktörleri kullanır. Bu aşama, bakterinin virülansını belirleyen kritik bir adımdır. Bakteri, küçük tüycükler ve diğer yüzey proteinleri sayesinde, konak hücrelerine sıkıca tutunur. Bu kolonizasyon süreci, bakterinin daha sonra çoğalmasını ve enfeksiyon oluşturmasını sağlar.
- Büyüme ve Çoğalma
Konak hücrelerine yapıştıktan sonra, Bordetella bronchiseptica, solunum sisteminin mukozasında çoğalmaya başlar. Bakteri, mikropların çoğalmasına ve bağışıklık sisteminin tepkisine karşı koyabilen virülans faktörleri üretir. Bu süreçte, bakteri hücreleri arasında etkileşimler meydana gelir ve toksinler üretilir. Bu toksinler, konakçının bağışıklık yanıtını zayıflatabilir ve inflamatuar tepkilere neden olabilir.
- Hastalık Oluşumu
Bordetella bronchiseptica’nın sebep olduğu hastalıklar genellikle üst solunum yolu enfeksiyonları şeklinde ortaya çıkar. Bu enfeksiyonlar, öksürük, burun akıntısı, hapşırma ve genel halsizlik gibi belirtilerle kendini gösterir. Özellikle köpeklerde, kennel öksürüklüğü olarak bilinen bir tabloya neden olabilir. Bağışıklık sistemi zayıf veya stres altında olan hayvanlar, enfeksiyona daha duyarlıdır.
- Yayılma ve Rekombinasyon
Bakteri progressif bir çoğalma sürecine girdiğinde, hastalığı etkileyen diğer faktörlerle etkileşime geçebilir. Bunun yanı sıra, genetik material değişimleri ve rekombinasyon olayları da yaşanabilir. Bu süreç, Bordetella bronchiseptica’nın adaptasyon yeteneğini artırabilir ve yeni virülans faktörlerinin ortaya çıkmasına yol açabilir.
- Konakçı Tedavisi ve İyileşme
Bordetella bronchiseptica enfeksiyonu, uygun tedavi ile genellikle kontrol altına alınabilir. Antibiyotikler ve destekleyici bakım, hayvanın bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılır. Bununla birlikte, sağlıklı bir bağışıklık tepkisi ve erken müdahale, hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilir. Bazı durumlarda, enfekte hayvanların iyileşmesi, hastalığın yeniden yayılarak döngüyü başlatmasına izin verebilir.
Belirtiler
Bordetellosis’in belirtileri genellikle enfeksiyondan sonra 5-10 gün içinde ortaya çıkar. Belirtiler hafif ila şiddetli arasında değişebilir ve bazıları şunlardır:
- Öksürük: Genellikle kriz şeklinde gelen, kuru ve boğuk bir öksürük en sık görülen belirtidir. Bu öksürük, köpeğin solunum yollarındaki tahriş nedeniyle meydana gelir.
- Burun akıntısı: Hafif veya şiddetli burun akıntısı, enfeksiyonun bir başka yaygın belirtisidir. Burun akıntısı, berrak veya purulent (ilin) olabilir.
- Hapşırma: Sıklıkla, köpeklerde hapşırma da gözlemlenir.
- Yüksek ateş: Bazen enfeksiyonlardan kaynaklanan ateş, köpeğin genel durumunu etkileyebilir.
- Yorgunluk: Köpekler, bu hastalığın etkisiyle genel bir halsizlik ve yorgunluk hissi yaşayabilir.
- İştah kaybı: Enfekte olan köpeklerde iştah kaybı da yaygındır.
Belirtiler genellikle hafif olsa da, bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Özellikle genç, yaşlı veya bağışıklık sistemi zayıf olan köpekler daha yüksek risk altındadır.
Teşhis
Bordetellosis teşhisi, klinik belirtiler ve geçmiş sağlık durumu göz önüne alınarak konulur. Veteriner hekim, köpeğin öksürük öyküsünü, genel sağlık durumunu ve maruz kaldığı diğer köpeklerin sağlık geçmişini değerlendirir. Gerekirse, laboratuvar testleri ve röntgen incelemeleri ile kesin bir teşhis konulabilir.
Tedavi Yöntemleri
Bordetellosis’in tedavisi genellikle semptomlara yönelik olur. Mild vakalarda tedavi gerekmeyebilir ve köpeklerin kendi kendine iyileşmesi beklenir. Ancak, belirti gösteren bir köpek için önerilen tedavi yöntemleri şunlar olabilir:
- Antibiyotik Tedavisi: Veteriner hekim, bakteriyel enfeksiyonu kontrol altına almak için antibiyotik tedavisi önerebilir. Bu antibiyotikler sırasıyla aşağıdakilerden oluşur.
A. Tetrasiklin Grubu
- Tetrasiklin
- Doksisiklin
B. Makrolid Grubu
- Azitromisin
- Eritromisin
C. Florokinolon Grubu
- Enrofloxacin
- Marbofloxacin
D. Diğer Antibiyotikler
- Sefalosporinler
- Aminoglikozitler
- Öksürük Kesici İlaçlar: Özellikle rahatsız edici derecede öksüren köpekler için öksürük kesici ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar şunlardır: Kodein, Dextromethorphan, Benzonatate ve Guaifenesin.
- Destekleyici Bakım: Bol sıvı alımı, yumuşak diyetler ve dinlenme önerileri, köpeğin hastalığı atlatmasında yardımcı olabilir.
- Aşılama: Bordetellosis’e karşı aktif aşılama, hastalığın önlenmesinde en etkili yöntemdir. Aşı, enfeksiyondan korunmada önemli bir rol oynar ve özellikle köpeklerin yüksek yoğunlukta bir arada bulunduğu yerlerde aşılanma önerilir.
Kaynakça:
1) Holt, J. G. ve diğerleri (1994). “Bergey’s Manual of Determinative Bacteriology.”
2) Sykes, J. E. ve diğerleri (2014). “Veterinary Microbiology.”
3) M. G. D. Silva ve diğerleri (2018). “Varieties of Bordetella bronchiseptica in dogs and their clinical implications.” Journal of Veterinary Internal Medicine.
4) F. A. C. R. De Vos (2020). “Bordetella species: clinical relevance and therapeutic approaches.
Yazar: Tuncay BAYRAKTAR