Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Brinikül Nedir?

0 299

Deniz buzunun altında sessiz bir katil oluşur ve Kuzey Kutbu ve Antarktika kışı boyunca dokunduğu her şeyi dondurur. Bu bir hayvan değildir. Aksine, doğanın en tuhaf tuhaflıklarından biridir. Salamura saçağı veya brinikül ismiyle ilk olarak 1960’larda keşfedildi.Brinikül Nedir?

Kışın deniz buzunun dibinde oluşan ve okyanus tabanına inen, yavaş büyüyen, içi boş bir buz sarkıtıdır. Deniz buzu gelişmeye başladığında, tuz buzdan dışarı atılır ve çevresindeki suyun sızmasına neden olur. Tuzun dışarı atılması, buzu dokuda gözenekli hale getirir. Evinizin çatısında oluşan asılı bir buz saçağı düşünün. Bu saçakların uzunluğunu inç yerine değil de fit olarak ölçtüğünüzü, yağmur suyu yerine tuzlu su ile oluştuğunu farzedin.

Donmuş deniz suyu, mutfak dondurucunuzda görmeye alıştığınız büyük bir yumrudan çok sünger gibidir. Antarktika’da, bu tipik olarak -20 santigrat derece kadar düşüktür, bu nedenle altındaki ılık suyla birleştiğinde (-2 santigrat derece), aşırı sıcaklık farkları tuzlu suyu buzlu bir kılıfa genişletir. Bu yoğun ve soğuk olduğu için, brinikül , alçalan bir tüy içinde batar. Brinikül hem Kuzey Kutbu’nu hem de Antarktika’yı büyütür. Buz saçağının içindeki su, yoğunluğu arttığından ve yüksek tuzluluk nedeniyle donma sıcaklığı düştüğünden donmaz.

Saçağının büyümesi ve okyanus tabanına ulaşması yaklaşık 12 saat sürer. Bazı bilim adamları, beş ila altı saatlik daha hızlı bir inişe bile tanık oldular. Görgü tanıkları inanılmaz manzarayı çok sıra dışı ama doğru şekillerde anlattılar. Araştırmacılar, onları “baş aşağı kaktüsler” olarak adlandırıyorlar ve bu oluşumları tersine hidrotermal bir havalandırma olarak tanımlıyorlar. Başka bir deyişle, sıcak su taşımak yerine aşırı soğutulmuş su kanalize ediliyor.

Okyanus Tabanına Dokunursa, Kıyamet KoparBrinikül Nedir?

Brikülün boyutu suyun derinliğine, deniz buzunun boyutuna ve suyun sıcaklığına bağlıdır. Bazen su çok derin olduğunda deniz tabanına dokunmayı başaramaz. Akımlar da karışabilir ve saçağının kırılmasına neden olabilir.
Tamamen oluşursa, deniz tabanına değdiğinde kıyamet kopar. Hızlı hareket eden bir buz kanalı oluşturur, ürkütücü sürüngenleri, küçük denizyıldızlarını ve çok yavaş olan ve buz saçağının buzlu ağından kaçamayan deniz kestanelerini anında dondurur.

Donarken zemin, deniz yaşamının iskeletleriyle dolu bir mezarlığa dönüşür. Ayrıca, buzlu akıntı aşağı doğru hareket eder ve bazen “kara ölüm havuzu” olarak adlandırılan yerde birikir. Bu havuzlar diğer hayvanlar için ölümcüldür ancak insanlara zarar verdiği bilinmemektedir.

Kutup okyanuslarını keşfetmeye devam ederken, bilim adamları bu briniküller hakkında daha fazla bilgi toplamaya devam ediyorlar. Tahmin edilebileceği gibi, astrobiyologlar zorlu ortamlarda yaşam bulma arayışlarında bu özel koşulları Ganymede ve Callisto gibi aylardaki koşullara bağladılar. Okyanus tabanında toplanan tuzlu suyun okyanusun dolaşımında rol oynadığı söylenir.

Araştırmacılara göre, briniküllerin oluşumu, okyanus yüzeyi boyunca deniz suyu donarak buz oluşturduğunda, tuz salgılamasındandır. Bu, yakındaki suyun tuzluluğunu arttırır, bu da donma noktasını düşürür, böylece gerçekten çok soğuk olsa bile sıvı kalır. (Bir bakıma bu, tuzdan arındırma tesislerinin deniz suyunu içme suyuna dönüştürmek için kullandığı ters ozmoz işleminin tersidir.) Bu tuzlu suyun cepleri buz paketinin içinde sıkışıp kalabilir. Ancak buz paketi çatlarsa, bu ceplere tuhaf bir şey olabilir. Serbest kalan tuzlu su dışarı sızacak ve sudan daha yoğun olduğu için okyanusun dibine doğru batacaktır. Aşağı inerken, süper soğuk tuzlu su, temas ettiği tüm suyu donduracaktır. Bu, tuzlu suyun etrafında buzlu bir tüp oluşturur. Briniküller oldukça kırılgan olduğundan, büyümeleri için denizde nispeten sakin koşullara ihtiyaçları vardır, bu yüzden o kadar yaygın değildirler.

Oşinograflar Paul Dayton ve Seelye Martin, ilk olarak 1970’lerin başında brinikülleri gözlemledi ve tanımladı ve Martin, laboratuvarında simüle briniküller yetiştirmeyi başardı. Briniküller, deniz yıldızları gibi daha küçük canlılar için bir tehdit oluşturuyorlar ve foklar, balinalar veya soğuk kutuplarda dalışa giden insanlar gibi daha büyük canlıları etkiledikleri henüz görülmedi.

2013’te İspanyol ve İtalyan araştırmacılar, hidrotermal menfezlerin çalışma mantğındaki gibi, briniküllerin, kimyasal ve elektriksel koşullar ve oluşmasına yardımcı olan zarlar yaratarak, Dünya’daki yaşamın kökeninde bir rol oynamış olabileceğini öne sürdüler.

Kaynakça:
BBC

Yazar: Tuncay Bayraktar

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku