Çığ Nedir? Çığ Oluşumuna Sebep Olan Temel Faktörler Nelerdir?

Çığ, genel anlamda bitki örtüsü olmayan dağlık, engebeli ve eğimli arazilerde tabakalar şeklinde birikmiş kar kütlesinin iç ya da dış kuvvetlerin etkisiyle başlayan hareket sonucu yamaçtan aşağıya doğru tamamen hızlı bir şekilde kayması olarak tanımlanır. Çığ oluşumuna sebep olan temel faktörler ise şu şekildedir:

Yoğun Kar Yağışı

Dağ yamaçlarında kar birikimine neden olan ve yoğun bir şekilde seyreden kar yağışı, çığı meydana getiren en önemli faktörlerden bir tanesidir. Şiddetli kar fırtınalarının bu duruma yol açma imkanı çok yüksektir. Çünkü şiddetli kar fırtınaları, çığın kolay bir şekilde başlayabileceği dengesiz alanlarda yoğun kar biriktirirler.

Kar Tabakası

Eğim nedeniyle oluşan kar tabakaları buz haline döndüğünde ve bu buz tabakasının üzerinde başka bir buz tabakası meydana geldiğinde, gerçekleşecek en ufak bir durumda tabaka aşağı doğru kaymaya oldukça meyillidir. Bu da çığ oluşumunu destekleyen en önemli etmenlerden biridir.

Dik Eğimler

Çığ esnasında yer çekiminin etkisi ile kar aşağı doğru hızlı bir şekilde kayar. Yamaçlar da dik bir konumda olduğu için büyük kar kütleleri çığa neden olur.

Yüksek Sıcaklıklar

Yüksek sıcaklıklar, yüzeyde bulunan kar tabakasının erimesine sebep olabilir. Ani kar yağışı sebebiyle de üst yüzeylerde yeni kar katmanı biriktiğinde, oluşan bu katman, üzerindeki kaygan yüzey sebebiyle aşağı doğru kaymaya meyilli bir hale gelir. Bu durumda da çığ kaçınılmaz olur.

Rüzgar Yönü

Rüzgârın yönü, yamaçlarda kar birikimini de destekleyen bir durumdur. Yukarı doğru şiddetli bir şekilde esen rüzgarlar, dik yamaçlarda büyük kar kütlelerinin birikmesiyle sonuçlanabilir ya da karın dağ yamacına aşırı hakim olmasına sebep olabilir. Dolayısıyla bu kar kütlesi de kolayca çığ üretebilir.

Ormansızlaşma

Bitki örtüsü genel anlamda toprağı, doğal afetlere karşı korur. Yamaç üzerinde bulunan ağaç sıraları, gerçekleşmesi beklenen çığın dağ tabanında yer alan yerleşim alanlarına ulaşmasını zorlaştırabilir. Bunun yanında çığın hareketini de yavaşlatabilir. Ancak eğimli alanların ormansızlaştırılması, bölgeyi yaşanacak olana çığlara karşı çok daha hassas bir hale getirir.

Kış Sporları

Dik yamaçlarda yapılan ve kış sporlarını içeren spor aktiviteleri gevşek bir tabaka oluşumuna neden olur. Bu durum da çığı tetikleyen bir diğer faktördür.

Depremler

Depremler, var olan zeminin titreşmesine sebep olan dalgalar meydana getirir. Dağlardaki tabaka da karın altında bulunan zemin titreştiğinde, karı tamamen yerinden çıkarabilir ve bu karın çığ olarak aşağıya yuvarlanmasına sebep olabilir.

Patlayıcılar ve Makineler Tarafından Oluşan Hareketler

Genel olarak dengesiz kar tabakaları çok fazla olan bölgelerde, arazi araçlarının ya da kar motosikletlerinin titreşimleri, katmanları bulunduğu yerden oynatabilir ve kaymalarına sebep olabilir. Kayaları parçalamak adına patlayıcı madde kullanıldığında da patlamadan kaynaklanan ve son derece güçlü titreşimler sebebiyle de çığ oluşumu gerçekleşebilir.

Çığ Sırasında Alınabilecek Olan Tedbirler

Çığ, oldukça hızlı gelişen bir doğal afettir. Bu sebeple, çığ fark edildikten hemen sonra hızlı ve soğukkanlı bir şekilde olunmalıdır. Çığın başlangıç zamanından sonra dışarıda bulunuyor iseniz çığın büyüklüğüne, hızına, etrafta bulunan araçlara, patikanın genişliğine ve var olan güvenli alanlara bağlı olarak, çığın gerçekleştiği alandan hızlı bir biçimde ayrılmanız gerekir. Bunun dışında yapmanız gerekenler ise şu şekildedir:

• Çığın yavaş ve ortalama yüksekliğinin çok daha az olduğu kenar bölümlere ulaşmaya çalışın.
• Kaya ve kırılmış ağaç parçalarından uzak kalın ya da bunlardan korunun.
• Ses kaynaklarını kullanarak ya da bağırarak diğer insanları uyarın,
• Çığa yakalanmamız kesinse ya da o anda kayak sporu yapıyor iseniz, elinizdeki kayak sopalarını ve kayakları çıkarıp sabit bir ağaç kaya ya da bunlardan başka cisme tutunun.
• Eğer kafanız karın altında olacak şekilde kaldıysa uzun bir süre nefesinizi tutmaya çalışın.
• Yüzme hareketi yapıp yerden destek alacak şekilde akan karın üstünde durmaya çalışın.
• Tavsiye edilen diğer bir yöntem ise akış esnasında oturma pozisyonu almaktır. Oturma pozisyonunda kollar ve bacaklar birbirlerine yapıştırılır. Çığ durmadan kısa bir süre önce, bacaklarla yeri sertçe iterek kalkmaya çalışın. Zira çığ durduktan sonra, son derece betonumsu bir özellik gösterecek olan kar içinde parmağımızı bile oynatmak imkansızdır.
• Çığ durmadan kesinlikle bir el, burun ve ağzı kapatacak şekilde, açıkta kalan diğer el de hemen başın üstünde olmalıdır. Kar altında kalınan süre boyunca nefes alınan boşluğu genişletmek ve başı mümkün olduğunca sağa ve sola çevirmekte büyük fayda vardır. Nefes alınan boşluğu genişletmek, burun ve ağzın karla dolmaması demektir. Bu da, kişinin her zaman kurtulma imkanının var olmasıdır.

Son olarak da bazı araştırmalar ve olaylar, sırt çantasının çığdan kurtulma şansını artırdığını göstermiştir. Bu araştırmalar ve olaylara göre çığ sırasında sırt çantası taşıyan kişilerin çığın topuğu kadar yüzeyde kalma şansları vardır.

Kaynakça:
https://www.havaforum.com/cig-nedir/
https://www.amfiweb.net/cig-nedir/
https://www.milliyet.com.tr/gundem/cig-dusmesi-nedir-cig-dusmesi-neden-olur-6137925

Yazar: Sevinç Urgenç