Özel öğrenme güçlüğü yani “disleksi”, çocuğun zihinsel fonksiyonlarında herhangi bir bozukluk olmadığı halde dinleme, düşünme, anlama, kendini ifade etme, okuma-yazma veya matematik becerilerinde yaşıtlarına göre daha fazla zorlanma ve bu yeteneklerin kullanılmasında güçlük çekme gibi belirtilerle ortaya çıkan görülme sıklığı %10-15 olan nörolojik kökenli öğrenme bozukluğudur.
Bir çok çocukta disleksi okula yeni başladıklarında ortaya çıkmaktadır. Yeni okuma yazma öğrenmeye başlayan çocuk diğer arkadaşlarına göre daha yavaş öğrenirler hatta bu çocuklar eğitim alabilecek zihinsel gelişimi henüz tamamlamadıkları için hiç okuyamayabilir ve yazamayabilirler. Matematiksel işlemleri kavramada zorlanırlar.Bilişsel fonksiyonlarındaki zayıflıklar eğitim yaşamlarında ve gündelik yaşantılarındaki etkinliklerini başarılarını düşürür. Bu durumlar onların zekalarında herhangi bir gerilik olduğunu göstermez. Yaşanmış örneklere bakarsak : Albert Eistein, Leonardo da Vinci, Tom Crouse, Mickey Mouse gibi sanatçı ve bilim adamlarında da disleksi görülmüştür.Bu durum disleksili çocuklarda zeka geriliği olmadığı gibi özel yetenekler de olabileceğini göstermektedir.
Disleksi görme ile ilgili bir problem değildir. Okuma yazmadaki yavaşlık kelimelerin ters,karıştırılarak ve yanlış okunması ailelerde çocuğun görme ile ilgili bir problem yaşadığı hissini bırakabilir. Yıllar öncesinde bu konuda çalışmalar yapılmış ve disleksinin görme ile ilgili değil dil sistemi ile ilgili bir bozukluk olduğu kesinleşmiştir.
Öğrenme güçlüğü yaşayan bu çocuklar okuma-yazmada oldukça yavaş olduklarından sözlü ve çoktan seçmeli sınavlarda daha başarılı olurlar.
DİSLEKSİNİN
BELİRTİLERİ NELERDİR ?
Özel öğrenme güçlüğü yaşayan disleksili çocukların yaşadığı sorunları şöyle
sıralayabiliz:
– Geç konuşabilir ve kelimeleri yanlış telaffuz ederler.
– Kelime dağarcıkları kısıtlıdır.
– Kelimeleri birbirine karıştırırlar.
– Uzun kelimeleri okumada anlamada güçlük çekerler.
– Birbirine benzeyen harf, rakam ve sembolleri karıştırırlar. Örneğin; 3 ve E, b/p/g,
6/9,12/21 vb.
– Okurken kelimeleri ters söyler ya da hecelerin yerlerini değiştirirler. Örneğin:ev/ve
bilgi/gibi (teşekkür/tekeşşür; beşiktaş/bekiştaş vb..)
– Okurken birbirine benzeyen sesleri (f/v; m/n; b/m ) karıştırırlar.
– Kelimelerin sonunu yanlış söyleyebilir,okurken satır atlarlar.
– Yavaş ve geç okurlar. Okuduklarını anlamakta güçlük çekerler.
– Bakmadan yazmada zorlanırlar.
– Dikkatlerini uzun süre bir şeye veremezler. Konsantrasyonları çabuk bozulur.
– Yer-yön, zaman-mekan karmaşası yaşarlar (Dün-Bugün, Sağ-Sol, İnmek-Çıkmak vb.)
– Yazıları okunaksız, defterleri düzensizdir.
– Yazarken noktalama işaretlerinde, büyük-küçük harf uyumunda hatalar yaparlar.
– Uygun küçüklükte yazamazlar genellikle yazıları aşağı doğru kayan bir düzensizlik
içerisindedir.
– Öz bakımları zayıftır. sosyal becerilerde güçlük çekerler.
– İp atlama, resim çizme gibi koordinasyon gerektiren becerileri zayıftır.
– Zaman,tarih, saat gibi kavramları zor öğrenirler.
– Matematiksel şekil ve sembolleri öğrenmekte güçlük çeker ya da birbirine karıştırırlar.
– Toplama işleminde eldeleri unutma, hiç işlem yapmadan sonucu yazma gibi hatalar yaparlar.
– Çarpım tablosu, kesirler, grafikler, olasılıklar gibi matematiksel konuları öğrenmede zorlanırlar.
Disleksi’nin Tedavisinde Olması Gereken Yaklaşım :
Yaşıtlarından geride bir başarı grafiği sergileyen özel öğrenme güçlüğü çeken çocukların durumlarının farkında olmaları onları psikolojik olarak ciddi boyutlarda etkiler. Bu nedenle eğitim aldıkları süre içerisinde psiko-pedagojik terapi almaları da kaçınılmazdır. Ayrıca ailenin desteği de çok önemlidir. Çocuklarına onun başarısızlığından mutsuz olduklarını hissettirecek sözler söylemek yerine onu teşvik edecek davranışlarda bulunmaları ve onları ödüllendirmeleri yararlı olacaktır. İlaç tedavisi bulunmayan disleksinin tedavisinde sevgi,ilgi,hoşgörü,okulla-aile-özel eğitiim koordinesinin büyük önem taşıdığına inanıyorum.
Disleksi ve Özel Eğitim :
Kendilerini farklı, dışlanmış, başarısız ve tuhaf hissettiklerini tabir eden bu çocukların okuldaki eğitimden farklı olarak özel eğitim almaları gerekmektedir. Çünkü bu çocukların eğitimi normal sınıflardaki eğitim müfredatıyla mümkün olmamaktadır.
Özel eğitim alacak çocuğa uygulanacak eğitim süreci aşamalarını incelersek ;
– Yapılan testlerle çocuğun zeka düzeyi ölçülür.
– Yetenekleri, yeteneklerinin dağılımı tespit edilir.
– Görsel ve işitsel algı düzeyi ölçülür.
– İşitme, dokunma ve kinestetik algıyı geliştirecek eğitimler verilir. Kinestetik algı : Vücudun farklı bölgelerince alınan pozisyonların,hareketlerin varlığının, kasların gerilimi ve gevşemesinin duyumsanması gibi algı şekilleridir.
– Dikkat, koordinasyon, ardışıklık yeteneklerin artırılması sağlanır.
– Dinleme,konuşma ve dil becerisinin geliştirilmesi için çalışmalar yapılır.
Disleksili Çocuklarda Bulunan Yetenekler ve Aile Desteğinin Önemi :
Öğrenme güçlüğü çeken çocuğunuzun aslında çok özel yeteneklere sahip olabileceğini unutmayın. Sağ beyin fonksiyonları gelişmiş olan disleksili çocukların çok zengin bir hayal güçleri var. Özel ilgi alanlarına sahip bu çocuklar farklı düşünme,yaratıcılık,sanata ve bilime yatkınlık gibi özelliklere sahipler. Özellikle ailelerin bu durumu gözardı etmemeleri ve çocuklarının bu özelliklerinin öne çıkabilmesi için gerekli eğitimi almalarını sağlamaları gerekiyor. İlaç tedavisi olmayan disleksi ; çocuğun yaşadığı kaygı,stres, bunalım,öz güven eksikliği, toplumsal baskı psikiyatrik rahatsızlıklara sebep olabilir. Bu durumda ilaç tedavisi uygulanabilmektedir.
Disleksinin çocuklarınızda bu tür sorunlara yol açmasını istemiyorsanız;
– Onları azarlama, başarısızlıkları yüzünden cezalandırma,
– Başka arkadaşlarının başarılarıyla kıyaslama,
– Sosyal aktivetelerindeki zayıflıkları kırıcı bir şekilde yüzlerine vurma, gibi davranışlardan kaçınmalısınız.
Özellikle ilköğretim döneminde çocuklarınızın başarısızlığını tembellik olarak değerlendirmemeli, yapamadığı davranışları beceriksizlik olarak görmemelisiniz. Bu çocuğunuzda disleksi olup olamadığını daha çabuk fark etmenizi sağlayacaktır. Her türlü rahatsızlık ve davranış bozukluğunda olduğu gibi dislekside de erken teşhis büyük önem taşımaktadır.
Yazar:Eda Şahan