DEXA Taraması Nedir?

DEXA taraması kemik mineral yoğunluğunuzu ve kemik kaybınızı ölçen yüksek hassasiyetli bir röntgen türüdür. Kemik yoğunluğunuz yaşınız için normalden düşükse osteoporoz ve kemik kırıkları için bir risk olduğunu gösterir. DEXA, çift enerji X ışını absorpsiyometrisi anlamına gelir. Bu teknik ilk olarak 1987 yılında ticari kullanım için tanıtılmıştır. Bu sistemle taraması yapılmak istenen hedef kemiklere farklı tepe enerji frekanslarında iki X-ışını gönderilir. Bu ışınlardan biri yumuşak dokunun tepe noktası, diğeri kemik tarafından emilir. Yumuşak dokudaki absorpsiyon miktarı toplam absorpsiyondan çıkarıldığında geri kalan kemik mineral yoğunluğunuzdur.
Test, invaziv olmayan, hızlı ve normal bir röntgenden daha kesindir. Son derece düşük düzeyde radyasyon içerir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), menopoz sonrası kadınlarda kemik mineral yoğunluğunu değerlendirmek için en iyi teknik olarak DEXA’yı belirlemiştir. DEXA ayrıca DXA veya kemik dansitometrisi olarak da bilinir.

Fiyatı Ne Kadardır?

DEXA taramasının maliyeti, nerede yaşadığınıza ve testi gerçekleştiren tesisin türüne göre değişir. Doktorunuz taramayı tıbbi olarak gerekli gördüğü takdirde, sigorta şirketleri genellikle masrafın tümünü veya bir kısmını karşılamaktadır ve sigortanız da bir kopyasını alabilir. Amerikan İç Hastalıkları Kurulu hastanın ödemesi gereken miktarı 125 $ olarak tahmin etmektedir. Bazı tesisler çok daha fazlasın hastadan isteyebilirler. Bu yüzden bu taramayı yaptıracak kişilerin farklı sağlık kuruluşlarından fiyat alması tavsiye edilir.

Hangi Durumlarda Sağlık Sigortası Karşılar?

Doktorunuz bir veya iki kere bu testin yapılmasını istediyse ya da aşağıdaki kriterlerden en az biri tarafınızda mevcutsa tıbbi olarak bu testin yapılmasını isteyebilir. Sonrasında bu test sonucuna ve tıbbi geçmişinize dayanarak osteoporoz riski altında olup olduğunuzu belirler.
• X-ışınları osteoporoz, osteopeni veya kırık olasılığını göstermektedir.
• Prednizon gibi bir steroid ilacı kullanıyorsanız.
• Birincil hiperparatiroidizm varsa.
• Doktorunuz osteoporoz ilacınızın işe yarayıp yaramadığını görmek istediğinde

Taramanın Amacı Nedir?

Osteoporoz ve kemik kırılma riskinizi belirlemek için DEXA taraması kullanılırken osteoporoz tedavinizin işe yarayıp yaramadığını izlemek için de kullanılabilir. Genellikle tarama alt omurganızı ve kalçalarınızı hedefler. DEXA teknolojisinin geliştirilmesinden önce kullanılan standart X-ışını, sadece yüzde 40’tan büyük kemik kayıplarını tespit edebiliyordu. DEXA yüzde 2 ile yüzde 4 hassasiyet arasında ölçüm yapabilir. DEXA taraması kullanılmaya başlamadan önce, kemik yoğunluğu kaybının ilk işareti yaşlı bir yetişkinin kemik kırmasıydı.

Doktorunuz DEXA’nın Yapılmasını Ne Zaman Önerir?

• Ulusal Osteoporoz Vakfı ve diğer tıbbi grupların tavsiyesi olan 65 yaş üstü veya 70 yaş üstü bir erkekseniz
• Osteoporoz belirtileriniz varsa
• 50 yaşından sonra kemik kırılması yaşarsanız
• 50 ila 59 yaşları arasındaki bir erkekseniz veya 65 yaş altı postmenopozal bir kadınsanız ve risk faktörleriniz varsa
Osteoporoz risk faktörleri şunları içerir:
• Tütün ve alkol kullanımı
• Kortikosteroid ve diğer bazı ilaçların kullanımı
• Düşük vücut kitle indeksi
• Romatoid artrit gibi bazı hastalıklar
• Fiziksel hareketsizlik
• Ailede osteoporoz öyküsü
• Önce yaşanan kırıklar
• Kemikte yaşanan1 inçten fazla yükseklik kaybı
• Vücut kompozisyonu ölçme
DEXA taramaları için bir başka kullanım vücut kompozisyonunu, yağsız kasları ve yağ dokusunu ölçmektir. DEXA, aşırı yağ belirlemede geleneksel vücut kitle indeksinden (BKİ) çok daha doğrudur. Kilo kaybını veya kas güçlenmesini değerlendirmek için toplam vücut resmi kullanılabilir.

DEXA Taramasına Nasıl Hazırlanırsınız?

DEXA taramaları genellikle ayakta tedavi prosedürleridir. Testten önce 24 saat boyunca herhangi bir kalsiyum takviyesi almayı bırakmak dışında özel bir hazırlığa gerek yoktur. Taramaya giderken rahat kıyafetler giyilmelidir. Taranmakta olan vücut bölgesine bağlı olarak, metal bağlantı elemanları olan fermuar veya kancalı giysileri çıkarmak zorunda kalabilirsiniz. Teknisyen sizden metal içeren ya da metal olabilecek mücevher veya anahtar gibi diğer eşyaları çıkarmanızı isteyebilir. Muayene sırasında size giyecek bir hastane elbisesi verilebilir.
Kontrast madde kullanımı gerektiren bir BT taraması veya baryum muayenesi yaptırdıysanız, doktorunuza önceden haber vermeniz gerekir. Bu durumda DEXA taraması öncesinde birkaç gün beklemenizi isteyebilirler. Hamileyseniz veya hamile olabileceğinizden şüpheleniyorsanız doktora belirtmeniz gerekir ve bebek doğana kadar DEXA taramasını ertelemek veya özel önlemler almak isteyebilirler.

DEXA İşlemi Nasıl Yapılır?

DEXA cihazı, üzerinde uzandığınız düz yastıklı bir masa içerir. Yukarıdaki hareketli bir kol, X-ışını detektörünü tutar ve X ışınları üreten bir cihaz masanın altındadır. Teknisyen yardımı ile gösterilen şekilde bu masaya yerleştirilirsiniz ve görüntü almak için omurganızı düzleştirmeniz veya kalçanızı yerleştirmeniz için dizlerinizin altına bir kama yerleştirebilirler. Ayrıca kolunuzu tarama için konumlandırabilirler. Tarama esnasında, teknisyen sizden çok hareketsiz durmanızı isteyecektir ve yukarıdaki görüntüleme kolu yavaşça vücudunuzda ilerler. X ışını radyasyon seviyesi, cihazı çalıştırırken teknisyenin odada sizinle birlikte kalmasına izin verecek kadar düşüktür. Tüm bu işlem sadece birkaç dakika sürer.

Tarama Sonuçlar Ne Anlama Gelir?

DEXA sonuçlarınız bir radyolog tarafından okunarak birkaç gün içinde size ve doktorunuza verilecektir. Tarama için puanlama sistemi, DSÖ’nün belirlediği standartlara göre kemik kaybınızı sağlıklı bir genç yetişkin biriyle karşılaştırarak ölçer. Buna T puanınız denir. Ölçülen kemik kaybınız ve ortalama arasındaki standart sapmanızdır. Değerler şu şekildedir:
• -1 veya üstü bir puan normal kabul edilir.
• -1.1 ve -2.4 arasında bir skor osteopeni kırık için risk artmıştır
• -2.5 ve altındaki puanlar osteoporoz, kırık riski yüksek olarak kabul edilir.
Sonuçlarınız ayrıca kemik kaybınızı yaş grubunuzdakilerle karşılaştıran bir Z puanı da verebilir. T skoru, göreceli risk ölçüsüdür, kırığınız olacağının öngörüsü değildir. Doktorunuz sizinle birlikte test sonuçlarını gözden geçirir ve tedavinin gerekli olup olmadığını, tedavi seçeneklerinin neler olduğunu belirler. Doktor, sizden değişiklikleri ölçmek için iki yıl içinde ikinci bir DEXA taraması yapmak isteyebilir.

Görünüm Nedir?

Sonuçlarınız osteopeni veya osteoporozu gösteriyorsa doktorunuz kemik kaybını yavaşlatmak ve sağlıklı kalmak için neler yapabileceğinizi sizinle konuşacaktır. Tedavi basitçe yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir. Doktorunuz size, ağırlık kaldırma egzersizleri, denge egzersizleri, güçlendirme egzersizleri veya kilo verme programı başlatmanızı önerebilir veya D vitamini veya kalsiyum seviyeniz düşükse, size takviye verebilir. Osteoporozunuz daha şiddetli ise, doktor, kemikleri güçlendirmek ve kemik kaybını azaltmak için tasarlanmış ilaçlardan birini almanızı önerebilir. Bu konumda, herhangi bir ilaç tedavisinin yan etkileri hakkında doktorunuza soru sormayı unutmayın.
Kemik kaybınızı yavaşlatmak için bir yaşam tarzı değişikliği yapmak veya bir ilacı başlatmak, sağlığınıza ve uzun ömürlülüğünüze iyi bir yatırımdır. Ulusal Osteoporoz Vakfı (NOF) yaptığı araştırmalar ışığında kadınların yüzde 50’sinin ve 50 yaşın üzerindeki erkeklerin yüzde 25’inin osteoporoz nedeniyle kemik kırılması yaşayabileceği bildirilmiştir. Ayrıca yeni çalışmalar ve olası yeni tedaviler hakkında bilgi sahibi olmanız yararlı olacaktır.

Kaynakça:
nih.gov
nof.org
choosingwisely.org
aafp.org

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu