Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Doğanın İnsanlara ve Yaşam Kalitesine Katkıları

0 845

Doğa, insanlara ve yaşam kalitesine çeşitli şekillerde katkıda bulunur. Giyilen kıyafetler, yenilen yiyecekler ve içilen su gibi bu armağanlardan bazıları kolayca gözlemlenebilirken, bununla birlikte, selden korunma ve gıda mahsullerinin tozlanması gibi bazı katkılar neredeyse hiç görülmemektedir. Bilim adamları, bu armağanların çoğunu doğada kaybolmaya başladığı konusunda uyarmaktadırlar. İşte doğanın insan yaşamına olan katkılarının ne kadar önemli ve büyük olduğu iyi onu korumanın zorunluluğu daha iyi anlaşılabilir. Bu yazıda doğanın insanlara katkıları ve onları değerlendirmenin neden önemli olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır.

Doğa ve İnsan

Doğanın İnsanlara ve Yaşam Kalitesine KatkılarıDoğanın insan hayatına olan katkılarından bazılarını belirlemek bazen basittir. Bazıları ise görüşte fark edilmeyebilir. Doğanın hayata olan gizli yararlarını bilmemek, insanlığın hayatta kalmasını tehdit edebilir. Örneğin, bir ormanın suyu arıttığı ve selleri önlediği görmezden gelinirse, lüks bir otel inşa etmek için orman kesilebilir ve sonrasında kirli su ve sellerden zarar görülebilir. Doğanın insan yaşamına olan katkılarını değerlendirmek, insan yaşamına ne gibi faydalar sağladığını ve önemini anlamaya yardımcı olur, bu da doğa ile ilgili kararlar verirken doğru kararlar alınmasını sağlar. Bir nevi rehberlik eder.

Doğanın Katkıları Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Küresel olarak doğaya iyi bakmak için, dünyanın her yerinden uzmanlar, doğanın insan yaşamına ne verdiğini ve nasıl değerlendirecekleri hakkında Kavramsal Çerçeve adı verilen bir fikir geliştirmişlerdir. Bu çerçeve bilginin bütünleştirilmesi ve yorumlanması için bir odak, bir mantık ve bir araç sağlamak için geniş bir şekilde tanımlanmış ve sistematik olarak organize edilmiş bir grup kavramıdır. Doğa, tüm doğal dünya ve onun içindeki varlıkların çeşitliliği anlamına gelir. Doğa, işlevleri ve süreçleri aracılığıyla sağlanan iyi bir yaşam kalitesi için ihtiyacımız olan birçok şeyin kaynağıdır.
Doğa çeşitli nedenlerden dolayı değişir. Doğanın durumunu doğrudan değiştiren nedenler değişimin nedenleri olarak adlandırılabilir. Bazen doğa kendi kendine değişir. Örneğin depremler toprakların şeklini değiştirir, seller nehirleri etkiler ve yıldırım orman yangınlarına neden olur. Diğer yandan, insanlar da doğayı değiştirebilir. Örneğin insanlar, araziyi tarım için kullanmak veya fabrikalarla havayı kirletmek için ormanları keserler. Bu hem yaban hayatı etkiler hem de iklim değişikliğine neden olur. Doğa durumu değiştiğinde, sonuç olarak insanlara katkıları değişebilir.
Doğanın İnsanlara ve Yaşam Kalitesine KatkılarıBununla birlikte, insanlar, organize etme ve yönetme şeklinden dolayı doğayı da dolaylı olarak etkilerler. Bu tür şeylere yaşam kuralları denilir ve bunlar, toplumu organize etmek için tasarlanan yasaları, politikaları ve kurumları içerir. Örneğin, gergedanların neslinin tükenmesini önlemek için onları avlamayı yasaklayan yasalar vardır. Bu ve kişinin kendine koyduğu kurallar doğal kaynakların nasıl kullanıldığı, doğayı nasıl değiştirdiği ve ayrıca doğanın insanlara nasıl katkıda bulunduğunu etkilemektedir.
İnsanlar genellikle doğanın armağanlarını onlara daha iyi ulaştırmak için bilgi ve teknolojilerini kullanırlar. Buna insan girdisi denilebilir. İnsan girdisi, inşa yapılan altyapıyı (selleri kontrol etmek veya elektrik üretmek için barajlar gibi), şifalı bitkilerin nasıl kullanılacağına ilişkin bilgileri, laboratuvarlar gibi teknolojiyi ve tabii ki tarlalarda çalışan çiftçi gibi insan emeğini içerir. İnsan girdisi, doğanın insanlara katkı sürecinde önemli bir rol oynar. Örneğin insanlar doğadan ahşap ve metal gibi malzemeleri toplar ve emeğini, bilgisini ve teknolojisini kullanarak bunları sağlam bir masa haline getirir. Bu nedenle, doğanın armağanlarının çoğu doğa ve insanlar tarafından birlikte üretilir.
İnsan refahı olarak da adlandırılan yaşam kalitesini anlamak da önemlidir. İyi beslenmek, mutlu olmak ve tatmin olmak gibi insanlar iyi hissettiren faktörleri yaşam kalitesi veya refahtır. Tüm bu faktörler, doğanın, değişimin nedenlerinin, insan kurallarının ve insan girdisinin bir kombinasyonu olarak düşünülebilir.

Doğanın İnsan Yaşamına Olan Katkıları

Kültür, dikkate alınması gereken önemli bir faktördür. Milliyetine, dünya görüşüne ve inançlarına bağlı olarak sürülen bir yaşam, doğa ve insan arasındaki ilişki hakkında farklı algılar yaratır. Örneğin, Hindistan’da file insanlığa iyi niyet getiren Hindu tanrısı Lord Ganesh olarak tapılır. Fillerin Hintliler için filin önemi, dünyanın farklı yerlerindeki değerlerinden dolayı farklıdır. Kızılderililer için fillerin, biyolojik çeşitliliğin ötesinde gelişen ve iyi talihe katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
Doğanın yaşam kalitesine katkıları çeşitlidir. Bu katkılardan yiyecek, odun, su gibi dokunabilir ve kullanabil olanlar vardır. Bu somut katkılara maddi katkılar denir. Diğer faydaları ise, örneğin bir dağın tepesinden bir göle bakmanın keyfi gibi soyuttur: Bunlara maddi olmayan katkılar denir. Doğa aynı zamanda gezegendeki iklimi düzenleyerek, besinleri yapraklardan toprağa doğal bir gübre olarak sirküle ederek yaşam kalitesine katkıda bulunur. Bu katkılara düzenleyici katkılar denir. Vu karkılar şu şekilde sıralanabilir:

Doğanın Maddi Katkıları – Yiyecek

Yemek öncelikle maddi bir katkıdır çünkü ona dokunulabilir, karınlar büyük ölçüde doldurabilir. Gıda, insanlar ve doğa tarafından ortaklaşa üretilebilir. Çiftçiler ve makineleri toprağı sürmek, tohum ekmek, mahsulle ilgilenmek ve gıda hasadı yapmak için çok çalışmaktadırlar. Daha sonra ürünlerini pazarda satmaktadırlar. Doğa, mahsullerin büyümesini sağlayarak gıda üretiminde de rolünü yerine getirmektedir. Örneğin, ekin yetiştirmek için toprak ve onun verimliliği önemlidir. Güneş, su, hava, Doğanın İnsanlara ve Yaşam Kalitesine Katkılarıçiftçinin işi, makineleri ve aletleri ve yerin altında yaşayan birçok küçük toprak organizması birlikte, yenilen besinleri üretir. Şayet toprağa bakılmazsa sebze ve yem üretme kabiliyetini bozulabilir ve zarar verilebilir. Bu nedenle, doğanın, örneğin toprak ve insanların nasıl birlikte gıda ürettiğini anlamak önemlidir. Bu ortak katkıları doğru bir şekilde değerlendirip anlayarak, doğaya iyi bakacak şekilde insan girdilerini ve emeğini yönetmek gerekir.

Doğanın Maddi Olmayan Katkıları – Sağlık ve Öğrenme

Doğa, mutluluk, sağlık, deneyimler, insan kimliğini destekleyen, ilham ve öğrenme gibi maddi olmayan katkılar sunar. Araştırmalar, ağaçlar, çalılar ve çimler gibi bitki örtüsüne yakın olmanın stres, anksiyete ve depresyonu azaltarak zihinsel sağlığı iyileştirdiğini tespit etmişlerdir. Doğa aynı zamanda bir öğrenme kaynağıdır. Çeşitli şekil ve renklerde olan bitkiler ve hayvanlar gibi şimşek, kar yağışı ve kuş cıvıltısı gibi olaylar farklı deneyimler sağlar. Doğanın dikkatli bir şekilde gözlemlenmesi nedeniyle birçok keşif ve teknoloji mümkün olmuştur. Örneğin, ayakkabı, ceket veya daha birçok eşyada kullanılan cırt cırtlı tutturucuların ilham kaynağı dulavratotu tohumlarıdır. Dulavratotu tohumları, yüzlerce minik kancayı kullanarak giysilere ve saçlara oldukça sıkı bir şekilde yapışabilir. Kancaların saç ilmeklerine takılma şekli, cırt cırtlı tutturucuların geliştirilmesini sağlamıştır.
Bu maddi olmayan hediyeler insan refahı için çok önemlidir. Bu yüzden biyolojik çeşitlilik kaybı, mutluluk ve öğrenme fırsatları getiren yeni ilhamların kaybolması anlamına gelmektedir. Ancak doğanın maddi olmayan katkılarına çok az dikkat edilir çünkü bunlar kolayca tanınmaz. Değerlendirmeler, bu tür görünmez doğanın hediyeleri doğadan tanımaya yardımcı olabilir.

Doğanın Düzenleyici Katkıları – Tozlaşma

Yukarıda belirtildiği gibi, gıda yapımında birçok doğal süreç yer alır. Böyle bir süreç, arılar ve yarasalar gibi hayvanlar çiçeklerden nektar ve polen topladığında gerçekleşir. Hayvanlar yiyeceklerini toplamak için çiçekten çiçeğe geçtiklerinde, bitkiler arasında polen taneleri taşırlar ve böylece çoğalmalarına ve meyve, sebze veya tohum üretmelerine yardımcı olurlar. Çiçekler arasında polen taşıma işlemine tozlaşma denir. Önde gelen küresel ürün türlerinin dörtte üçünden fazlası tozlaşma için hayvanlara bağlıdır.
Hayvanlar tarafından tozlaşma olmasaydı, insan yaşamı zora girerdi. Bugün dünyadaki pek çok tozlayıcı tehdit altında ve bazıları doğada insanların yaptığı değişiklikler nedeniyle çoktan yok olmuştur. Çiftliklerde büyük makineler kullanmak için sulak alanları kurutuldu ve bir zamanlar tozlayıcılara ev sahipliği yapan küçük yabani alan kalıntıları yol oldu gitti. Ayrıca zararlılardan kurtulmak için pestisit kullanılmaktadır ve bu böcek ilaçları tozlayıcılara zarar verebilir. Çiftçilikteki tüm gelişmeler daha çok insanın beslenmesi sağlarken, doğaya zarar vermektedir ve tozlayıcılarda kayıplara neden olmaktadır. Doğanın tozlaşma gibi düzenleyici katkıları değerlendirmek, toprağa veya tozlayıcılara zarar vermeden gıda üretmek için çözümler bulunmasına yardımcı olabilir.
Doğa, insan yaşamını ve refahını birçok yönden etkiler. Bilim adamları ve karar vericiler, doğanın insanlara katkılarını ve insan faaliyetlerinin doğanın armağanlarını nasıl etkilediğini daha iyi anlamaya çalışmaktadırlar. Bu, insanların doğal dünyayı nasıl etkilediğini ve ona ne kadar bağlı olduğunu anlamaya yardımcı olur. Yine de, doğanın birçok armağanı gizemli ve gizli kalmaktadır, bu da daha iyi bir gelecek için iyi karar vermeyi engellemektedir. Eğer insanlık, şu anda doğaya yaptığı şeyleri yapmaya devam ederse, doğanın sağladığı hediyeleri kalıcı olarak kaybedebilir. Bu nedenle, herkesin doğaya iyi bakarak doğanın yaşam kalitesine katkılarını değerlendirmesi çok önemlidir.

Kaynakça:
https://www.researchgate.net/publication/331773520_Nature’s_contributions_to_people_and_quality_of_life
https://ipbes.net/news/natures-contributions-people-ncp-article-ipbes-experts-science

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku