Anafilaksi: Nedenleri, Belirtileri, Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Anafilaksi, belirti verdiği anda mutlaka tedavi edilmesi gereken ciddi bir alerjik reaksiyondur. Anafilaksi, bağışıklık sistemi aracılığıyla bireyin girmesine sebep olabilecek kimyasallar salması sebebiyle gerçekleşir. Bu durumda bireyin tansiyonu ani bir şekilde düşer ve solunumu daralır, bu da bireyin nefes almasına ve vücudun oksijen gereksinimini karşılamasına engel olur.

Anafilaksinin Nedenleri Nelerdir?

Normal şartlarda bağışıklık sistemi, vücudu korumak adına antikorlar üretir. Aslında bu durum vücut içinde zararlı virüs ya da bakteri meydana geldiğinde son derece gerekli olan bir durumdur. Fakat bazı insanların bağışıklık sistemleri, normal hayatta alerjik reaksiyona sebep olmayan maddelere karşı da aşırı tepki gösterir. Bu alerjik durumlar ise genel anlamda hayatı tehdit edecek bir şekilde vücuda zarar vermez, fakat ağır bir şekilde geçirilen alerjik reaksiyonlar, anafilaksiye neden olabilir.

Çocuklarda en yaygın görülen anafilaksi tetikleyicileri genel olarak; fıstık, ceviz, balık, süt ve kabuklu deniz ürünleri gibi besinlerden kaynaklı olan gıda alerjileridir.

Yetişkinlerde görülen anafilaksi tetikleyicileri ise; yine aynı besinlerin yanında, antibiyotikler, aspirin ve diğer ağrı kesiciler ile intravenöz içeriğinde kontrast maddesi olan bazı ilaçlar, bal arısı, eşek arısı ya da ateş karıncası gibi bazı böcek türlerinin sokması, örümcek zehirlenmeleri ve lateks bulunur. Nadiren de olsa, bazı kişiler aerobik egzersizlerden ve yürüyüş gibi fiziksel aktiviteden ya da koşudan kaynaklı olarak anafilaksi geliştirir.

Anafilaksi riskini arttıran birçok faktör mevcuttur. Bu faktörler arasında ise geçmişte anafilaksi görülmesi de vardır. Bir kişi geçmişte hafif anafilaktik reaksiyon geçirse bile, alerjiye sebep olan maddeye yeniden maruz kaldıktan sonra çok daha şiddetli bir anafilaktik reaksiyon geçirebilir.
Astım veya halihazırda var olan birtakım alerjiler de kişileri anafilaksi riskine sokar. Bunların yanında mastositoz ve çeşitli kalp hastalıkları da anafilaksi riskini fazlasıyla arttırır.

Anafilaksi Belirtileri Nelerdir?

Anafilaksi semptomları genel olarak bir alerjen ile karşı karşıya geldikten birkaç dakika sonra meydana gelir. Fakat bazı vakalarda alerjene maruz kaldıktan yarım saat ya da daha uzun bir süre sonrasında da meydana geldiği görülmüştür.

Anafilaksi belirtileri arasında hızlı ve zayıf bir nabız şekli görülebilir. Bunun yanında döküntü, kaşıntı, kurdeşen ve kızarıklık ya da soluk cilt de dahil cilt reaksiyonlarıyla düşük tansiyon da görülebilir.

Solunum yollarının ve nefes borusunun daralması, şişmiş dil ya da boğaz da yaygın görülen bir anafilaksi bir belirtisidir.

Bulantı, ishal, kusma, baş dönmesi ve bayılma da anaflaktik belirtileri arasında yer alır. Bu anafilaktik reaksiyon da solunumu ya da kalp atışını durdurabilir.

Anafilaksi Nasıl Önlenir?

Anafilaktik tepkiyi önlemenin yolu, bu ciddi reaksiyona sebep olan nesneler ve maddelerden kaçınmaktır. Bunun için de belirli ilaçlara ya da diğer maddelere karşı tıbbi bir uyarıyı içeren kolye ya da bilezik takılabilir.

Anafilaksi riski taşıyan kişi yanında her zaman reçeteli ilaçların yer aldığı bir acil durum kiti bulundurmalıdır. Doktor da bu kitin içeriğinde neler bulunması gerektiği konusunda da önerilerde bulunmalıdır. Eğer hastanın yanında bir adrenalin oto enjektörü varsa, bu adrenalin otoenjektörünün son kullanma tarihine bakılmalı ve süresi dolmadığından emin olunmalıdır.
Her türlü başvuru ve tıbbi müdahalede sırasında elde bulunan ilaç reaksiyonları hakkında tıbbi personel bilgilendirilip uyarılmalıdır.

Eğer mevcut alerji ısırgan ve sokan böceklere karşı ise de bu hayvanların yakınında çok dikkatli olmak gereklidir. Doğrudan toprak ya da çimlerin üzerinde çıplak ayakla yürünmemelidir ve giyim için de pantolon ve uzun kollu gömlek çeşitleri tercih edilmelidir. Ayrıca kıyafetlerde parlak renklerden uzak durulmalı, parfüm, kolonya ya da kokulu losyonlar kullanılmamalıdır. Açık havada uzun bir süre açıkta kalmış ve içi gözükmeyen bardaklar ya da kutulardan da bir şey içilmemelidir. Bunun yanında ısırgan bir böceğin etrafında sakin kalınmalı ve yavaşça o ortamdan uzaklaşılmalıdır.

Eğer kişinin gıda alerjisi varsa da alınan ve yenilen bütün yiyeceklerin uyarıları ve etiketleri dikkatli bir şekilde okunmalıdır. Geçmişte güvenilir olan besinlerin bile üretim durumları zaman içinde değişikliğe uğrayabilir, bu sebeple sık sık alınan yiyeceklerin etiketlerini kontrol etmek önemlidir.

Bir mekanda yemek yerken, yenilecek yemeğin ne şekilde hazırlandığını sormak ve bu yemeğin içerdiği malzemeleri de öğrenmek gereklidir. Çünkü alerjik tepkimeye sebep olan yiyecek veya bu yiyeceğin hazırlanmasında faydalanılan mutfağın ve gereçlerin düzgün bir şekilde temizlenmeden kullanılması bile bireyi ciddi bir reaksiyona sokabilir.

Anafilaksi Teşhisi Nasıl Konulur?

Anafilaksinin teşhisi ve yönetimi oldukça karmaşıktır. Bu sebeple doktorlar, anafilaksi teşhisinde bulunabilmek için belirli gıdalar, böcek sokmaları, ilaçlar ve lateks gibi durumlar sırasında alerjik reaksiyonlarla karşı karşıya kalınıp kalınmadığı hakkında birtakım sorular soracaktır.
Bu soruları hastaya yönelten doktor, teşhisi doğrulamak adına da anafilaktik reaksiyon ardından enzimin miktarını ölçmek için bir kan testi isteyebilir. Daha sonra da hastaya alerjik tetikleyicileri belirlemek üzere kan ve deri testleri de yapılabilir.

Anafilaksi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Anafilaksi tedavisinde ilk kullanılacak ilaç ve tedavinin en önemli aşaması adrenalindir. Hayat kurtarıcı olan adrenalin ise mutlaka kas içine yapılmalıdır.
Anafilaksi çok ani gelişen ve hayatı tehdit eden bir reaksiyon olması sebebiyle hastaların herhangi birine gereksinim duymadan kendilerinin yapabileceği otomatik özel enjektörler yapılmıştır. Her hasta veya hasta yakını kesinlikle bu özel enjektörü yanında bulundurmalıdır ve gerektiğinde bu enjektörü uyluk bölgesine uygulamalıdır. Ardından da bir sağlık kuruluşuna başvurarak tedavisini devam ettirmelidir.

Yazar: Sevinç Urgenç