Diş temizliğine ve bakımına özen gösterilmesi sağlıklı dişlere sahip olmak için en önemli kriterdir. Günümüzde rutin diş temizliğinde elektrikli diş fırçaları her geçen gün daha fazla yer kazanmaktadır. Hatta elektrikli diş fırçalarının daha gelişmiş modeli olan sonik diş fırçaları rağbet gören modeller arasındadır. İster manuel fırça kullanılıyor olsun isterse elektrikli diş fırçası kullanılıyor olsun kullanıcıların kafasındaki soru şudur; Hangisi daha faydalıdır. Bu yazıda manuel diş fırçaları ile elektrikli diş fırçalarının kıyaslaması ve elektrikli diş fırçası hakkında merak edilenler üzerine bilgiler bulunmaktadır.
Elektrikli Diş Fırçaları Hakkında Kısa Bir Bilgi
Pille çalışan diş fırçaları, sıradan manuel diş fırçalarına göre iki kat daha fazla plak (çürüyen, şekerli yiyecek artıkları) temizlenmesini sağlarlar. Çünkü kafalarını dakikada 7000 defaya kadar ileri geri hareket ettirebilirler. Bu hareket kapasitesi manuele göre daha iyi ağız hijyeni anlamına gelirken, bu çok sık dişçiye gitmek zorunda kalmayacağınız anlamına gelir. Dişlerinizi ve onları destekleyen diş etlerini ne kadar temiz tutarsanız, dişler o kadar uzun süre dayanırlar. Unutulmamalıdır ki; yetişkin olunduğunda dişleriniz bir kez kaybedildiğinde yerine yenisi çıkmaz. Elektrikli diş fırçasının nasıl çalıştığını hiç merak ettiniz mi? Hadi daha yakından bakalım!
Elektrikli Diş Fırçasının İçinde Ne Vardır?
Eski bozulmuş bir elektrikli diş fırçasını ikiye ayrıldığında nasıl çalıştığını görmek oldukça kolaydır. Fark ettiğiniz ilk şey çıkarılabilir fırça kısmıdır ve bu kısım tüm zor işi yapan kısımdır. Üst kısmında yarı dönen bir başlığı vardır, bu nedenle fırça sapının içindeki mekanizma ileri geri döndüğü için fırça bir yandan diğer yana döner. Fırçanın hemen altında ise kam ve dişli ünitesi vardır.
Kam ve dişli ünitesi, elektrikli diş fırçasının akıllı kısmıdır. Bu kısım yüksek hızıyla fırça kısmını ileri geri hareket ettirerek daha etkili bir şekilde diş temizliğinin yapılmasını sağlar. Motor her zaman yüksek hızda aynı yönde dönmektedir, ancak kam ve krank bu dönüşü daha düşük hızlı, ileri geri titreşime dönüştürür. Böylece, kam döndükçe, krank önce bir yöne, sonra diğer yöne çekerek fırça kafasını hızla bir yandan diğer yana hareket ettirir.
Kam ve dişli ünitesi, motorun üst kısmına yerleştirilmiş bir dişliye bağlıdır, böylece motor onu doğrudan tahrik eder. Motorun altında şarj edilebilir bir pil vardır ve iç plastik kasaya takılıdır. Dış kasadaki açma/kapama düğmesini kontrol eden basit bir elektrik devre kartı vardır. Dış kasa sert plastikten yapılmıştır ve açma-kapama düğmesi, ince, çok esnek bir kauçuk parçasına yerleştirilmiştir. Dış kasanın amacı, suyu ve diş macununu devre, motor ve pilden uzak tutmaktır. Çünkü bunlar ıslanırsa çabucak paslanır. Bunun yanında elektrikli bir diş fırçasının plastik bir taban üzerinde durarak kendini şarj edebilir özelliktedir.
İlk elektrikli diş fırçaları bu karşılıklı hareketi kullanmamıştır. Tomlinson I. Moseley tarafından Aralık 1937’de dosyalanan ve Nisan 1940’ta kabul edilen en eski elektrikli diş fırçası buluşu ise elektrikli diş fırçalarının ilk örnekleridir. Elektrik motoru, fırça kafasının dönmesini sağlayan bir kremayer ve pinyon dişliyi çalıştırmaktadır ve bu hareket sürekli aynı yöndedir. Tıpkı modern bir diş fırçasında olduğu gibi, elektrikli parçalar, Moseley’nin Bakalit’ten (o günlerde popüler olan sert bir plastik) yapılmış olabileceğini öne sürdüğü su geçirmez bir muhafazanın içine kapatılmıştır. Bu buluş, kablosuz, pille çalışan cihazlar ve endüksiyon şarj cihazları popüler hale gelmeden öncesine kadar kullanılmıştır. Bu nedenle güç, bir elektrik kablosuyla daha geleneksel ve daha tehlikeli bir şekilde sağlanır.
Elektrikli Diş Fırçası İle Sonik Diş Fırçası Arasındaki Fark Nedir?![Elektrikli, Sonik ve Ultrasonik Diş Fırçaları Hakkında Bilgiler ve Karşılaştırmalar]()
Sonik diş fırçaları tıpkı sıradan elektrikli diş fırçaları gibi çalışır. Dişlerinizin yüzeyinde yüksek hızda ileri geri hareket ederek plağı temizler. En belirgin fark, hareketin hızıdır çünkü sonik fırçalar tipik olarak yaklaşık 260 Hz’de (saniyede 260 kez) titreşir. Bu da dakikada 31.000 fırça darbesi anlamına gelirken, bu sıradan elektrikli diş fırçalarından yaklaşık 10 kat daha hızlıdır. Yukarıda anlatıldığı gibi, normal bir elektrikli diş fırçasında, motorun hemen üzerindeki küçük bir kam ünitesi sayesinde fırçanın en üst kısmı ileri geri dönmektedir ve fırça kafasının geri kalanı sabittir.
Çıkarılabilir fırça kafası, fırça parçasının ileri geri dönmesini sağlayan yay mekanizması tarafından sağlanırken, kafanın geri kalanı sabit kalır. Sonik diş fırçalarında, tüm fırça kafası çok hızlı titreşir ve üreticiler bunun, kendilerini daha etkili hale getiren farklı türde bir temizleme eylemi ürettiğini iddia etmektedirler. Elektrikli diş fırçası pazarlayanlara göre; sonik bir diş fırçası dişlerin üzerinde normal bir elektrikli diş fırçasından çok daha yüksek bir hızla çalıştığı için, yalnızca plakları fırçalamakla kalmaz.
Aynı zamanda diş macununda ve ağızda su dalgaları yaratır. Diş fırçası ve dişler arasındaki boşlukta küçük kabarcıklar oluşur ve bunlar tek başına fırçalamaya göre daha fazla plağın kaymasına yardımcı olur. Bu nedenle, sonik diş fırçası kullandığınızda, diş fırçanızın yakınında oldukça fazla su bulunması bu etkiyi yaratmaya yardımcı olur. Ardından, fırçanın yarattığı akustik basınç dalgaları dişlerinizin etrafında enerjik, karıncalanma hissi yaratarak bir nevi rahatlama sağlar.
Neden Sonik Diş Fırçası Denmektedir?
Kabarcıklı temizleme eylemi, ultrasonik temizlemede olanlara benzer ses çıkarır; burada ultrason (insanların duyabileceğinden daha yüksek frekanslı ses), basınç dalgaları ve içe doğru patlayan baloncuklar (teknik olarak kavitasyon olarak adlandırılır) oluşturmak için kullanılır ve endüstriyel makine parçaları gibi kiri püskürtür. Aksi takdirde başka türlü temizlemek zordur. Ancak, ultrasonik temizleme ile sonik diş fırçasıyla olan arasındaki benzerlik tamamen yüzeyseldir. Nitekim 2004 yılında yapılan bir araştırmaya göre İngiliz diş araştırmacıları tarafından yapılan beş farklı sonik diş fırçasının sonuçları, elektrikli diş fırçalarının etrafında kavitasyonel aktivite oluşmaz. Diş fırçalarının 20 dakikaya kadar çalıştırılması, kavitasyonel aktivitenin tespit edilmemesine neden olduğu sonucuna varılmıştır.
Bu şaşırtıcı bir durum değildir ve ultrasonik temizleme tipik olarak kavitasyon etkisinin çok daha belirgin olduğu çok daha yüksek bir frekans (20.000–40.000 Hz) kullanır. Başka bir deyişle, sonik teriminin kullanılması oldukça yanıltıcıdır ve bir pazarlama terimi olarak kabul edilmelidir. Sıradan (döner başlıklı) elektrikli diş fırçaları, titreştiklerinde ses çıkardıkları için sonik olarak da tanımlanabilirler. Her iki durumda da, aslında temizliği yapan fırçanın titreşim hareketidir.
Sonik Diş Fırçaları İşe Yarıyor mu?
Manuel, döndürme ve sonik gibi üç yaygın fırçalama türüyle ilgili kişisel deneyimler, son bilimsel çalışmalardan elde edilen bulgularla uyumludur. Elektrikli fırçalar dişleri normal fırçalamaya göre daha temiz yapıyor gibi görünmektedir ve kesinlikle sonik fırçalar daha etkin bir temizlik sağlamaktadır. Ancak etkililiğin genellikle bir tercih meselesi olduğu düşünüldüğünde manuel fırça kullanmayı sevenler daha sık ve doğru şekilde diş fırçalıyorsa bu büyük olasılıkla daha temiz dişlere anlamına gelir. Değeri ne olursa olsun, sıradan bir elektrikli fırça düzgün bir şekilde kullanırsa ve dişler de diş ipi ile temizlerse, özellikle sonik bir fırçanın önemli ölçüde ekstra maliyeti göz önüne alındığında, manuel fırça çok daha yararlı olabilir.
Elektrikli Diş Fırçaları Hakkında Bilimsel Bulgular
Birkaç yıl önce, iki İngiliz bilimsel çalışması (2003 ve 2004’te), sıradan (dönen-salınan) elektrikli diş fırçalarının, manuel fırçalamadan daha iyi performans gösteren tek elektrikli fırçalar olduğunu tespit etmiştir. 2005 (istatistiksel olarak anlamlı olmasa da) salınımlı dönen harekete yoktu ve plaklar üzerindeki etkisi bilinmiyordur. Elektrikli diş fırçaları sürekli olarak kullanılmıyordu ve bir kontrol çalışmasında Cochrane derlemesine göre üç ay kullanıldığında diş eti iltihabında azalma görüldüğüne yer verilmiştir. Böylelikle dönen bir salınım hareketinin manuel fırçalara göre daha faydalı olduğu belirlenmiştir. Daha yakın tarihli bazı araştırmalar ( 2015 ve 2017’de), sonik fırçaların manuel olanlardan daha iyi performans gösterebileceğini belirlemiştir ve bu 2017 de yapılan bir araştırma tarafından doğrulanmıştır.
Sonik Diş Fırçalarının İç Kısımları Nasıl Farklıdır?
Bir sonik fırça ikiye ayırdığında, devre kartı tipik olarak daha büyük ve daha karmaşıktır. Ancak buna rağmen, dönen başlı kısmı elektrikli bir fırçaya çok benzemektedir. Sonik fırçada, devre fırça hızı bir düğmeye basılarak iki farklı hızda ayarlanabilir. her 30 saniyede bir ve iki tam dakika sonra bip sesi çıkaran bir zamanlayıcıyı bulunurken bu özellik sert fırçalamayı teşvik etmek içindir. Ayrıca pilin yeniden şarj edilmesini kontrol eder.
Ultrasonik Diş Fırçaları Nasıl Çalışır?
Ultrasonik diş fırçası ile dişlerini fırçalayanlar gerçek bir kavitasyonel temizleme etkisi ile dişlerini temizlerler. Bu diş fırçaları geleneksel elektrikli(döner) veya sonik diş fırçalarından yaklaşık 100-1000 kat daha hızlı titreşen bir etkiye sahiptirler. Ultrasonik fırçalar, dönen ve sonik diş fırçalarından oldukça farklı bir şekilde çalışır, çünkü içlerinde elektrik motoru yoktur.
Elektrikli Diş Fırçalarında Pil Ömrü
Teorik olarak elektrikli diş fırçalarındaki pil ömrü için çok fazla endişe duyulmasına gerek yoktur. Nazikçe davranıldığında 10 yıllık bir ömür elde edebilirken, nazikçe kullanmak ibaresi arada bir tamamen boşalmasına sağlamak, uzun süre şarj cihazında takılı bırakmamak ve aşırı şarj etmemeyi içerir. Ancak, en nazik muameleyle bile, şarj edilebilir bir pilin de ömrü vardır ve pilin ömrünün tükendiğini uzun süre şarjının kalmamasından veya motorunun eskisi kadar güçlü çalışmamasından fark edilebilir. Böyle bir durumla karşı karşıya kalanlar, pilin değiştirilebilir olduğunu bilmeleri gerekir.
Fırçanın pilinin değiştirebilmek için öncelikle marka ve model numarası tespit edilmeli ve nasıl değiştirileceği hakkında bilgilendirici videolar izlenerek öğrenilmelidir. Plastik fırça kutusunu açmak nispeten kolaydır (genellikle alt kısmı bükerek, bazen şarj ünitesi yardımıyla), bu da tüm mekanizmayı ortaya çıkarır. Bu noktaya geldiğinizde, bazı modellerde pilin (sinir bozucu bir şekilde) yerinde lehimlendiği fark edilebilir. Genellikle, bunu geçici olarak çıkarmak için pil şarj bobininin tabandaki iki temas bağlantı veya vidasını dökülmesi gerekir. Bunu yaptıktan sonra, iki metal şerit temas noktası sökülerek pili çıkarabilir.
Eski lehimi çıkarmak ve devre kartını değiştirmeye hazır hale getirmek biraz zahmetli bir iştir, ancak zaman ayırıp sabırlı olunduğunda birkaç dakikadan fazla sürmez. Bunun yanında bobin ve pile zarar vermemek için mümkünse bir ısı emici kullanılması tavsiye edilir. Alınan yeni pil sökme işlemini tersten yaparak yerine yerleştirilmeli ve yerine lehimlenmelidir. Sonrasında şarj bobinin çalıştığı kontrol edildikten sonra kapağı kapatılarak fırça kullanıma hazır hale getirilebilir.
Ne tür bir pile ihtiyacınız olduğu konusu ise oldukça kolaydır. Çünkü elektrikli diş fırçalarındaki piller oldukça standarttır ve üzerlerine lehimlenmiş düz kontaklara sahip olmalarına rağmen normal AA pilleriyle kabaca aynı boyuttadır. Genellikle, yaklaşık 1,2 volt olarak derecelendirilirlerken, bazı fırçalarda seri olarak iki adet 1,2 volt pil bulunur. Ve ya nikel-kadmiyum (NiCd) ya da nikel metal hidrittir (NiMH); birkaç yeni fırça, lityum iyon piller kullanır. Ancak mümkün olduğu kadar, eski pili çıkarmak ve aynısını (aynı voltaj, şarj kapasitesi ve fiziksel boyutta) bulmak en iyisidir.
Yeni Model Elektrikli Diş Fırçalarının Bataryası Neden Dayanıklı Değildir?
Daha yeni fırçaların çalışma sistemi, eskilerinden daha karmaşık olma eğilimindedir ve bu özellikler LED ışıkları, sesli sistemi, zamanlayıcı alarmları şeklinde değişir. Dolayısıyla tüm bunlar gücü gerçekten tüketmektedirler. Basit döner fırça yaklaşık iki haftalık pil ömrü sağlamaktadır ve her şarjdan önce bataryanın tamamen bitirilmesi gerekir.
Sonic fırçalarda devre daha detaylı olduğu için normal elektrikli fırçalara göre çok daha fazla güç çekmektedirler. Normal fırçalar şarj edildiğinde 10 gün kadar dayanabilirken, sonik fırçaların pilleri birkaç günde bitmektedir. Bu durum fırça üreticilerinin bir nevi satış hilesidir ve pilin daha sık yeniden şarj edilmesi gerekiyorsa, nitekim tüm fırçanın çok daha erken değiştirilmesi gerekecektir. Çünkü şarj edilebilir piller yalnızca birçok kez şarj edilebilir ve dolayısıyla diş fırçasının daha kısa zamanda değiştirilmesi gerekir.
Kaynakça:
https://www.electricteeth.com/uk/sonic-vs-ultrasonic-electric-toothbrush-comparison-infographic/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7175112/
https://www.bluebackdental.com/electric-toothbrush-vs-sonic-toothbrush-which-is-best/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu