Bir konunun doğru ya da yanlışlarını bulmak ve bunu ifade etmek eleştiri olarak tanımlanabilir. Eleştirilen konu; bir eser, insan düşüncesi ve davranışı olabilir. Bilimsel konularda ve sanatta ilerlemek için eleştiriyi doğru bir şekilde yapabilmek son derece önemlidir. Çünkü sorularla beraber eleştiri de beraberinde gelecektir. Bir kusuru ortaya çıkarıp düzeltme amacı taşıdığı için, insanlar üzerindeki eleştiriler yıkıcı olabilmektedir. Toplumun çoğu kesiminde gereksiz ve yanlış eleştiri yapmak normal olarak görülebilmektedir. Oysa sosyal medya eleştirileri ve başkalarını kötüleme amacı taşıyanlar, eleştirinin kendisine aykırı bir durumu bünyelerinde taşır. Eleştiride doğru ve yanlışı tespit etmek, yapıcı bir şekilde bunu iyiye çevirmek amaçlanmalıdır.
Bütün İyilikleri Hiçe Sayan Eleştiri
Sosyal medyada yapılan eleştirilerin birçoğu acımasızlık içeren, iyi niyet taşımayan nitelik taşımaktadır. Yozlaşan eleştiri kültürü, kişisel özelliklere hakaret derecesine varabilmektedir. Yıkıcı eleştiri olarak da tanımlanan bu tür eleştiriler karşıdaki kişiler için yıpratıcı olabilmekte ve yorumu yapan kişiye de bir katkı sağlamamaktadır.
Kişiselleştirmeden Eleştiri Yapmak
Bir kişinin başka birine yaptığı eleştiri kişiselleştirmeden yapılmalı, duruma, olaya yönelik yapıcı nitelikler taşımalıdır. Doğrudan bir kişiye bağlı bir hata varsa hakaret ve tahribat içermeden atıf yapılmalıdır. Hatalı durum ve davranışlar kişilerin tamamını değersiz yapmaz, bu kendi hatalarınız için de geçerlidir. Bizi oluşturan birçok parça vardır ve bu parçaların hepsinin kötü olması akla uymayan bir durumdur.
Mantık Süzgeci
Birçok kişinin eleştiri yaparken düştüğü hatalardan biri mantık hataları ve duygusal tepkilerdir. Doğru ve yapıcı bir eleştiri yapmak için, bir konuya tepki vermeden önce bir süre düşünmek son derece önemlidir. Kendi düşüncenizde olabilecek hatalar, kaynak sorgulaması, kendiniz bu durumdayken nasıl davranırdınız gibi filtrelerle eleştirinin kalitesini artırabilirsiniz.
Olumlu ve Olumsuz Yönleri Birlikte Ele Almak
Eleştiri yaparken olumlu ve olumsuz yanları birlikte ele almak, bilimsel bir bakış açısı anlamına gelir. Söz konusu duygularla ilgili bir durumsa, örneğin eşinizin size yaptığı yanlış bir davranışı eleştiriyorsanız bu zorlayıcı olacaktır. Bu gibi durumlarda olabildiğince tarafsız düşünmeye çalışmak, başka kişilerin sizin kötü eleştiri yapmanıza neden olmamasını sağlamak kritik bir konudur. Genellikle ilişki içerisindeki taraflar, kriz dönemlerinde kendi kararlarını veremeden 
başka insanların yorumlarına maruz kalmaktadır. Evlilik ilişkisinde bu duruma daha çok rastlanır. Aileler, yakın arkadaşlar, iş arkadaşları olayla ilgili beyninizi sürekli meşgul eder. Bu düşünce kalabalığından bir süre uzaklaşarak kendi sağlıklı düşüncenizi oluşturmanız gerekir. Başkalarının sürekli hatalı düşüncelerine maruz kalmamak için ayrım yaparak devam edebilirsiniz.
Yapıcı Eleştirmek Neden Zor?
Yapıcı eleştiri yapmak yıkıcı eleştirilere göre daha zor bir durumdur. Çünkü yapıcı bir eleştiri yapmak için eleştirdiğiniz konuyla alakalı bir alternatif de sunmanız gerekir. Yani neden eleştirdiğinizi belirtmenize ek önerinizi de sunmalısınız. Öneri sunabilmeniz için de o konuya dair bir araştırmanızın olması gerekir. Yani bildiğiniz, bilgisine hakim olduğunuz bir konuda eleştiri yapmanız gerekmektedir. Bu tür bir alışkanlığın yerleşmiş olması için, gereksiz eleştirilerin tükenmesi ve bilerek eleştirme kültürünün gelişmesi önemlidir.
Kaynakça:
https://sorularlaislamiyet.com/blog/tenkit-ve-elestiri-usulu-nasil-olmalidir
Yazar: Melahat Yaprak