Evlilik İptali Davasını Kimler Hangi Durumlarda Açabilirler?

Türk Medeni Kanunu’nda bazı durumlar söz konusu olduğunda evlilik iptali gerçekleştirilebiliyor. Ancak kanunda belirtilmeyen durumlar dışında evliliğin iptali istenemez. Bu şekilde açılan davalarda ise, mahkeme davayı reddeder. Kanunda belirtilen durumlarla ilgili açılan evlilik iptali davasıyla da evliliğin, evlilik sözleşmesine uygun olarak yapılmadığı, bu sebeple evliliğin geçersiz sayılması gerektiği ileri sürülür. Bu durum sonucunda da evliliğin iptaliyle evlilik geçersiz bir hale gelecektir.

Evliliğin İptal Olması İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Evliliğin nikah memuru önünde yapılmasına karşın, birtakım geçersizlik sebepleri varsa bu durumda evliliğin iptali için bir dava açılabilir. Ancak evliliğin iptali, mutlaka nispi butlan ve mutlak butlan olmak üzere toplamda iki nedene dayanmalıdır. Evliliğin nisbi ya da mutlak butlanla iptali sebepleri ise şöyledir:

Evliliğin Nispi Butlanla Geçersiz Sayılma Sebepleri

Nispi butlana dayanan ve evliliği geçersiz kılan sebepler şunlardır:

• Geçici ayırt etme gücü yoksunluğu,
• Aldatma,
• Yanılma,
• Korkutma.

Evliliğin Mutlak Butlanla Geçersiz Sayılma Şartları

Evliliğin mutlak butlanla geçersiz hale gelebilmesi için şu şartları taşıması gerekmektedir:

• Eşlerden birinin evlenme esnasında evli bulunması,
• Eşler arasında evliliği geçersiz hale getirecek derecede bir hısımlığın bulunması,
• Eşlerden birinin evlenme esnasında sürekli bir nedenle ayırt etme gücüne sahip olmaması,
• Eşlerden birinin akıl hastalığı bulunması durumunda evlilik mutlak butlanla geçersiz sayılacaktır.

Evliliğin İptali Davasını Kimler Açabilir?

Evliliğin geçersizliği sebebiyle iptali, mutlak butlan nedenlerinin var olması halinde cumhuriyet savcısı, eşler ve ilgililer; nispi butlan nedenlerinin var olması halinde ise sadece eşler veya bazı durumlar söz konusu olduğunda yasal temsilciler aracılığıyla açabilir. Ayrıca tarafların bir avukat aracılığıyla da iptal davası açmaları mümkündür.

Evliliğin İptali Davası Ne Zaman Açılabilir?

Mutlak butlan durumları söz konusu olduğunda, evliliğin iptali için belli bir zaman sınırlaması yoktur. Dolayısıyla evliliğin herhangi bir aşamasında, evliliğin iptali davası açılabilir. Nispi butlan durumlarında ise; bu durumun gerçekleştiğinin öğrenildiği ya da korku üzerine bir evlilik söz konusuysa korkunun etkisinin ortadan kaybolduğu tarihten başlayıp altı ay içinde ya da en geç evlenme akdini takiben beş sene içinde açılması gerekir.

Evliliğin İptali Ne Kadar Sürer?

Evliliğinin geçersiz olduğunu savunan davacı taraf, evliliğin iptali talebiyle dava açabilir. Süre açısından belli bir aralık verilecekse de bu dava bir veya bir buçuk sene kadar sürebilmektedir. Bu süre mahkemenin iş ve dosya yoğunluğuna göre de değişebilir.

Davanın açılması sonucunda; duruşma gününün verilmesi, duruşmada hakimin bulunup bulunmayacağı ve duruşmanın adli tatil gününe denk gelmesi gibi pek çok etken dava süresini etkilemektedir. Fakat evliliğin iptali davasının sadece bir duruşmayla bitmeyeceğinin de bilinmesi gerekmektedir. Bu davanın kısa bir süre içinde sonuçlanması için de mutlaka bir avukattan yardım alınmalıdır.

Evliliğin İptali Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Evliliğin mutlak ya da nisbi butlan davasında, görevli olan mahkeme aile mahkemesidir. Eğer davanın görüldüğü yerlerde aile mahkemesi bulunmuyorsa bu durumda görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleri olur.

Davaya bakan yetkili mahkeme ise, eşlerin son altı aydır beraber oturdukları yer veya taraflardan birinin yerleşim yeridir. Dolayısıyla eşlerin yerleşim yeri ayrı yerler olsa bile davayı açacak olan eş kendi yerleşim yerinde veya davalının yerleşim yerinde açabilecektir.

Cumhuriyet savcısı, ilgililer veya yasal temsilcilerin açacağı butlan davasında yetkili olan mahkeme ise davalının yerleşim yeri mahkemesidir.

Evliliğin İptali Davası Boşanma Davası ile Terditli Açılabilir mi?

Terditli dava, davacının bir dava içerisinde iki istemde bulunduğu davadır. Bu durumda davacının istemlerinden birisi asli, diğeri de tali olup ilk önce asli talebinin kabulünü, o mümkün değilse de talinin kabulünü istemesidir. Evliliğin iptali istemiyle dava açacak olan taraf, bu istemi kabul olmadığı durumda boşanma talebinde bulunabilecektir. Eğer evliliğin iptalini geçerli hale getiren şartlar oluştuysa da mahkeme evliliğin iptaline yönelik bir hüküm verecektir.

Cumhuriyet savcısının yetkili bulunduğu evliliğin iptalinin mümkün olmadığı davalarda boşanma davası açma yetkisi yoktur.

Butlan sebepleriyle boşanma davasının nedenlerinin beraber görülmesi mümkündür. Evliliğin iptali şartlarının oluşması durumunda boşanma davası açılırsa hakim bu durumu sadece kendisi dikkate alamayacaktır. Fakat daha önceden açılmış olan iptal davasında boşanma davası, mevcut olan davayı bekletici bir mesele yapacaktır.

Evliliğin İptalinde Nafaka, Mal Rejimi ve Tazminat

Eşler arasında geçersiz olan bir evlilik olsa bile eşlerin geçersiz evlilik içerisinde birlikte edinmiş oldukları mallar için mal rejimi tasfiyesine ilişkin bir dava açılması mümkündür. Aynı zamanda eşler arasındaki geçersiz bir evlilikten doğacak olan nafaka, tazminat ve velayet gibi bazı konular boşanma davasında yer alan hükümler gibi geçerlidir.

Evliliğin iptali davasıyla eşlerin evliliğinin iptaline ilişkin karar alındıktan sonraki üç yüz gün içerisinde de hamile kalınmış veya doğum gerçekleşmişse nafaka, velayet gibi hususlarda boşanmayla alakalı örnek hükümler uygulanacaktır.

Davada evliliğin iptali yönünde bir karar verilmesi durumunda, iddet süresi içinde de boşanmaya dair hükümler uygulanacaktır. Bu sebeple kadın, evliliğin iptalinden başlayarak üç yüz gün içerisinde de başka bir erkekle evlenemeyecektir.

Evliliğin iptali davasında, iptal kararı alınsa bile kayın hısımlığı bitmeyecektir. Dolayısıyla kayın hısımlığına ilişkin evlenme yasağının geçerliliği karar alındıktan sonra da devam edecektir.

Yazar: Sevinç Urgenç