Genetik mühendisliğinin artıları ve eksileri vardır. Genetik mühendislik sayesinde bilim adamları, istenen genleri bir bitkiden veya hayvandan diğerine veya bir bitkiden hayvana ya da tam tersi şekilde hareket ettirebilirler. Genel olarak yararlı olarak görülen bir sonuç üretebileceği anlamına gelir. Bu tür bir genetik modifikasyona uğramış organizmaya genetiği değiştirilmiş organizma veya GDO denir. Genetik mühendislik özünde, belirli bir genin seçilebildiği ve alıcı organizmaya implante edilebildiği bir teknolojidir. Böylelikle böyle bir implantı alan hücre, istenen işlevlere sahip maddeler üretmeye başlayabilir. Genetik mühendisliği, rekombinant DNA, moleküler klonlama ve dönüşümü kullanır.
Genetik Mühendisliğinin Faydaları
Genetik mühendisliği, içerdiği birçok avantaj nedeniyle insan hayatının ana parçalarından haline gelmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:
• Genetik mühendisliği, daha faydalı olarak görülen mahsul çeşitlerinin yaratılmasını mümkün kılmaktadır. Seçici yetiştiriciliğin aksine, modern genetik mühendisliği daha genele özgüdür. Seçici yetiştirmenin dezavantajlarından biri, daha az arzu edilen özellikler üretme olasılığıdır. Bu, belirli genleri tanıtan modern genetik mühendisliği tarafından önlenir. İstenilen özelliklere sahip mahsullerin ortaya çıkması açısından süreç oldukça basit olduğundan, seçici yetiştirmeden görece daha hızlıdır. Daha arzu edilen özelliklere sahip genetik olarak değiştirilmiş bitkilerin 
örnekleri, kuraklığa dayanıklı bitkiler, hastalığa dirençli mahsuller, daha hızlı büyüyen bitkiler ve daha fazla besinle takviye edilmiş bitkilerdir (örneğin baklagiller İkincisi, eser element bağlayıcı proteinleri, halihazırda mevcut olan depolama proteinlerinin aşırı ekspresyonunu veya proteinlerin artan ekspresyonunu kodlayan genlerin eklenmesiyle elde edilebilir. Bitkilere eser element alımından sorumludur.
• Organizmalar, arzu edilen özellikleri gösterecek şekilde ” özel yapım ” olabilir . Genler aynı zamanda daha CO absorbe, örneğin, ağaçlarda manipüle edilebilir 2 ve küresel ısınma tehdidi azaltmak. Genetik mühendisliği yoluyla, genetik bozukluklar, hatalı genin işlevsel bir gen ile değiştirilmesiyle de düzeltilebilir. Sivrisinekler gibi hastalık taşıyan böcekler, steril böcekler olacak şekilde tasarlanabilir. Bu, sıtma ve dang humması gibi belirli hastalıkların yayılmasını önlemeye yardımcı olacaktır.
• Genetik Mühendisliği, genetik çeşitliliği artırabilir ve ayrıca çaprazlanıp diğer türlere implante edilebilen daha fazla çeşit alel üretebilir. Örnek olarak buğday bitkilerinin genetiğini insülin üretecek şekilde değiştirmek mümkündür ancak yine de madalyonun iki yüzü vardır. Genetik mühendisliği yukarıda bahsedilen şekillerde yararlı olsa da, tatsız veya dezavantajlı olarak kabul edilen bazı olasılıklara da karışmaktadır.
• Alerjik reaksiyona neden olabilecek gıda üretimi, zararlı genetik etkilere neden olabilecek GDO ve genetik olarak değiştirilmemiş bir türden diğerine geçen genler gibi kasıtsız etkilerle ilgili endişeler vardır. GDO’lu mahsul bitkilerinin faydalı geni vahşi bir popülasyona aktarabildiği gösterilmiştir. Bazı böcekleri savuşturmak için genetik olarak tasarlanmış ayçiçekleri buna bir örnektir. Geni yabani akrabalarına aktardıkları görülmüştür. Doğa, son derece karmaşıktır ve birbiriyle ilişkili bir zincirdir. Bazı bilim adamları, genetiği değiştirilmiş genlerin kullanılmasının, sonuçları henüz bilinmeyen geri dönüşü olmayan bir etkiye sahip olabileceğine inanmaktadırlar.
• Genetik mühendisliği birçok ahlaki ve etik meselenin sınırlarını çizmektedir. Ortaya çıkan en önemli sorulardan biri, insanların yasaları ve doğanın gidişatını kullanma hakkına sahip olup olmadığıdır.
Genetik Mühendislik Örneği
Genetik mühendisliği, atomun keşfi ve uzay uçuşunun yanı sıra yakın tarihin en büyük buluşlarından biri olabilir. Bununla birlikte, ilgili makul riskler vardır. Bu nedenle, hükümetler, genetik mühendisliğini içeren ne tür deneylerin yapıldığını kontrol etmek için yasalar çıkarmışlardır. Katı düzenlemelere rağmen, genetik mühendisliği ilerlemeyi başarmıştır. Yıllar boyunca birçok deneysel atılımlara yol açmıştır, örnek olarak şunlar gösterilebilir:
• İskoçya’daki Roslin Enstitüsü’nde bilim adamları, Temmuz 1996’da ‘Dolly’ adlı koyunun tam bir kopyasını başarıyla klonlamışlardır. Bu, bir memelinin ilk başarılı yapay klonlamasıdır.
• Bilim adamları, sırtında bir insan kulağı büyütmek için bir farenin genetik dizisini başarılı bir şekilde manipüle etmişlerdir.
Bu prosedürler esasen bir terapötik klonlama biçimidir ve embriyonik hücreler artık klonlanabilir. Transplantasyon için biyolojik organlar elde etmek gibi sağlık amaçlı yetiştirilirler. Hücreler ayrıca araştırma amacıyla laboratuvarda klonlanır. Peki ya insanlar? Bir insan birey olarak klonlanabilir mi? Bu noktada, bir insanı klonlamak mümkün değildir. Klonlanabilen genotiptir, ancak fenotip değildir.
Genetik mühendisliği, DNA’nın karmaşık ve mikroskobik doğasının ve bileşen nükleotidlerinin keşfiyle mümkün olmuştur. Kromozomları ve DNA’yı daha net anlamak için, ileride başvurmak üzere eşleştirilebilirler. Meyve sineği (Drosophila) gibi daha basit organizmalar, basit yapıları nedeniyle kromozomla eşleştirilmiştir. Bu üzerinde çalışmak için daha az gen gerektirecekler.
Genetik mühendisliği süreci, vücudun belirli bir özelliğini kontrol eden bir kromozomun, bir genin bir alanını eklemeyi içerir. Enzim endonükleaz, bir DNA dizisini bölmek ve ayrıca geni kromozomun geri kalanından ayırmak için kullanılır. Örneğin, bu gen bir antiviral protein üretecek şekilde programlanabilir. Bu gen çıkarılır ve başka bir organizmaya yerleştirilebilir. Örneğin, ligaz kullanılarak DNA zincirine kapatılabileceği bir bakteri hücresine yerleştirilebilir. Kromozom bir kez daha mühürlendiğinde, bakteri hücresi artık bu yeni antiviral proteini kopyalamak için etkili bir şekilde yeniden programlanır. Bakteri sağlıklı bir hayat yaşamaya devam ederken, insan müdahalesi ile genetik mühendisliği onu protein üretmek için manipüle etmiştir.
Genetik Mühendislik Risk Değerlendirmesi
Genetik olarak tasarlanmış organizmaların kullanılması veya serbest bırakılmasının bir sonucu olarak ortaya çıkabilecek olası zararlar, genetik mühendisliğibib avantaj ve dezavantajlarını belirlemeyi sağlamaktadır. Potansiyel zararlar beyin fırtınası yapıldığında, bu sorunun cevabı büyük ölçüde organizmaların ve çevrelerindeki etkileşimlerinin ne kadar iyi anlaşıldığına bağlıdır. Genetik mühendisliğinin yeni uygulamaları ortaya çıktıkça riskler duruma göre değerlendirilmelidir. Bazı durumlarda riskleri büyük bir güvenle değerlendirmek mümkündür. Örneğin, hangi genlerin eklendiğine bakılmaksızın, genetiği değiştirilmiş palmiye ağaçlarının Kuzey Kutbu’nda gelişmesi, yok olma olasılığı düşüktür. Ancak birçok potansiyel zarar için cevaplar çok daha az kesindir.
Risk değerlendirmeleri karmaşık olabilir. Titiz değerlendirmeler bile çok sayıda varsayım ve yargı çağrısı içerdiğinden, belirli hükümet kararlarını desteklemek için kullanıldıklarında genellikle tartışmalıdırlar. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı tarafından ilk genetiği değiştirilmiş kabak onayı, tartışmalı bir risk değerlendirmesi içermektedir. Risk değerlendirmeleri çoğunlukla ilgili kurumlardaki (USDA veya EPA) bilim adamları ve politika yapıcılar tarafından onay almak isteyen şirketler tarafından sağlanan bilgilerle yapılır. Halkın genellikle risk değerlendirmelerini gözden geçirmek ve yorumlamak için kısa bir fırsatı vardır.
Biyoteknoloji ürünlerinin çok çeşitli potansiyel etkileri nedeniyle risk değerlendirmelerinin yanıtlaması gereken standart bir soru dizisi yoktur. Örneğin, bir mikrobiyal pestisit için bir risk değerlendirmesi, genetiği değiştirilmiş somon için yapılan bir risk değerlendirmesinden büyük ölçüde farklı olacaktır. Risk değerlendirmesine yönelik tüm çabalarda olduğu gibi, düzenleme için yapılan risk değerlendirmeleri, değerlendirilecek olası zararların listesinin oluşturulması için bilimsel bilgi temeline bağlıdır.
Kaynakça:
https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zsg6v9q/revision/7
https://www.biologyonline.com/tutorials/genetic-engineering-advantages-disadvantages
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu