Glandüler ateş veya bulaşıcı mononükleoz, gençler, genç yetişkinler ve üniversite öğrencileri arasında yaygın bir enfeksiyondur. Belirtileri ateş, boğaz ağrısı, halsizlik, şişmiş lenf bezleri ve bazen de hepatiti içermektedir. Normalde Epstein-Barr virüsü (EBV) bulaşıcı bir herpes virüsünden kaynaklanmaktadır. EBV’nin dünya genelinde insanların yüzde 90 ila 95’inde mevcut olduğu düşünülmektedir, ancak her zaman semptomlara neden olmamakta ve her zaman glandüler ateşe yol açmamaktadır. Bu ateşin tedavisi yoktur ve glandüler ateş genellikle tedavi edilmeden geçmektedir, ancak yorgunluk bir süre daha devam etmektedir. Sitomegalovirurler (CMV) kızamıkçık veya Alman kızamık, ayrıca glandüler ateşe de neden olmaktadır, ancak nedeni EBV ve mononükleoz değildir. Toksoplazmoz, benzer semptomlara neden olmaktadır.
Belirtileri
Glandüler ateş şişmiş lenf bezlerini ve boğaz ağrısını içermektedir ve bu ateşin 4 ila 6 hafta inkübasyon süresi vardır. Başka bir deyişle, semptomlar ilk enfeksiyondan 4 ila 6 hafta sonra ortaya çıkmaktadır. Ayrıca belirtiler ve özellikle yorgunluk birkaç hafta devam edebilmektedir. Glandüler ateşin genellikle bazı belirtileri vardır bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Vücut ağrıları ve baş ağrısı gibi grip benzeri semptomlar
• 38 derece santigrat veya üzeri ateş
• Yaygın, kırmızı ve kaşıntı olmayan deri döküntüsü
• Mide bulantısı ve iştahsızlık
• Halsizlik, yorgunluk ve bitkinlik
• Göz çevresinde şişlik ve kabarıklık
• Boğaz ağrısı
• Lenf bezlerinde şişme
• Şişmiş dalak, üst karın bölgesinde ağrıya neden olmaktadır
• Karaciğer ağrısı ve sarılık
Boğaz ağrısı: Boğaz ağrısı hafif olabilmektedir, ancak bademcik iltihabına benzer şekilde, genellikle çok ağrılı, kırmızı ve şişkindir. Kişinin normalden daha uzun süren şiddetli bademcik iltihabı varsa, bu glandüler ateş olabilmektedir ve yutma genellikle acı vericidir.
Lenf bezleri ve dalak: Vücudun bağışıklık sistemi virüse karşı savaşırken, lenf bezleri şişer. Bu vücuttaki herhangi lenf düğümünü etkilemektedir, ancak boyun ve bez altlarındaki bezler genellikle en belirgin olanıdır ve bunlar şişebilir ve hassaslaşabilirler.
Dalak: Dalak bağışıklık sisteminin bir parçası olan bir organdır. Karnın sol tarafındaki kaburgaların altında bulunmaktadır. Lenf bezleri gibi, dalak şişebilir ve bazen kaburgaların altında hissedilir. Ayrıca karnın sol üst kısmında hafif ağrıya neden olmaktadır.
Karaciğer: Virüs bazen hepatit olarak bilinen karaciğerde hafif iltihaplanmalara neden olmaktadır. 30 yaş üstü kişilerde daha sık görülmektedir. Hepatit belirtileri arasında sarılık, cilt ve gözlerin sararması, alkole karşı toleranssızlık, iştah kaybı ve mide bulantısı bulunmaktadır.
Sarılık ve hepatit belirtileri kişideki glandüler ateşi şikayetleri iyileştiğinde düzelmelidir. Boğaz ağrısı ve ateş genellikle 2 hafta sonra iyileşme göstermektedir. Yorgunluk ve şişmiş lenf bezleri bazen birkaç ay daha uzun sürmektedir. Kişilere EBV bulaşabilir ancak belirtileri yoktur. Bu daha küçük çocuklarda ve 40 yaşın üzerindeki kişilerde daha olası bir durumdur.
Tedavi
Glandüler ateşin tedavisi yoktur ve çoğu belirtiler tedavi görmeden 4-6 hafta içinde kaybolmaktadır, ancak bazı durumlarda yorgunluk 6 aya kadar devam etmektedir. Çoğu kişi tam olarak iyileşmektedir.
Belirtileri Kontrol Altında Tutmak İçin Yapılması Gerekenler
Glandüler ateşi belirtilerini bazı yaşam koşulları iyileştirme çalışmaları ile kontrol altında tutmak mümkündür. Bu iyileştirmeler şu şekildedir:
Dinlenme: Tam dinlenme, özellikle semptomların ortaya çıkmasından sonraki ilk ayda iyileşmeye yardımcı olmaktadır. Hasta genellikle düzenli rutinlerine devam edemeyecek kadar yorgun ve kendini çok kötü hisseder, iyileştikçe, hafif egzersiz kas gücünü yeniden kazanmalarında yardımcı olmaktadır.
Sıvı tüketimi: Bu özellikle kişi de ateş varsa, kurumayı önlemeye yardımcı olmaktadır. Boğaz ağrısı yutmayı zorlaştırmaktadır, ancak yeterince sıvı tüketilmesi önemlidir.
Ağrı kesiciler: İbuprofen veya Tylenol (parasetamol) gibi ağrı kesiciler, reçetesiz (OTC) veya çevrimiçi olarak satın alınabilmektedir. Bu ilaçlar ateş ve ağrının kontrolünde yardımcı olmaktadır. Ayrıca aspirin 16 yaşın altındaki herkes için uygun değildir.
Gargara: Tuz ile suyu karıştırmak veya eczaneden bir solüsyon boğaz ağrısını dindirmeye yardımcı olmaktadır.
Steroidler: Kişinin bademcikleri çok iltihaplanırsa veya nefes almada zorlanırsa, kısa süreli kortikosteroid alabilmektedir ancak, bu normalde önerilmemektedir.
Nedenleri
EBV enfeksiyonlarının çoğu erken çocukluk döneminde ortaya çıkmaktadır. Enfeksiyon ortaya çıktığında, bağışıklık sistemi virüse karşı savaşmak için antikorlar üretir. EBV enfeksiyonu her zaman glandüler ateşe yol açmamaktadır, az sayıda semptom veya hiç semptom göstermemektedir. Enfeksiyondan sonra, virüs vücutta kalır ve boğazda ve kan hücrelerinde birkaç bakteri nüks etmesi için kalabilir. Antikorlar yaşam boyu bağışıklık sağlar ve glandüler ateş nadiren ikinci kez geri gelmektedir. Ancak bazen virüs tekrar aktif hale gelmektedir. Bu bazen, özellikle zayıf bir bağışıklık sistemi olan kişide semptomlara neden olmaktadır. Genç yaşta veya erken yetişkinlik döneminde EBV ile enfekte olmuş kişinin glandüler ateş geliştirmesi daha olasıdır. Bu nedenle çoğu vaka 15 ila 25 yaş arasında ortaya çıkmaktadır. En azından 4’te 1 veya EBV ile enfekte olmuş genç erişkinlerde glandüler ateş gelişmektedir. Kişiler diğer yaşlarda da glandüler ateşi geliştirebilirler, ancak daha az olasıdır.
Grandüler Ateşi Nasıl Yayılır?
EBV bulaşıcıdır ve enfeksiyonu olan kişinin tükürüğüyle, örneğin öksürük ve hapşırıklarla temas yoluyla, bardak, tabak, çatal, bıçak ve kaşık gibi takımları paylaşırken geçebilmektedir. Öpüşme yoluyla da geçebilir ve bazen öpüşme hastalığı olarak da adlandırılmaktadır. Kişi EBV ile ilk enfeksiyondan sonra en az 2 ay boyunca bulaşıcı kalmaktadır. Bazı kişiler enfeksiyondan sonra 18 aya kadar tükürüklerinde EBV taşımaktadırlar. Ayrıca semptomları olmasa bile enfeksiyon kaptıklarını bilemeyebilirler. Kişi geçmişte EBV ile enfekte olmamışsa ve enfekte tükürük ile temas etmişse, diğer kişi semptom göstermemiş olsa bile hastalanabilir. İlk olarak, virüs boğazın iç kısmının kaplamasını etkilemektedir. Daha sonra, B lenfositler olarak bilinen bir tür beyaz kan hücresi, enfeksiyonu karaciğer ve dalak dahil olmak üzere vücudun diğer kısımlarına yaymaktadır. Kişide herhangi bir semptom olmasa bile, enfekte olmuşsa, EBV’yi yayma olasılığı yüksektir. Virüs yeniden aktif hale gelirse, orijinal enfeksiyondan bu yana uzun sürdüğü halde başkalarına da yayabilmektedir.
Glandüler Ateşinin Diğer Nedenleri
Ayrıca Glandüler ateş sitomegalovirüs (CMV) ve kızamıkçık veya Alman kızamığından da kaynaklanmaktadır. Parazitik enfeksiyon olan toksoplazmoz vakalarında da benzer semptomlar ortaya çıkmaktadır. Glandüler ateşin EBV dışı nedenleri cenin veya embriyoya zarar vermektedir. Hamilelik sırasında bu durumlardan herhangi biri ile enfekte olan kadının antibiyotik ve antikorlarla özel bir tedaviye ihtiyacı olmaktadır.
Teşhisi
Kişi de şişmiş lenf bezlerini tespit etmek, bademcikleri, karaciğeri ve dalağı değerlendirmek için doktorlar fizik muayene yaparlar. Kişide glandüler ateşi olduğundan şüphelenilirse, bazı testler
uygulanmaktadır ve iki kan testi tanıyı doğrulamaya yardımcı olmaktadır. Bu testler aşağıdaki gibidir:
• Antikor testi EBV’ye spesifik antikorları tespit etmektedir
• Beyaz kan hücresi testi normalden daha fazla beyaz kan hücresi olup olmadığını, enfeksiyon olduğunu düşündürür veya beyaz kan hücrelerinin olağandışı görünümü olup olmadığını göstermektedir
Ayrıca karaciğer fonksiyonu için testleri de yapılabilmektedir. Hamile kadınlarda ise, testler kızamıkçık veya toksoplazmoz olup olmadığını göstermektedir. Ayrıca EBV cenine veya embriyoya zarar vermemektedir.
Komplikasyonları
Glandüler ateş komplikasyonları nadirdir, ancak ciddi olabilmektedirler. Bu komplikasyonlar aşağıdaki gibidir:
• Dalağa zarar verme
• Zatürre, menenjit veya kalp iltihabı gibi ikincil bir enfeksiyon
• Anemi veya düşük seviyede kırmızı kan hücreleri
• Guillan-Barre sendromu veya Bell’s Palsy gibi nörolojik bir durum
• Üst solunum yolu tıkanıklığı
Hasarlı dalağı olan kişi, glandüler ateşi geçirdikten sonra 8 hafta boyunca futbol gibi temas sporlarından kaçınmalıdır. Sekonder enfeksiyonlar nadirdir, ancak bağışıklık sistemi zayıflamış hastalar risk altındadır.Yapılan araştırmalar, hastaların yüzde 9 ila 22’sinin enfeksiyondan 6 ay sonra yorgunluğa devam ettiğini göstermiştir. Grandüler ateş genellikle 10 ila 14 gün sürmektedir, ancak yorgunluk birkaç ay devam edebilmektedir ve çoğu kişi tam olarak iyileşmektedir.
Kaynakça:
uptodate.com
aafp.org
cdc.gov
nhs.uk
patient.info
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu