Etrafımızdaki dünyayı nasıl görüyoruz?
Net görebilmemiz için ışığın saydam kornea (gözün ön kısmındaki saydam doku), pupilla (göz bebeği) ve lensten geçerek gözlerimize girmesi gerekir. Bu ışık doğrudan, gözümüzün arkasını kaplayan ve retina olarak adlandırılan doku üzerine odaklanır.
Retina ışığı görme sinirinden beyine gönderilmek üzere sinyallere çevirir. Bu sinyaller beyinde görüntüler olarak algılanır. Gözün odaklama gücünün %70’i kornea ve %30’u lensten kaynaklanır. Kornea veya lensteki problemler ışığın retina üzerine düzgün bir biçimde odaklanmasını engellese de kornea veya lens saydam olduğunda bile belli durumlarda kırma kusurları yine de net görmemizi engelleyebilir.
GİL diye kısaltılan göz içi lens, göz için tasarlanmış yapay bir lenstir.
Bir GİL, katarakt cerrahisi sırasında çıkarılan gözün doğal lensinin yerine yerleştirilir.
DOĞAL LENSİMİZ NE İŞE YARAR?
Gözün odaklama gücüne katkıda bulunan lensin dört ana işlevi vardır:
Saydamlık. Bir nesneden gelen ışınların retinaya ulaşmasını sağlamak için saydam bir ortam yaratır.
Optik. Retina üzerine hayallerin net odaklanmasını sağlar.
Anatomik. Gözün ön (anterior) ve arka (posterior) kısımları arasında işlevsel bir engel oluşturur.
Akomodasyon. Yakın, uzak ve orta mesafeler gibi değişik aralıklardaki nesneler için net görüntü
oluşturmak amacıyla gözün kırıcılık gücünü değiştirmek.
KATARAKT CERRAHİSİ SIRASINDA GÖZDEKİ DOĞAL LENS NİYE ÇIKARILIYOR?
Normalde gözdeki doğal lens saydamdır ve ışığın geçerek retinaya odaklanmasına izin verir. Katarakt oluştuğunda lens matlaşır ve ışık lensten geçtiğinde artık retina üzerine net bir şekilde odaklanamaz. Bunun sonucunda görme bulanır. Kataraktı tedavi etmenin tek yolu matlaşan lensin kendisini çıkarmaktır.
LENS OLMADAN NET GÖREBİLİRMİYİM?
Lens olmadan göz uygun şekilde odaklanamaz. Gözün odaklanma gücünü yeniden sağlayabilmek için kalın gözlük camları, kontakt lens veya göz içi lens kullanmak gerekir. Doğal lensin yerine konan GİL kalıcı bir çözüm olduğundan katarakt cerrahilerinin çoğunda tercih edilen seçenektir. GİL, kalın gözlük camlarına göre daha iyi bir görme sağlar ve sürekli takılıp çıkarılması gereken kontakt lenslere göre daha kullanışlı bir seçenektir.
LENSTE MATLAŞMA OLUŞMADAN DA CERRAHİ YAPILABİLİR Mİ?
Gözlük camlarına olan ihtiyaçlarını azaltmak veya yok etmek isteyip LASIK cerrahisi için uygun olmayan bazı kişiler, Refraktif Lens Değişimi (RLE) denen işlemle katarakt olmadan da bu cerrahiyi yaptırmayı seçebilirler. Orta ile yüksek derecede miyopi, hipermetropi ve presbiyopide (yaşla oluşan yakını odaklayamama) bu işlem uygulanabilir.
Göz içi lens çeşitleri nelerdir?
En sık takılan GİL çeşidi sabit odaklı olanlar, yani tek bir mesafede net görme sağlamak için yapılanlar. Tüm mesafelerde net görebilmek için kişinin gözlük camı veya kontakt lens takması gerekir.
Popülerliği gittikçe artan diğer çeşitler çok odaklı ve akomodatif göz içi lensleridir. Bu lensler miyopi, hipermetropi ve presbiyopide kullanılabilir ve uzak ve yakında kişinin gözlük veya kontakt lens bağımlılığını azaltabilir.
Çok odaklı göz içi lenslerinde değişik kırıcı halkalar lensin içine konmuştur. Lensi hangi kısmından (halkasından) baktığınıza göre uzak, yakın veya orta mesafeyi net görebilirsiniz.
Akomodatif göz içi lenslerindeki menteşeler göz kasları ile koordineli çalışır. Göz yakındaki nesnelere odaklandığında göz içi lens öne doğru ve uzaktaki nesnelere odaklandığında arkaya doğru hareket eder.
Göz içi lens neden imal edilir?
Günümüzde kullanılan birçok göz içi lens silikon veya akrilik maddelerden yapılır. Bu lensler katlanıp katarakt cerrahisi sırasında küçük bir kesiden (yaklaşık 3 milimetre) takılabilir. Eskiden göz içi lensler sert plastikten imal edilir, katlanamaz ve daha geniş bir kesiden takılırlardı.
Göz içi lens nasıl takılır?
Ayaktan veya kısa süreli yatış ile gerçekleştirilen bu işlem 15 ile 30 dakika arası sürebilir.
Ameliyat öncesi göz muayenesine ek olarak işlemi gerçekleştirmek için gözden ölçümler alınır. Bu ölçümler şunlardır:
Kırıcılık kusurunun ölçümü;
Pupil (göz bebeği) değerlendirmesi ve boyutunun ölçümü;
Kornea eğiminin (kertometri) ve şeklinin (topografi) ölçümü;
Gözün ön arka uzunluğunun (buna Atarama denir) ölçümü;
Göze yerleştirilecek göz içi lensinin doğru kırıcılığının hesaplanması.
Göz lokal veya topikal anetezi ile uyuşturulduktan sonra korneanın kenarında iki veya üç küçük kesi yapılır. Küçük bir yüksek frekanslı ultrason (genelde bu halk arasında lazer diye bilinir) aleti gözün içine sokularak bununla gözdeki lens tam ortasından kırılır. Doğal lens nazikçe emilerek alınır. GİL katlanarak aynı kesiden içeriye bırakılıp doğal lensi kaplayan zarın içine yerleştirilir. Kornea kenarında yapılan kesiler genelde kendi kendilerine kapanır ama bazen dikiş koymak gerekebilir.
Eğer multifokal veya akomodatif bir göz içi lensi yerleştirildiyse odaklama kabiliyetinin işlemden sonra tam yerine oturabilmesi için altı ile sekiz hafta geçmesi gerekir. Buna ek olarak, gözünüz çeşitli mesafedeki nesnelere net bir şekilde odaklanabilmeyi yeniden öğrenmelidir. Pilotlar, gece şoförleri ve bilgisayar başında uzun zaman geçirenler multifokal veya akomodatif bir göz içi lensleri için iyi adaylar olmayabilir. Özellikle geceleri ışıklar etrafında görülebilecek olan hale, parlama veya her ikisine birden hoşgörüsüz olacak kişiler
uygun adaylar değildir.
GİL takılmasının riskleri ve muhtemel yan etkilerinden bazıları şunlardır:
Fazla düzeltme veya az düzeltme (yeniden tedavi gerekebilir);
Mikrop kapma;
Kanama;
Korneada kalınlaşma;
Pupilla (göz bebeği) veya iris zedelenmesi;
Uçuşmalarda artma veya retina dekolmanı;
Lensin yerinden oynaması;
Haleler veya parlamalar;
Kuru göz;
Göz içi lens kırıcılığını değiştirmek için muhtemel ek cerrahi;
Görme kaybı.
Cerrahi öncesinde muhtemel riskleri göz doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olun.
Görsel ihtiyaçlarınız için göz doktorunuzla görüşün.
Çok odaklı veya akomodatif göz içi lensleri gözlük veya kontakt lense bağımlılığa bir seçenek oluştursa da herkese tavsiye edilmez. Eğer gözlük veya kontakt lensten genelde memnunsanız veya cerrahi işlemin belirsizliklerini kabul etmek istemiyorsanız bu tip göz içi lensleri için iyi bir aday olmayabilirsiniz. Cerrahiden sonra bazı kişilerin özellikle küçük yazıları görmede gözlük veya kontakt lens kullanması gerekebilir. Birçok insan çok odaklı göz içi lensinden ve gözlük ihtiyacının azalmasından memnundur. Ancak küçük bir grup haleler, parlamalar ve görme kalitesindeki azalmadan rahatsız olmaktalar. Nadiren bazı kişiler çok odaklı veya akomodatif göz içi lensinin çıkartılıp sabit odaklı bir göz içi lensi ile değiştirilmesini talep etmektedirler.
Yazar: Enes Eker