L-Metilfolatın Nedir?

B9 vitamini olarak da bilinen folat, 13 temel vitaminden biridir. Vitaminler, vücutta farklı formlarda bulunur. Vücuttaki aktif folat formu hem hücre zarlarını hem de kan ve beyin bariyerini geçebilen levomefolik asit olarak da bilinen L-metilfolattır. L-metilfolatın kritik bir rolü, monoaminler adı verilen bir nörotransmiter sınıfının düzenleyicisi olarak görev yapmaktır. Yapmasına yardım eden üç farklı nörotransmiter vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Serotonin
• Dopamin
• Norepinefrin
Ayrıca folat vücut tarafından sentezlenemez, bu nedenle ya gıda ya da takviyeler yoluyla alınmalıdır.

Folat ve Folik Asit

Sentetik folat formu, ekmek ve tahıllar gibi güçlendirilmiş gıdalarda ve multi vitaminlerde bulunabilen folik asittir. Dihidrofolat folatın diyet şeklidir ve yeşil sebzelerde, yumurta sarısında, baklagillerde, tahıllarda, kuru yemişlerde, bazı meyvelerde, mayada, karaciğer ve böbrekler gibi sakatat etlerinde bulunmaktadır. Hem folik asit hem de dihidrofolat, spesifik bir enzim tarafından vücutta L-metilfolat’a dönüştürülür. Daha sonra beyne taşınır ve yukarıda belirtilen üç nörotransmiterin üretimini arttırmaktadır. Metabolize edilmemiş folik asit, prostat kanseri görülme sıklığı, düşük bilişsel test puanları ve daha küçük kırmızı kan hücreleri ile ilişkilendirilmiştir. Bazı araştırmacılar ve sağlık uzmanları bu nedenle folik asit yerine L-metilfolat takviyeleri önermektedirler.

MTHFR ve Folat Dönüşümü

Birçok kişi L-metilfolat takviyesi alsa da, doğal olarak alınan L-metilfolatın çoğu aslında folik asit ve dihidrofolat gibi farklı folatlar şeklindedir. Bu folatların L-metilfolat’a dönüşümü çok önemlidir, çünkü L-metilfolat kan ve beyin bariyerini geçebilirken diğer folat formları geçememektedir. L-metilfolat tipik olarak tıbbi bir gıda olarak düzenlenir. Bazı doktorlar, Alzheimer, mani ve depresyon da dâhil olmak üzere birçok akıl hastalığında görülen bilişsel düşüşün yavaşlatılması amacıyla reçete etmektedir. Bu bozuklukların birçoğu, folatı L-metilfolat, 5, 10-metilentetrahidrofolat (MTHFR) ‘ ya dönüştüren enzimi üreten gendeki mutasyonlarla bağlantılıdır. MTHFR’deki mutasyonlar metilfolat üretiminin azalmasına neden olmaktadır. MTHFR’deki mutasyonlar nispeten yaygındır ve 30 farklı tipte MTHFR mutasyon varyasyonu vardır .

Metilasyon Nedir?

Metilfolat, tüm vücutta birçok metilasyon reaksiyonundan sorumludur. Metilasyon reaksiyonları, metilfolat bir metil grubunu (bir karbon atomuna bağlı üç hidrojen) başka bir moleküle bağışladığında gerçekleşir. Metilasyon reaksiyonları, hücre bölünmesi, DNA ve RNA sentezi gibi işlemler için çok önemlidir. DNA ve RNA’nın metilasyonu, epigenetikte, DNA aktivitesinin DNA sekansı değiştirilmeden değiştiği mekanizma olarak çok önemli bir rol oynamaktadır.
Mekanizmaların Özeti
L-Metilfolat içerdeği bileşenler aşağıdaki gibidir:
• Metilasyon
• DNA/RNA sentezi
• Homosisteinin metiyonine dönüşümü
Homosistein, kan damarlarına (endotel hücreleri) özellikle zarar veren toksik bir amino asittir. Yüksek homosistein düzeyleri artmış inflamasyona ve koroner kalp hastalığı riskine yol açmaktadır. L-metilfolat metilatlar homosisteini, esansiyel bir amino asit olan daha az toksik metiyonine dönüştürmektedir.

Gereksinimler ve Diyet Kaynakları

Folat veya B9 vitamini, temel bir besin maddesi olarak kabul edilmektedir. Çoğu besleyicide olduğu gibi, folatın en iyi ve en uygun kaynakları gıdalardandır. NIH, yetişkinlerin günde 400 mcg folat almalarını, hamile ve emziren anneler için 600 mcg’ye çıkmalarını önermektedir. Karaciğer, en iyi diyet folat kaynağıdır. Diğer iyi kaynaklar arasında ıspanak, kuşkonmaz ve brüksel lahanası gibi yeşil sebzeler bulunmaktadır.

Güvenlik ve Yan Etkiler

Folat gerekli bir besindir ve L-metilfolat genellikle güvenli olarak kabul edilmektedir. L-metilfolatın takviyesi bazı yan etkileri bulunmaktadır. Bu yan etkiler aşağıdaki gibidir:
• Ağız kuruluğu
• Yorgunluk
• Baş ağrıları
L-metilfolatın aşırı tüketimi de B12 vitamini eksikliklerini maskeleyebilir. Laboratuvar belirteçlerin normal olduğundan emin olmak için takviyesi hakkında doktorla konuşmak önemlidir.

Dozaj

Ticari L-metilfolat takviyelerinin birçoğu 5.000 mcg (5 mg) ile 1.000 mcg (1 mg) arasındadır. Bununla birlikte, birçok çalışmada amaçlanan etkileri görmek için 15 mg’a kadar dozlar kullanılmıştır. Kişiye uygun ek dozu belirlemek için doktora danışılmalıdır.

İlaç Etkileşimleri

1) Folat Emilimini Azaltabilecek İlaçlar
Bazı ilaçlar, folat seviyelerini, beyindeki absorpsiyona bağlı olarak L-metilfolat konsantrasyonlarını azaltabilmektedir. Buna bazı örnekler aşağıdaki gibidir:
• Antasitler
• Alkol
• Oral kontraseptifler
• Metformin
• Bazı statin ilaçları
• Antikonvülsanlar (valproat, karbamazepin, fenitoin ve Lamotrigine)
Carbamazepine alan 36 çocuk ve Valproate alan 30 çocuk üzerinde yapılan bir çalışma, bu ilaçların kandaki folik asit seviyelerini önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. Folik asit kaybı, Valproat ve Karbamazepin alan çocuklarda anlamlı derecede yüksek homosistein düzeyine yol açmıştır.
2) Metotreksat
Metotreksat, 40 yıldan uzun süredir gümüş plaklar ve pullarla ciltte kırmızı lekeler oluşmasına neden olan sedef hastalığını tedavi etmek için kullanılmıştır. Bununla birlikte metotreksat, folik asidi metabolize eden bir enzim olan dihidrofolat redüktazı (DHFR) inhibe ederek çalışmaktadır. Bu nedenle, L-metilfolat takviyesi, metotreksatın iyileştirdiği mekanizmaları engellemek için kullanılmaktadır. Hem sedef hastalığı için hem metotreksat hem de depresyon için L-metilfolat alan bir vaka çalışması, hastanın L-metilfolat aldıktan sonra psoriatik lezyonlar geliştirdiğini göstermiştir. Sadece hasta metotreksat almayı bıraktığında lezyonlar kaybolmuştur.

Diğer İlaçlar ve Takviyelerle Birlikte Kombinasyonda L-Metilfolat

1) Antidepresanlar
L-metilfolat artı seçici serotonin geri alım inhibitörlerini (SSRI, ortak bir antidepresan) tedavisi (95 hasta) sadece SSRI tedavisi ile (147 hasta) karşılaştıran bir çalışma, L-metilfolat eklenmesinin büyük ölçüde arttırılmış sonuçlar verdiğini göstermiştir. Örneğin, L-metilfolat artı SSRI için sonlandırma oranları, sadece SSRI tedavisi için % 34’e kıyasla % 17,9 idi. 60 güne kadar, L-metilfolat artı SSRI hastalarında % 18,5’e varan büyük bir iyileşme görülürken, sadece SSRI’da hastaların sadece % 7’sinde iyileşmeler görülmüştür. Büyük iyileşmelerin gösterdiği zamana kadar geçen süre, L-metilfolat ve SSRI’daki hastalar için 177 gündü, sadece SSRI’daki hastalar için 231 gündür. Ayrıca kombine terapi hastaların tedaviye uyma ihtimalinin daha yüksek olduğunu ve daha az sayıda kişinin daha düşük advers olay oranları nedeniyle tedaviyi reddettiğini göstermiştir.
2) B12 Vitamini ve N-asetilsistein
Alzheimer hastalığı olan 67 hastanın katıldığı bir çalışmada, B12 vitamini ve N-asetististein ile L-metilfolat takviyesi beyindeki bozulmayı önemli ölçüde yavaşlatmıştır. Bu bileşiklerin birbirleriyle etkileşime girme ve potansiyel olarak birleşme dereceleri henüz net değildir.
3) Kolinesteraz İnhibitörleri (ChI)
Kolinesteraz inhibitörleri, enzim kolinesterazın nörotransmiter asetilkolinini parçalamasını önlemektedir. 57 Alzheimer hastasının katıldığı bir çalışmada folik asit takviyesi, ChI tedavisinin etkilerini arttırmıştır. Hem folik asit hem de ChI tedavisi verilen hastalar, günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmede ve sosyal davranışta, sadece ChI tedavisi verilen hastalara kıyasla anlamlı derecede iyileşmiştir. Bu etki özellikle L-metilfolat ile incelenmemiştir.
4) Donepezil
Donepezil (Alzheimer hastalığını tedavi etmek için kullanılır) ve natrium dietilditiokarbamat trihidrat (NDDCT) ile birlikte folik asit desteği, vasküler demans hastalarında semptomları büyük ölçüde iyileştirmiştir. Etki, öğrenme, hafıza ve endotel disfonksiyonu alanlarında görülmüştür.
L-Metilfolat Genetiği (MTHFR)
Enzim 5,10-metilentetrahidrofolat (MTHFR), folat veya folik asidin L-metilfolat’a dönüştürülmesinden sorumludur. MTHFR oluşumundan sorumlu olan gendeki mutasyonlar öncüllerinden L-metilfolat üretiminin azalmasına yol açmıştır. Kişilerde her genin iki kopyası vardır ve aynı genin farklı formlarına alel denmektedir. MTHFR geninde 30 farklı mutasyon türü vardır. Amerikalıların % 60’ına kadar MTHFR geninde (heterozigoz) mutasyona sahip en az bir alel bulunmaktadır. Yaygın bir mutasyon C677T olarak adlandırılır ve beyazların %10’una, Hispanik ve Akdeniz popülasyonlarının % 22’sine kadar yaygındır. Bu mutasyonla bir alele sahip olmak, MTHFR aktivitesini % 35’e kadar azaltırken, bu mutasyonla iki alel (homozigoz) aktiviteyi % 70 oranında azaltmaktadır.
Depresyon, mani ve obsesif-kompulsif bozukluktan ( OKB ) mustarip olan bir erkek hasta incelenmiştir ve bir MTHFR C677T mutasyonu ile bulunmuştur. Yaygın ilaçlar denenmiş ve sonuç vermemiştir. Sadece L-metilfolat takviyesinden sonra erkek hasta iyileşme göstermiştir. A1298C olarak adlandırılan bir başka yaygın mutasyon da MTHFR aktivitesini azaltmaktadır. Bu mutasyona sahip iki aleli olan bireyler, MTHFR enziminde % 68 azaltılmış aktivite göstermektedir. Şizofreni ve bipolar bozukluktan mustarip olan hastaların MTHFR mutasyonları olması depresyon hastalarından daha muhtemeldir. Araştırmacılar L-metilfolatı folik aside alternatif olarak incelerler çünkü bu nispeten yaygın MTHFR mutasyonlarını atlama ve vücuttaki metilasyon reaksiyonlarını artırma potansiyeline sahiptir. FOLH1 genindeki mutasyonlar, folatın bağırsakta emiliminin bozulmasına bağlı olarak folat seviyelerinin azalmasına da neden olmaktadır.

Kaynakça:
drugs.com
cancer.gov
honest.com

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu