Kuzeyde Karadeniz, batıda Ege ve Marmara, güneyde Akdeniz, doğuda ise Doğu Anadolu Bölgesi ile komşudur. Güneyden Toroslar kuzeyden Karadeniz dağları ile çevrilidir. Türkiye topraklarının %20 sini kaplar. Doğu Anadolu’dan sonra yüzölçüm olarak ikinci sıradadır. Bölge Türkiye’nin orta kesiminde yer aldığından ve düz alanlar geniş yer kapladığından her bölgeye ulaşımı kolaydır ve ulaşım yollarının çoğu buradan geçmektedir.
Yeryüzü Şekilleri
iç Anadolu’nun ortalama yükseltisi 1000m civarındadır. Yerşekilleri sadedir. Daha çok ova ve platolardan oluşur. Önemli ovaları Konya, Aksaray, Yukarı Sakarya, Kayseri, Develi, Eskişehir ve Ankara ovalarıdır. Bölgede Tuz Gölü’nün kuzeybatısında Haymana, batısında Cihanbeyli, güneyinde Obruk platoları vardır. Ayrıca Kızılırmak yayı içinde Bozok platosu bulunur. Bölgenin doğu sınırı boyunca Uzunyayla Platosu uzanır.
Yerşekillerinin sade olması:
– Ulaşımın kolay olmasına
– Geniş tarım alanlarının bulunmasına ve tarımsal nüfus yoğunluğunun az olmasına
– Nüfusun bölge içerisine daha düzenli dağılmasına
– İklim şartlarının bölge içinde çok farklı olmamasına neden olmuştur.
Bölgede, Karadağ, Karacadağ, Hasandağı, Erciyes ve Melendiz dağları gibi volkanik dağlar yer alır. Yüksek dağlarla çevrili olması, bölgede Konya, Tuz Gölü, Akşehir ve Eber gibi kapalı havzaların oluşmasına neden olmuştur. Bölgenin jeolojik yapısı göz önüne alındığında özellikle Konya Bölümü’nde deprem olasılığının az olduğu göze çarpar. Nevşehir’de; Ürgüp, Göreme yöresinde turistik değeri olan peribacaları önemlidir. Bu yöreye Kapadokya denir.
Akarsu ve Gölleri
Bölgenin en önemli akarsuları Kızılırmak, Sakarya, Porsuk çayı ve Delice ırmaklarıdır.Bölgede suları kapalı havzalara akan sel rejimli akarsularda bulunmaktadır. Sel rejimli akarsuların en fazla bulunduğu bölgedir. Bu durum peribacası ve kırgıbayır gibi yer şekillerinin oluşmasında etkili olmuştur.
iç Anadolu Bölgesi’nin güney kesiminde, sularını denizlere gönderemediği için bir çok kapalı havza oluşmuştur.
Konya, Tuz Gölü, Akşehir, Eber Gölleri, Seyfe Gölü, Sultan Sazlığı gibi birçok kapalı havza bulunmaktadır.
Bölgenin en büyük gölü Tuz Gölü’dür. Göl oluşum olarak tektonik kökenlidir. Alanının geniş olmasına karşılık derinliği azdır, yazın buharlaşmayla birlikte gölün alanı küçülür. Göl önemli tuz kaynaklarımızdan biridir. Bölgenin diğer gölleri Akşehir, Eber, Meke, Seyfe, Tersakan, Çavuşçu (ılgın), Eymir ve Mogan gölleridir. Bunların çoğunun alanı küçüktür.
İklimi ve Bitki Örtüsü
iç Anadolu yüksek dağlarla çevrilidir. Ortalama yükseltisi 1000m’dir. Bu nedenle karasal (step) iklim hakimdir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Bölge içerisinde sıcaklıklar doğuya doğru daha da düşer. Sıcaklıklar yazın ortalama 23 – 24 C, kışın ise 0 ile -3 C arasındadır. Yıllık sıcaklık farkı fazladır.
Yüksek dağlarla çevrili olması nedeni ile en az yağış alan bölgedir. Bölgenin kuzeyinde nemlilik ve yağış daha fazladır. Yıllık ortalama 300-400 mm yağış alır. En çok yağış ilkbaharda düşer. En az yağış yaza rastlar. Bu nedenle yazlar kuraktır. Yağış miktarının az olması, yazların kurak olması ve yaz kuraklığının erken başlaması sebze ve tahıl üretiminde olumsuz etki yapar. Yağışın az olması toprakların yıkanmasını engeller. Bu nedenle topraklar tuzlu ve kireçlidir. Tabii bitki örtüsü ilkbaharda yeşeren yazın kuruyan bozkırlardır.
Tarım ve Hayvancılık
Yerşekillerinin sade olması ekili – dikili alanların geniş yer tutmasına yol açmıştır. Tarımda makina kullanımı yaygındır. Marmara’dan sonra ekili – dikili alan oranı (%27) en çok olan bölgedir. Ekili-dikili alanın fazlalığı bölge ekonomisinin temelinin tarıma dayanmasına neden olmuştur. Nüfusun büyük bir kısmı tarımla uğraşır. Tahılın en çok üretildiği bölgedir. Buğday başta gelir. Sulamanın yetersizliği, ilkbahar yağışlarının bazı yıllar az olması buğday üretimini azaltır.
Kuru tarım metodu uygulanır. Nadasa bırakılan toprakların en fazla olduğu bölgedir. Tarımda en önemli problem sulamadır. Sulamanın yetersiz olması sebze üretimini azaltır. Tahıl üretim miktarını düşürür. Sulama gerçekleşirse verim artar, üretimde çeşitlilik olur. Sebze üretimi yaygınlaşır. Tuzlu toprakların bulunması da tarıma olumsuz yönde etki eder.
Bölgede buğday, şekerpancarı ve elma üretimi yoğun olarak yapılır. Konya, Ankara, Eskişehir, Kayseri, Niğde’de şekerpancarı üretimi yaygındır. Şekerpancarı bu illerdeki şeker fabrikalarında işlenir.
Bu ürünlerden başka, arpa, yulaf, çavdar, üzüm, mercimek, nohut, ayçiçeği, haşhaş, meyve ve sebze yetiştirilir. Nevşehir ve Konya’da patates üretimi yaygındır.
Bitki örtüsünün bozkır olması, geniş meraların bulunması küçükbaş hayvancılığı öne çıkarır. Küçükbaş hayvancılık yaygındır. Bölge genelinde koyun yaygın olarak yetiştirilir. Tiftik keçisi özellikle Ankara ve Eskişehir civarında yetiştirilir.
Nüfus ve Yerleşme
Yağış miktarının azlığı ve yerşekillerinin sade olması nedeniyle kırsal kesimde toplu yerleşme görülür. Konutların yapımında kerpiç kullanımı yaygındır.
Nüfus ve yerleşim birimlerinin dağılımında iklimin etkisi belirgindir. Nüfus, yağışın az olduğu orta ve güney kesimlerde seyrektir. Buna karşılık çevredeki dağların eteklerinde yağışın ve su kaynaklarının fazla olması, ulaşım yollarının buralardan geçmesi, sanayinin gelişmesi gibi nedenlerden dolayı nüfus daha yoğundur. Tuz Gölü çevresi ülkemizin en az nüfuslu yerlerindendir. Bunda yağış azlığı, yaz kuraklığı, tuzlu toprakların bulunması gibi faktörler etkilidir.
İç Anadolu Bölgesi 2000 nüfus sayımına göre, 11,6 milyon nüfusuyla Marmara Bölgesi‘nden sonra ikinci sırayı alır.
Geniş tarım alanlarının bulunması, yağışın yetersizliği, verimin düşük olması, sulamanın yetersiz olması gibi nedenlerden dolayı tarımsal nüfus yoğunluğu azdır.
Bölgede nüfusun en yoğun olduğu bölüm Yukarı Sakarya’dır. Bu durumun nedeni endüstriyel faaliyetlerle birlikte başkent Ankara’nın bu bölümde olmasıdır. Bölgenin yerleşim merkezleri Ankara, Eskişehir, Konya, Çankırı, Yozgat, Kırıkkale, Nevşehir, Kırşehir, Kayseri, Karaman, Niğde ve Sivas’tır.
Bölgenin önemli yeraltı zenginlikleri şunlardır:
Krom : Eskişehir, Kayseri ve Sivas’ta çıkarılır.
Linyit: Sivas ve Eskişehir’de çıkarılır.
Tuz : Tuz gölünden elde edilir.
Çinko ve Demir: Kayseri’de çıkarılır.
Lületaşı : Eskişehir’de çıkarılır.
Kayatuzu : Kırşehir ve Çankırı civarında çıkarılır.
Endüstri
Yukarı Sakarya Bölümü endüstrinin en fazla geliştiği bölümdür.
Ankara’da: Dokuma, mobilya, besin,çimento ve içki sanayi
Eskişehir’de: Çimento, lokomotif, besin, motor sanayi
Konya’da: Şeker fabrikası, süt endüstrisi, çimento, dokuma, tarım araçları sanayi
Kayseri’de: Pamuklu dokuma, halıcılık, meyve suyu, pastırma, ev tekstili, mobilya ve sucuk yapımı
Kırıkkale’de: Silah fabrikası ve Orta Anadolu petrol rafinerisi
Kırşehir’de: Lastik sanayi
Sivas’ta: Lokomotif sanayi
Turizm
Bölgenin önemli turistik yerleri Ürgüp – Göreme’deki peribacaları, Derinkuyu’daki yeraltı kentleri (Kapadokya), Konya’daki Selçuklu eserleri, Mevlana türbesi, Eskişehir, Ankara, Niğde ve Kayseri’deki kaplıcalar, Erciyes ve Elmadağ kayak tesisleri ile Ankara’da bulunan Anıtkabir, Atatürk orman çiftliği ile Etnografya müzesi önemli turizm alanlarıdır.
Orta Kızılırmak Bölümü peribacalarının bulunmasından dolayı iç kesimde yer alan bölümlerden en fazla turizm geliri olan bölümdür.
Bölgenin Bölümleri
A) Yukarı Sakarya Bölümü
iç Anadolu’nun kuzeybatısında yer alır. Marmara ve Ege bölgelerinden gelen yollar bu bölümden geçer. Yerşekilleri ulaşım ve tarım için uygundur. İç Anadolu’nun en gelişmiş bölümüdür. İç Anadolu’da nüfusun ve şehirleşmenin en fazla olduğu bölümdür.
Bölümün en büyük şehri Ankara’dır. Önemli bir kültür ve sanat şehridir. Ticaret ve sanayi çok gelişmiştir. Eskişehir ikinci büyük kentidir. Şeker fabrikaları, çimento fabrikaları, uçak, motor, lokomotif sanayi gibi kuruluşları vardır. Bölümde tahıl üretimi önemlidir. Ayrıca şekerpancarı, sebze, meyve, baklagillerin üretimi de bir hayli fazladır. Tiftik keçisi en çok bu bölümde yetiştirilir.
B) Konya Bölümü
İç Anadolu’nun güneybatısını, Tuz Gölü’nün bir kısmını Konya’yı ve Karaman’ı içine alır. Bölümde düzlükler ve platolar geniş alan kaplar.
Bu bölüm bölgenin yağışı en az, en kurak ve bitki örtüsü en cılız bölümüdür. Yağışın az olması, sulamanın yetersizliği tarım ürünlerinin çeşitliliğinin az olmasına yol açmıştır. En çok tahıl üretilir. Ayrıca şekerpancarı, nohut, mercimek önemli tarım ürünleridir.
Küçükbaş hayvancılık yaygındır. Şeker fabrikası, besin, çimento, dokuma, tarım aletleri fabrikaları mevcuttur.
C) Orta Kızılırmak Bölümü
Bölüm Kızılırmak yayı içindeki Bozok platosundan ve güneyindeki dağlık alanlardan oluşur. Güneyindeki Kayseri, Develi, Aksaray gibi verimli ovalarda özellikle tahıl üretilir. Meyve ve sebze de önemlidir. Nevşehir ve Niğde çevresinde üzüm, elma, patates yetiştiriciliği önemlidir.
Ürgüp ve Göreme’de Peribacalarının bulunmasından dolayı bölümde turizm diğer bölümlerden daha çok gelişmiştir.
Kayseri bölümün en büyük şehridir. Şeker fabrikaları, meyve suyu, pastırma, sucuk üretiminde ve mobilya sanayiinde bir hayli ilerlemiştir.
Kırıkkale’de silah fabrikası ve petrol rafinerisi bulunur.
D) Yukarı Kızılırmak Bölümü
İç Anadolu’nun en küçük, en dağlık, en engebeli ve en yüksek bölümüdür. Nüfus seyrek, şehirleşme oranı düşüktür. Bölgenin, dışarıya en fazla göç veren bölümüdür. Sivas, Yıldızeli , Şarkışla, Bünyan önemli yerleşim birimleridir.
En önemli gelir kaynağı tarım ve küçükbaş hayvancılıktır. Tahıl, şekerpancarı, sebze, meyve üretilir. Koyun yetiştirilir. Halıcılık önemlidir. Demir, linyit ve krom önemli madenleridir.