İşletme yönetim süreci çok yönlü ve karmaşık ilişki ağı içermektedir. Yöneticiler, bu ilişkileri faaliyet sorumlulukları gereği kurmalı ve gerekli rolleri üstlenmelidir.
Mintzberg, yönetici davranışlarını üç gruba ayırmakta ve üç çeşit yönetici rolü belirtmektedir.
1-Bireylerarası Roller:
Yöneticilerin bireylerarası üç rolleri, bireylere, örgütü düzenli ve rasyonel yürütmelerinde çok yardımcı olmaktadır. Bu rollere ilişkin yönetim görevleri rutin de olsa, yöneticiler tarafından mutlaka dikkate alınmalıdır.
a-Sözde Mevki Sahibi: Yöneticilerin bireylerarası rollerinin başında, bir numaralı adam işlevi görmesi bulunur. Yönetici, kendi biriminin başı olarak bir takım törensel görev icra ederek bireylerarası rol uygular. Minzberg, araştırmasında yöneticilerin vakitlerinin %12’sini tören ve kutlamalara, %17’sini yazı onaylamalara harcadığını belirtmiştir.
b-Liderlik: Personel istihdamı ve teşviki diye ifade edilir. Organizasyon başarısı arttırıcı her işi kapsamaktadır. Yetkiyle yapılamayacak işler bu rolle sağlanabilmektedir.
c-Birleştirici: Yönetici, ast ve üstleri harici çevre çıkar gruplarıyla ilişkidedir. Örgüt bütünü veya kendi birimi arası bağlayıcı unsur yerine getirir. Yöneticiler bu ilişkileri kişisel bilgi kaynakları geliştirmede kullanırlar.
2-Bilgi Sağlama Rolleri:
Minzberg’e göre, bilgi temin ve iletimi yönetimin en önemli yönlerindendir. Yöneticilere, doğru, hızlı ve tutarlı kararlar ve yönettiği personelleri yönlendirmek için yeterince doğru bilgi şarttır. Bilgi toplama ve dağıtma üç rolle yerine getirilir.
a-Monitörlük: Yönetici, sürekli yararlanılacak bilgilerin kaynaklarını araştırır. Astlara sorarak veya başkalarıyla iletişim kurarak bilgi toplar. Bu rol, yöneticileri grubunda en iyi bilgi sağlayıcı yapar.
b-Dağıtıcılık: Yönetici, başka şekilde elde edilemeyen önemli bilgileri astlara ve başka birimlere dağıtır.
c-Konuşmacı: İşletmeyi temsil eden yönetici, topladığı bilgilerin bir kısmını örgüt dışına iletir. Örgüt personellerine gerekli bilgileri vermek ve örgütü tatmin etmek, temsilci rolünün en önemli yönüdür. Rakip örgütlerle sağlıklı, hızlı ve etkin iletişimle ilişkilidir.
3-Karar Alma Rolleri:
Yönetim kararlarının temel girdileri yöneticilerin edindikleri bilgilerdir. Minzberg’e göre, yöneticinin karar alma rolleri;
a-Girişimcilik: Yönetici, işletme kurma, geliştirme vb. işlevler yerine getirmeye çalışır. Yönetici, işletme geleceğine ilişkin iyi düşünürse, gerçekleştirmek için geliştirme projesi başlatır. Değişim sürecini gönüllü başlatır.
b-Uyuşmazlık Çözümleyici: Yönetici, grevler, iflas eden müşteriler personel-işletme ve işletme-diğer örgütler arası sözleşme ihlalleri vb. kontrolü dışı hallere tepki verir veya cevaplamaya çalışır.
c-Kaynak Dağıtıcı: Yönetici, sorumlusu olduğu organizasyon birimlerinin elde edeceği kaynaklara karar vererek denge kurar. Karmaşık tercihler de yapması gerekebilir. Kararlar arası etkileri de mutlaka dikkate almalıdır. Örgütsel kaynakların dağıtımını kararlaştırır. Uygulamaya aktarılma öncesi başkalarının aldığı önemli kararları filtreler.
d-Müzakerecilik: Yönetici bir işi danışma firması yardımıyla çözümleyebilir. Bölüm yöneticisi, bir sorunu astlarıyla ve şeflerle çözümleyebilir.
Yöneticilerin rolleri faaliyet gösterdikleri kargaşalı ortama dikkat çekme yönünden önemlidir. Minzberg’e göre, olay ve hallerin, ancak kısmen kontrolü mümkündür. Dolayısıyla yöneticiler, olay ve hallerle çıkan şekillerle ilgilenirler.
Kaynakça:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008
Yazar:Halil İbrahim Arik