Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Kamu Hizmeti Kavramı Ve Özellikleri

0 3.358

Kamu Hizmeti Kavramı Ve ÖzellikleriKamu hizmetinin belli bir tanımı mevcut değildir. Doktrinde belirli çıkarımlarda bulunularak bir takım tanımlar yapılmaya çalışılmıştır. Toplum üyelerinin, bireysel olarak karşılayamadığı bazı ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçların giderilmesi için belirli bir organizasyon gereksinimi oluşmaktadır. Bu organizasyonun oluşturulabilmesi için devlet yani idare devreye girmektedir. Toplumun bu ortak ve süreklilik arz eden ihtiyaçlarının, kamu tüzel kişilerinin veyahut bu tüzel kişilerin gözetimi altında ki özel hukuk kişileri tarafından giderilmesi kamu hizmeti olarak tanımlanabilir. Yaptığımız tanımdan da yola çıkarak, kamu hizmetinin iki unsuru karşımıza çıkmaktadır ; toplumun ortak ve süreklilik arz eden ihtiyacının varlığı ve ihtiyacın giderilmesi için gerçekleştirilen hizmetin kamu tüzel kişilerince veya bu tüzel kişilerin gözetimi altında ki özel teşebbüsler ile yapılması.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve ÖzellikleriKamu Hizmetinin Kurulması ve Kaldırılması

Toplumun ihtiyacının giderilmesi için öngörülen faaliyetin kamu hizmeti niteliğini kazanması, yasama organı aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Bu niteliğin belirlenmesi yasama organının takdirine bağlıdır. Anayasanın 123. maddesini de incelediğimizde, kanun koyucuya verilmiş olan yetkiyi açıkça görebilmekteyiz. Yasama organı aracılığıyla kamu hizmeti iki biçimde kurulabilecektir. Bunların ilki, toplumun ihtiyacını karşılayacak hizmetin, doğrudan kanun yoluyla oluşturulmasıdır. Diğer izlenecek yol ise zaten var olan bir kamu tüzel kişisine, kamu hizmetini yürütebilmesi konusunda yetki vererek onun niteliğini değiştirme yoluyla oluşturulmasıdır.

Kamu hizmetlerinin kaldırılması hususunda benimsenmiş olan ilke yetkide paralellik ilkesidir. Bu ilke gereği kamu hizmeti, kuruluşunda izlenen yol ile ancak yetki verilmiş olan kişi tarafından kaldırılabilecektir.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve ÖzellikleriKamu Hizmetine Hakim Olan İlkeler

1-Devamlılık

Kamu hizmetine konu olan faaliyetin süreklilik arz etmesini ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesini ifade etmektedir. Bu devamlılık-süreklilik, hem zaman olarak hem de faaliyetin içeriği bakımından değerlendirilmelidir. Aslında bu ilke hizmetin ara verilmeksizin gerçekleştirileceği anlamına gelmemekle birlikte hizmetin niteliğine dikkat etmek gerekmektedir. Örneğin ; su,elektirik,doğalgaz temini gibi hizmetler 24 saat kesintiye uğramaksızın devam etmelidir. Ancak eğitim,öğretim,ulaşım gibi hizmetler haftasonu dahil edilmeyerek ,belirli saatlerle sınırlandırılarak sunulabilmektedir.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve Özellikleri2- Değişebilirlik ve Uyarlanma

Toplumun üyesi bireylerin ihtiyaçları, gün geçtikçe değişim göstermektedir. Aynı zamanda nufüs artışları,toplumda başka anlayışların benimsenmesi, teknolojik gelişmeler veya devletin elinde bulunan imkanların artış göstermesi hizmetlerde değişimi ve uyarlanmayı zorunlu kılabilmektedir. Değişimlere rağmen kamu hizmeti uyarlanmaz ise toplumda memnuniyetsizlik oluşacak,sosyal yaşam bu durumdan olumsuz etkilenecektir.

3-Yararlanmada Eşitlik ve Tarafsızlık

Anayasada, kanun önünde herkesin eşit olacağı kuralı benimsenmiştir. Bu kuraldan hareketle kamu hizmetlerinden yararlanırken bireyler arasında herhangi bir ayrım yapılamayacak, herkese eşit olarak bu hizmetten yararlanma hakkı tanınacaktır. Kamu hizmetlerinin sunulması esnasında görev alan kamu görevlileri ayrımcılıktan uzak,tarafsız bir şekilde bu görevi yerine getirmek zorundadırlar.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve Özellikleri4- Kamu Hizmetlerinin Bedelsizliği

Kamu hizmetleri yerine getirilirken bir takım giderler doğmaktadır. Bu giderler kamu giderleri olup, bireyler tarafından ödenmiş olan vergiler aracılığıyla karşılanmaktadır. Kamu hizmetlerinin bedelsizliği, hizmet karşılığında herhangi bir bedel ödenmemesi anlamına gelse de uygulamada bir çok kamu hizmeti karşılığında belirli bir meblağ tahsil edilmektedir. Bireylerden alınan bu bedelin kesinlikle bir fiyat anlamı taşımaması gereklidir. Bunun anlamı, kâr artı maliyet anlamında bir bedelin alınmasının mümkün olmadığıdır.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve ÖzellikleriKamu Hizmeti Çeşitleri

A-Emanet Usulü

Bu usulde kamu hizmeti,idare tarafından yürütülmektedir. Kamu tüzel kişisinin kendi elemanları,araç ve gereçleri ile kamu hizmetlerini yürütmesi söz konusudur. Bu usule örnek vermek gerekirse ; devletin Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla, eğitim öğretim hizmetlerini yerine getirmesi,emanet usulüyle yürütülen bir kamu hizmetidir. Emanet usuluyle, kamu hizmeti yürütülürken ayrıca bir tüzel kişi oluşturulmamakta, devlet eliyle hizmet topluma sunulmaktadır. Kamu hizmetinde görev alanlar, kamu tüzel kişisine mensup olan kamu görevlileridir. Yani devlet, kendi personeli aracılığıyla kamu hizmetini yerine getirmektedir. Emanet usuluyle verilen hizmetler nedeniyle oluşan giderlere, ilgili kamu tüzel kişisinin bütçesinde yer verilmektedir.

B- Müşterek Emanet Usulü

Bir kamu hizmeti, idare ile özel hukuk kişisi müşterek girişimiyle yürütülüyorsa müşterek emanet usulü söz konusu olmaktadır. İdare ile özel hukuk kişisi arasında oluşturulan idari sözleşme aracılığıyla kamu hizmetinin esasları belirlenmektedir. Bu usulde, kamu hizmeti için öngörülen sermaye ve doğabilecek muhtemel zararlar idare tarafından üstlenilmekte, özel hukuk kişisi ise emeği ile kamu hizmetine katılmakta ve yalnızca kâra ortak olma hakkını elde etmektedir. Hizmetin işletilmesi özel hukuk kişisine verilmektedir. Kamu hizmetinin sonucu olarak bir kâr elde edilmesi halinde, idare ile özel hukuk kişisi arasındaki idari sözleşme esaslarına göre belli bir pay özel hukuk kişisine verilmektedir. Özel hukuk kişisinin muhtemel zararlara katılması söz konusu değildir. Doğacak olan zararlar idare tarafından üstlenilecektir. Bunun sebebi özel hukuk kişisinin söz konusu hizmeti kendi hesabına değil, idare hesabına gerçekleştiriyor olmasıdır.Yukarıda da belirtilmiş olan sermayenin idareye ait olması hususuna kamu hizmeti için gerekli olan tesisler de dahildir. Özel hukuk kişisine gelir üzerinden pay verilmesi, payını bireylerden aldığı bedelden tahsil edeceği anlamına gelmemektedir. İdari sözleşme esaslarına dayanarak, idare tarafından söz konusu gelirden özel hukuk kişisinin payı verilecektir.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve ÖzellikleriC-İltizam Usulü

İltizam usulü günümüzde terk edilmiş bir yöntemdir. Bu usulde idare tarafından kurulmuş bulunan bir kamu hizmeti, özel hukuk kişisi tarafından yürütülmektedir. Yürütülen hizmet karşılığında ise önceden belirlenmiş olan götürü-orantılı bir bedel, özel hukuk kişisine verilmektedir.

D-İmtiyaz Usulü

İmtiyaz usulünde, idare ile özel hukuk kişisi arasında gerçekleştirilen idari sözleşme ışığında kamu hizmeti, özel hukuk kişisi tarafından gerçekleştirilmekte ve kâr,zarar bu özel hukuk kişisine ait olmaktadır. Kamu hizmetine ilişkin sermaye ve risk özel hukuk kişisi tarafından üstlenilmektedir. Özel hukuk kişisine imtiyazcı denilmektedir. İmtiyazcı, kamu hizmetini yerine getirirken oluşan giderleri, hizmetten yararlanan bireylerden tahsil etmektedir. Tahsil edilecek bedel, idare tarafından belirlenmektedir. Özel hukuk kişisi lehine , hizmeti yürüttüğü alanda tekel oluşturacak şekilde faaliyetler gerçekleştirilir ve bir takım imtiyazlar tanınmaktadır. Esasen özel hukuk kişisine imtiyazcı denilmesinin sebebi de budur. Akdedilen idari sözleşme sonunda hizmete ilişkin mallar idare ve özel hukuk kişisi arasında paylaştırılacaktır.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve Özellikleria-İmtiyaz Sözleşmesi

İmtiyaz sözleşmesi yapılırken bir takım kurallara uyulması gerekmektedir. Yazılı olarak yapılacak olan imtiyaz sözleşmesi iki kısımdan oluşmaktadır. Bu kısımlar şartname ve anlaşmadır. Sözleşmenin şartname kısmında kamu hizmetinin nasıl gerçekleştirileceği hususunda işletilmeyle alakalı esaslara yer verilmektedir. Anlaşma kısmında ise tarafların iradelerine yer verilmekte ve mali şartların belirlenmesi konusunda kayıtlar düşülmektedir. İmtiyaz verme yetkisi Bakanlar Kuruluna aittir. Danıştayın görüşü ve Bakanlar Kurulu kararı aracılığıyla bir özel hukuk kişisiyle en çok kırk dokuz yıl süreyle imtiyaz sözleşmesi yapılabilme imkanı tanınmıştır. Danıştayın konuyla ilgili görüşünü açıklaması için tanınmış olan süre iki aydır. Danıştayın görüşü bağlayıcı olmamaktadır. İmtiyaz sözleşmesi çeşitli sebeplerle sona erebilmektedir. Bu sebeplere bakmak gerekirse ; sözleşme süresinin dolması, imtiyazcının ağır kusuruna yaptırım olarak, kamu yararı gerekçesiyle imtiyazın idarece satın alınması,tek taraflı işlem ile kamu yararı gerekçesiyle sözleşmenin feshi,tarafların karşılıklı olarak anlaşma yoluyla sözleşmenin feshi ,tarafların başvurusu halinde mahkeme kararı ile fesih mümkündür.

İmtiyaz sözleşmelerinin sona ermesi sebebiyle hizmete ilişkin mallar sözleşme kapsamında taraflar arasında paylaşılacaktır. Bu mallar üç gruba ayrılarak paylaşılacaktır. İlk grup, idareye ait olan mallar yani idareye geri dönecek olan mallardır. İkinci grupta idarenin bir bedel ödeyerek alabileceği mallar yer alır. Üçüncü grupta ise özel hukuk kişisine ait olan mallar vardır. Bu mallar imtiyazcının malı olmaya devam edecektir.

b-Tarafların Hak,Yetki ve Yükümlülükleri

İmtiyazcının yükümlülükleri:

– Özel hukuk kişisi imtiyazcı, kamu hizmetini bizzat yürütmelidir. İdare müsade etmedikçe devir işlemi gerçekleştirilemez,
– Kamu hizmeti yerine getirilirken yukarıda da bahsettiğimiz kamu hizmetinin ilkelerine uygun davranmalıdır,
– İdare tarafından yapılacak olan denetlemelere tâbi olacağını kabul etmiş bulunmaktadır.

İmtiyazcının Hakları :

– İdare ile aralarında yapılan sözleşmenin ekonomik dengesinin idare tarafından bozulmaması konusunda taleplerde bulunma hakkı mevcuttur,
– Kendisine tanınmış olan imtiyazların uygulanmaya geçirilmesini talep etme hakkı vardır,
– Kamu hizmeti karşılığında bedel tahsil etme hakkı vardır.

İdarenin Yükümlülükleri :

– İmtiyazcı ile aralarında yapmış oldukları sözleşmeye uyma mecburiyeti vardır,
– Sözleşme üzerinde ki ekonomik dengenin sağlanması yükümlülüğü vardır,
– Tek taraflı olarak yaptığı işlemler ile karşı tarafta oluşturulacak muhtemel zararların tazmin edilmesi yükümlülüğü vardır.

Kamu Hizmeti Kavramı Ve Özellikleriİdareye Tanınan Yetkiler :

– İmtiyazcının hizmetle alakalı olarak denetlenme yetkisi idareye verilmiştir,
– Sözleşmenin düzenleyici kısımları için geçerli olmak üzere idarenin tek taraflı değişiklikler yapma yetkisi vardır,
– Kamu hizmetinin gerektiği gibi yürütülmemesi ve benzeri durumlarda idari para cezası, tanınan imtiyazları düşürme gibi bir takım yaptırımlar uygulama yetkisi vardır.

Yazar:Erdem Oğuzhan

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku