Hafıza kaybı yaşlanmanın kaçınılmaz bir parçasıdır. Kişi birkaç saat öncesine kadar olan olayları hatırlayamazsa, bu kısa süreli hafıza kaybı yaşayabileceğinin ihtimalidir. Aklına gelebilecek ilk düşünce, bunun Alzheimer hastalığı (AD) olabileceğidir. Ancak, tüm bellek kaybı durumları AD’nin bir sonucu değildir. Kısa süreli hafıza kaybı, nedenleri ve tedavi seçenekleri hakkında aşağıda bilgiler bulunmaktadır.
Kısa Süreli Hafıza Kaybı Nedir?
Kısa süreli hafıza kaybı, söz konusu kişinin son zamanlarda gördükleri, duydukları ya da yaptıkları şeyleri unutmaya meyilli olduğu bir durumdur. Beyin yeni aldığı küçük bilgileri işler ve saklarsa, bu kısa süreli hafıza olarak adlandırılmaktadır. Yaşlanma süresinde kısa süreli hafıza kaybı kaçınılmaz olsa da, bunama, beyinde yaralanma veya zihinsel bir bozukluk gibi daha derin bir sorunla da tetiklenebilmektedir.
Kısa ve Uzun Süreli Bellek Kaybı
Kısa ve uzun süreli hafıza kaybı arasındaki ana farklar vardır ve ana farklar aşağıdaki gibidir:
• Kısa süreli hafıza kaybı: Etkilenen kişi kısa süre önce yapılan şeyleri, yani kahvaltıda neler yediğini veya önceki gece izlediklerini unutabilir ve bu normal yaşlanmanın bir parçasıdır. Ayrıca Alzheimer hastalığı gibi altta yatan diğer tıbbi durumların bir sonucu da olabilmektedir. Başlıca semptomu, son zamanlardaki aktiviteleri veya diğer yaptığı şeyleri unutmaktır.
• Uzun süreli hafıza kaybı: Etkilenen birey ihtiyaç duyduğunda hatıraları hatırlamakta zorlanır. Bu tür anılar haftalar, aylar veya hatta yıllar alabilmektedir. Kısa süreli hafıza kaybı gibi, uzun süreli hafıza kaybı da yaşlanmanın bir parçasıdır. Ayrıca Alzheimer hastalığı gibi altta yatan koşullardan da kaynaklanabilmektedir. Başlıca belirtisi, hayatındaki daha önce meydana gelen olayları unutmaktır.
Kısa Süreli Hafıza Kaybına ve Unutmaya Neden Olan Nedir?
Kısa süreli hafıza kaybının olası nedenleri bulunmaktadır ve bu olası nedenleri aşağıdaki gibidir:
• Gelişme yaşı, bu yaşlı erişkinlerde daha sık görülmektedir.
• Beyindeki tümörler
• Beyinde kanama veya kan pıhtılaşması
• Beyin sarsıntısı gibi düşme veya kaza sonucu kafadan yaralanma
• Ensefalit gibi beyin etrafındaki veya beyindeki enfeksiyonlar
• Kaygı veya depresyon gibi zihinsel sorunlar
• Madde bağımlılığı
• Stres
• Statinler, anksiyolitikler ve nöbet ilaçları gibi bazı ilaçlar
• Travma sonrası stres bozukluğu, Parkinson hastalığı, Huntington hastalığı ve Alzheimer hastalığı gibi tıbbi durumlar.
Kısa Süreli Hafıza Kaybının Belirtileri
Kısa süreli hafıza kaybının belirtileri bulunmaktadır ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Tekrar tekrar benzer sorular sormak
• Ait olduğun yeri unutmak
• Son zamanlarda etkinliklere katılmayı unutmak
• Son zamanlarda görülen veya okunan bir şeyi unutmak
Kişi bu belirtilerden herhangi birini fark ederse, doğru tanı konması için muhakkak bir doktorla görüşmelidir.
Kısa Süreli Bellek Kaybını Test Etme
Doktor kişiye semptomları hakkında sorular sorarak başlayacaktır. Ayrıca, bu semptomları ne kadar süredir yaşadığını, tıbbi geçmişinin ve yaşam tarzı hakkında bilgi sahibi olmak isteyebilir ve bunu genel bir fizik muayene takip edebilir. Diğer altta yatan koşulları test etmek için bir kan testi de istenebilir. Hafıza kaybının fiziksel bir sebebi olup olmadığını kontrol etmek için doktor ayrıca beyin için bir MRI veya BT taraması önerebilir. Kısa süreli hafıza kaybını neyin tetiklediğine bağlı olarak, daha sonra test ve tedavi için kişiyi bir uzmana yönlendirebilir. Durumdan başka komplikasyonları önlemek için kısa süreli hafıza kaybının nedenini en kısa sürede teşhis etmek en iyisidir.
Kısa Süreli Bellek Kaybının Riskleri
Kısa süreli hafıza kaybıyla ilişkili risklerin çoğu, yalnızca hafıza kaybı yerine tetiklemesinden sorumlu olan koşulların bir sonucudur. Kısa süreli hafıza kaybı belirtileri çok şiddetli hale gelirse, aşağıdaki yaşam koşullarını olumsuz olarak engelleyebilir:
• Araç sürme
• Kendine iyi bakma
• Tedaviye başlama
Kısa süreli hafıza kaybı yaşayan bireylerin yaşamı tehdit etme potansiyeli bulunduğundan yalnız bırakılmaması gerektiği sonucuna varılmalıdır. Kısa süreli hafıza kaybıyla mücadelede kullanılabilecek çeşitli tıbbi tedaviler vardır. Bununla birlikte, bu tedaviler durumun nedenine bağlı olarak değişmektedir. Pıhtı, cerrahi, kanser tedavisi ve bilişsel terapi tedavisi için kullanılan ilaçlar, beyindeki kanser veya kan pıhtıları gibi ciddi altta yatan tıbbi durumların neden olduğu hafıza kaybından kurtulmak için en popüler yaklaşımlardır. Bazı durumlarda, besin yetersizlikleri kısa süreli hafıza kaybını tetiklemekten de sorumlu olabilir. Eksik besleyiciyi geri yüklemek, hafıza kaybına yardımcı olabilir. Kısa süreli hafıza kaybı semptomlarının tedavisinde de faydalı olabilecek bilişsel işlevlerin geliştirdiği bilinen birkaç doğal çözüm vardır. Bu doğal çözüm yolları aşağıdaki gibidir:
Ginkgo Biloba: Bir bardak suya bir çay kaşığı ginkgo biloba yaprağı ekleyerek, kaynatılır, kaynadıktan 5 dakika sonra ocağın altı kapatılır ve çayın biraz soğuması sağlanmalıdır. Daha sonra elde edilen çay süzülerek ve günde 1-2 kez içilmelidir. Sinirbilim dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, ginkgo biloba ekstrelerinin bilişsel işlevlerin yanı sıra hafif bilişsel bozulma ve demans semptomlarını iyileştirdiği bulunmuştur. Bu nedenle, kısa süreli hafıza kaybı için de faydalı olabilmektedir.
Omega-3: Günlük bir omega-3 takviyesi tüketilmelidir ve dozajını bilmek için bir doktora danışılmalıdır. Omega-3 takviyeleri, demans ve hafif bilişsel bozulma durumlarında koruyucu etkiler göstermektedir. Bu nedenle, etkilenen bireylerde kısa süreli hafıza kaybını da iyileştirebilmektedir.
B12 vitamini: Günlük B12 vitamini takviyesi tüketilmelidir ve doğru dozaj için doktora başvurulmalıdır. Bu takviye belirtilen bir süre boyunca günlük olarak alınabilmektedir. B12 Vitamini eksikliği genellikle yaşlı erişkinlerde hafıza kaybı semptomları ile ilişkilidir. Bu nedenle, bu eksikliğin giderilmesi, etkilenen bireylerde bilişsel işlevlerin geliştirilmesine yardımcı olabilmektedir.
Kurkumin: Bir bardak sıcak süte bir çay kaşığı zerdeçal tozu eklenerek iyice karıştırılarak tüketilmelidir ve bu karışımı her gece bir kez yapılmalıdır. Zerdeçalın ana aktif bileşeni kurkumindir. Kurkumin, hafıza bozukluğu semptomlarının azaltılmasına veya tersine çevrilmesine yardımcı olabilmektedir. Bu nedenle, bu çözüm kısa süreli hafıza kaybını tedavi etmek için mükemmel bir seçenektir. Bu çözümler kullanılırken, kısa süreli hafıza kaybını önlemeye yardımcı olabilecek birkaç ipucu vardır ve bu ipuçları aşağıdaki gibidir:
• Yeterli uymak
• Düzenli egzersiz yapmak
• Bulmaca çözmek ve beyni zorlayan başka aktiviteler yapmak
• Evdeki karmaşayı ortadan kaldırarak dikkat dağıtıcı şeyleri azaltmak
• Bir yapılacaklar listesi oluşturmak ve programlara bağlı kalmak
Çoğu zaman, kısa süreli hafıza kaybı yaşlanmanın parçasıdır ve oldukça yaygın bir durumdur. Genellikle etkilenen bireyde pek çok sorun yaratmaz, çünkü bağımsız olarak çalışma yeteneklerini etkilememektedir. Bununla birlikte, kişinin kısa süreli hafıza kaybı altta yatan bir tıbbi sorunundan kaynaklanıyorsa, etkili sonuçlar için derhal durumu için tıbbi tedaviyi uygulaması önerilir. Bu durumun günlük hayatını etkilediğini düşünüyorsa, derhal uzman bir doktora danışmalıdır. Kısa süreli hafıza kaybı olan birine yardım etmek işini kolaylaştırabilir. Kısa süreli hafıza kaybı olan kişiler için yapılabilecekler aşağıdaki gibidir:
• Etkilenen kişiye esnek davranmak ve sabırlı olmak
• Etkilenen kişiye, yeni aktiviteleri daha basit adımlara bölerek ayrıntıları hatırlamasına yardımcı olmak
• Etkilenen kişiye soru sormak yerine daha fazla sözlü ipuçları vermek
• Etkilenen kişiye bir rutin oluşturmak
• Etkilenen kişi için bir kağıda önemli şeyler yazmak
• Etkilen kişiyi yalnız bırakmamak
Hafıza problemi olması her zaman bireyin Alzheimer hastalığı olduğu anlamına gelmemektedir. Ayrıca yaşlanma, altta yatan diğer sağlık sorunları, bilişsel sorunlar veya demans, hafıza ile ilgili sorunları da tetikleyebilir. Çoğu kısa süreli hafıza kaybı vakası, ilerleyen yaşın bir sonucudur ve bu nedenle çok ciddi değildir. Bununla birlikte, bunama veya beynin yaralanması gibi altta yatan koşullar hafıza sorununun sebebi ise, tedavinin zamanında gerçekleşmemesi halinde başka komplikasyonlara yol açabilmektedir. Stres ve kaygı unutkanlığa neden olabilmektedir, stres, depresyon ve anksiyete gibi zihinsel bozukluklar unutkanlığı, konsantre olma zorluğunu, karışıklığı ve diğer bilişsel sorunları tetikleyebilmektedir. Gelişen kısa süreli hafıza kaybı kişinin yaşam koşullarını etkiliyorsa ve tedavi olmayı istiyorsa bir doktora görünmelidir.
Kaynakça:
livescience.com
study.com
southerncross.co.nz
helpguide.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu