Klonlama, büyük bir özenle seçilerek izole edilmiş, ilgi çekici özelliklere sahip tek bir hücreden bir hücre dizisi geliştirme tekniğidir. Bakteriler, böcekler, bitkiler veya hayvanlar gibi organizmaların aseksüel olarak çoğaltılmalarıyla ortaya çıkan, genetik olarak benzer bireylerin benzer popülasyonlarının üretilme sürecidir. Biyoteknolojide klonlama, DNA’nın kısımlarının (molekül klonlama), hücrelerin (hücre klonlama) veya organizmaların (organizma klonlama) kopyalarını oluşturmak için yapılan işlemleri ifade eder. Dolayısıyla, bir klon, bir hücreden, onun tam bir kopyası olarak türetilen hücre ya da hücreler bütünü (kültür, dokular, organizma) olarak tanımlanabilir.
Eşeysiz üreme, tek bir ebeveynin organizmasından, başka bir genetik materyal eklenmeden yeni organizmaların yaratılmasıdır. Belirli bir organizmanın aseksüel üremesi ile elde edilen tüm yeni organizmalar, hücrelerinin çekirdeğinde bir dizi özdeş genlere sahiptir ve bir klon oluştururlar.
Doğada aseksüel üreme, bitkilerde ve bazı omurgasız hayvanlarda görülür. Genetik açıdan benzer bireyleri doğurur. Aksine, eşeyli (seksüel) üreme, genetik olarak farklı bireyler üretir. Evrimin ve doğal seleksiyonun kaynağındaki bu çeşitlilik o kadar önemlidir ki, neredeyse tüm hayvanlarda, solucanlarda, böceklerde ve omurgalılarda kendini gösterir. Ya normalde eşeyli üreme kaynaklı canlılar üzerinde eşeysiz üreme deneyleri neden yapılıyor? Aslında, uzun yıllar boyunca biyologlar erken gelişimin ve hücre farklılaşmasının mekanizmalarını anlamak için, omurgalılarda, amfibiyenlerde ve memelilerde aseksüel üreme deneyleri yaptılar.
Eşeyli üremede, bir erkek ve bir dişi organizmanın birleşmesinden sonra ortaya çıkan, genetik materyalleri rasgele karışan, genetik bakımdan birbirinden farklı olan (gerçek ikizler dışında), yeni organizmalar söz konusudur. Dolayısıyla, bu tip canlılarda yapılan aseksüel üreme deneylerinin sonuçları klonlama olarak tanımlanmaktadır.
İki tür klonlama vardır. Bir yavrunun doğumuna yol açan üreme sağlayıcı klonlama ve üreme sağlamayan klonlama. Üreme sağlamayan klonlama kavramı, iki tür tekniği kapsar. Birincisi, teşhisler ve terapötik araştırmalar açısından çok önemli olan, embriyonun oluşumunu kendiliğinden gerçekleştiremeyen, embriyonik veya yetişkin kökenli hücrelerin üretimi ve kültürü, yani manipülasyonla bir embriyo elde edilmesidir. İkincisi, hücresel terapi amacıyla immüno-uyumlu hücreler elde etmek için, gelişimi erken bir aşamada durdurulan embriyoların üretilmesidir.
Bu iki tip klonlamanın arkasındaki ihtiyaçlar ve itici güçler de farklıdır:
a) Terapötik klonlama: İnsan embriyonik hücrelerini naklederek, fonksiyonları hasar görmüş veya yok olmuş organların yeniden yaratılmasında kullanılmaktadır. Parkinson veya Alzheimer hastalıklarına karşı savaşmak için sinir hücrelerini onarma çalışmaları örnek gösterilebilir.
b) Üreme klonlaması: Üreme alanında, biyolojik soyun devam etmesinin imkansız olduğu durumlarda (eşlerde kısırlık sorunu varsa), in vitro olarak bir embriyo elde edilmesini sağlamaktadır.
Kemik iliği nakline acilen ihtiyaç duyan, ama uygun bir donör bulamayan bir kanser hastası vakası, klonlamanın önemiyle ilgili verilebilecek iyi bir örnektir. Bir ovosit sayesinde, birkaç gün içinde nakil için kullanılacak hücre suşları üretilebilecektir.
Kaynakça:
-Andy Coghlan,”Human stem cells made using Dolly cloning technique”, New Scientist,(2013).
-John Harris,”On Cloning”, Routledge, London, (2004).
-Andrea L.Bonnicksen,”Crafting a Cloning Policy: From Dolly to Stem Cells”, Georgetown University Press, (2002).
Yazar: Oben Güney Saraçoğlu