Hafif aktiviteler yaparken nefesinin kesildiğini fark eden, ya da geçmeyen bir öksürük olan kişi öncelikle bu şikayetlerinin geçici olduğunu düşünebilir. Veya alternatif bir düşünce tarzı da yaşlanmanın bir parçası olduğunu düşünebilir. Ancak bu sorunlar, daha yaygın olarak KOAH olarak adlandırılan kronik obstrüktif akciğer hastalığının belirtileri de olarak ortaya çıkabilir. KOAH ile akciğerler artık ihtiyacı olan tüm havayı alamayacak bir hale gelir.
ABD’de 16 milyondan fazla insan KOAH ile yaşamaktadır. Milyonlarca kişinin hastalığa sahip olma olasılığı daha yüksektir, ancak çoğu zaman bunun farkında değillerdir. Semptomlar ilk başta hafif olabilir ve zamanla kötüleşebilir. Michigan Üniversitesi’nde KOAH eğitimi alan Dr. Janet Larson, “KOAH’lı bazı insanlar yürümeye çalıştıklarında veya herhangi bir fiziksel aktivite yaptıklarında çok nefes darlığı çektiklerini belirtmektedir. Bazılarının ise sürekli öksürükten rahatsız olduklarını belirtmektedirler.
Bu kişiler ayrıca göğüslerinde sıkışma hissedebilir, nefes alırken hırıltı veya ıslık veya gıcırtılı benzeri bir ses hissedebilir. Ayrıca aşırı yorgun veya bitkin hissedebilirler. San Francisco California Üniversitesi’nde akciğer uzmanı olan Dr. Prescott Woodruff, “Fakat birçok insan semptomları tanımadığını veya bir hastalıktan kaynaklanabileceğini bilmediklerini belirtmektedir. KOAH iki ana durumu içerir. Amfizem denilen birinde, akciğerlerin içindeki doku parçalanır. Kronik bronşit olarak adlandırılan diğerinde ise hava yolları tahriş olur ve iltihaplanma belirtileri gösterir . KOAH’lı hastası olan birçok bireyde her iki belirtilerde görülmektedir.
Woodruff, “KOAH için yapabileceğimiz birçok şey var” olduğunu belirtmektedir. Çoğu KOAH hastası yaşam kalitesini, bazıları ise yaşam beklentisini artırabilir. Bu yüzden insanların semptomları tanıması ve bu konuda yardım alabilecekleri noktaları iyi tayin etmeleri gerekir.
Akciğer Tahrişini Azaltma
Sigara, hastalık için ana risk faktörüdür. Ancak KOAH geliştiren insanların dörtte biri hiç sigara içmemiştir. ABD’de sigara içen insan sayısı son on yılda düşüş göstermektedir. Washington Üniversitesi’nde çevrenin kronik hastalıkları nasıl etkilediğini araştıran Dr. Joel Kaufman, bu sigaradaki azalma göz önüne alındığında, kronik akciğer hastalığı miktarı beklenilen kadar hızlı azalmadığını belirtmektedir.
Bu anlamda KOAH hastalığında diğer faktörler de rol oynayabilir. İkinci el duman, (sigara içen diğer insanlardan gelen havadaki duman) ciddi bir risk faktörüdür ve diğer faktörler arasında kişinin yaşı, cinsiyeti, nerede yaşadığı ve çalıştığı gelir. Bunun yanında KOAH, kadınlarda ve 40 yaş üstü kişilerde daha sık görülür. AAT eksikliği adı verilen nadir bir genetik bozukluğa sahip kişiler de yüksek risk altındadır. 
KOAH ayrıca kırsal topluluklarda kentsel olanlara kıyasla yaklaşık iki kat daha yaygındır. Bunun nedeni büyük ölçüde bu toplulukların daha yüksek sigara içme oranlarına sahip olmasıdır. Bazı kimyasal duman ve toz türleri de dahil olmak üzere diğer maddelere uzun süreli maruz kalma da KOAH riskini artırabilir. Yakın tarihli bir çalışmada, Kaufman ve ekibi, hava kirliliğinin yüksek olduğu bölgelerde yaşayan insanların akciğerlerinde zamanla daha fazla amfizem benzeri değişiklikler tespit etmiştir. Kaufman, bunun tüm topluluklar için potansiyel olarak azaltılabilecek ek risk faktörlerini vurguladığını açıklamaktadır. Bu riskler hakkında ne kadar çok şey anlaşılırsa ileriye dönük hava kalitesi iyileştirmelerini o kadar etkili bir şekilde hedef belirlenebilir.
Yaşam Kalitesini Artırma
Woodruff, şu anda geçmişte sigara içen veya sigara içen kişilerin, doktorlarıyla konuşmamaları gerektiğinde, kendilerini damgalanmış ve utanmış hissedebileceklerini belirtmektedir. Ve maalesef bu şekilde düşünerek ihtiyacı olan yardımı almayan devasa bir KOAH nufüsü vardır. Şayet bir kişide KOAH semptomları varsa, sağlık uzmanıyla görüşmelive gereken testleri yaptırmalıdır. KOAH’ı teşhis etmek için kullanılan ana teste spirometri denir. Bu testte, küçük bir makineye bağlı bir boruya nefes üflenirken, böylelikle ciğerlerin ne kadar kapasite ile çalıştığı belirlenir. Buna solunum fonksiyon ve efor testi denir.
Bazı kişilerin ayrıca görüntüleme veya kan testlerine ihtiyacı olabilir. Bu testler, KOAH’larının şiddetli olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca semptomların diğer olası nedenlerini de ekarte edebilirler. KOAH tedavileri henüz bu hastalığı tam olarak tedavi edecek düzyde değildir. Ancak kötüleşme hızını yavaşlatabilir ve kişinin kendini daha iyi hissetmesini sağlayabilir. İlaçlar bazı kişilerin daha kolay nefes almasına yardımcı olabilir. Bunlar, hava yollarını açmaya veya iltihabı azaltmaya yardımcı olan ilaçları içerir.
Şiddetli KOAH’lı kişilerin oksijen tedavisine ihtiyacı olabilirken, bazılarının ameliyata ihtiyacı olabilir. Ancak ameliyat genelde ilaç almaktan artık fayda görmeyen KOAH ghastaları için uygulanan bir prosedürdür. Pulmoner rehabilitasyon da durumu tedavi etmek için kullanılabilir. Bu programlar, yeni nefes alma stratejileri öğrenmesine, vücudun dayanıklılığını ve gücünü artırılmasına ve enerjinin korunmasına yönelik hareket etmeye yardımcı olur. Ayrıca zihinsel sağlık bakımı ve beslenme danışmanlığını da içerebilirler.
Larson, “KOAH’lı kişiler, fiziksel olarak en az aktif olan kişilerden bazıları olma eğiliminde” olsuğunu belirtmektedir. Ve çoğu KOAH hastasının diğer insanlara ayak uyduramamaktan utandıklarını dile getirmektedir. Bu, durum eskiden zevk aldıkları aktivitelerden kaçınmalarına neden olabilir. Larson ve ekibi, KOAH’lı kişilerin günlük yaşamlarına hafif fiziksel aktivite eklemek için bir programı test etmektedirler. Yürüme ve güç egzersizleri için bant kullanma gibi hafif fiziksel aktiviteler, bu KOAH hastalarının sağlıklarını ve enerji seviyelerini iyileştirebilir.
Larson’a göre; egzersiz daha yapılabilir bir şekilde programlanırsa, hastalık alevlendiğinde dönemlerin ardından iyileşme sonrası tekrar egzersizlere kendiliğinden başlanabilir. Programın erken bir çalışmasında, KOAH’lı kişiler aktivite seviyelerini günde yarım saatten fazla artırmışlar, ve rehabilitasyon programları hakkında daha fazla bilgi edinmek için sağlık uzmanları ile görüşmeyi tercih etmişlerdir.
Kişiselleştirme Tedavileri
KOAH için hala daha iyi tedavilere ihtiyaç vardır. Bilim adamlarının öncelikle hastalığın insanlar arasında nasıl farklılık gösterdiği hakkında daha fazla bilgi edinmesi gerekmektedir. Woodruff’ a göre KOAH’ın değişik alt tiplerini tanımlanarak, yeni tedaviler bulunabilir ve böylelikle altta yatan belirli sorunlar çözeümlenebilir. Yakın tarihli bir çalışmada, Woodruff’un ekibi böyle bir alt tip belirlemiştir. Mevcut veya eski sigara içenlerin çoğunun spirometri testinde normal sonuçlar verdiğini, ancak yine de kronik öksürük veya nefes almada zorluk gibi başka KOAH semptomları olduğunu belirlenmiştir.
Araştırmacılar şimdi, KOAH ilaçlarının bu alt tipe sahip kişilerin kendilerini daha iyi hissetmelerine ve tam gelişmiş KOAH geliştirmelerini önlemeye yardımcı olup olamayacağını test etmektedirler. Aynı araştırma ekibi Ekip ayrıca KOAH’lı bazı kişilerin akciğerlerinde astıma benzeyen bir tür iltihaplanma olduğunu bulmuştur. Bu, KOAH’ın başka bir alt tipi olabilir. Şimdi astım ilaçlarının bu hastalarda semptomları azaltmaya yardımcı olup olmayacağını test etmektedirler. Şimdilik, yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlar, KOAH’lı kişilerin semptomları yönetmesine yardımcı olabilir. Daha iyi nefes almalarına yardımcı olacak ipuçları için yeni çalışmalar yapılmakta ve bu çalışmalar umut vaat etmektedir.
Kaynakça:
https://www.dovepress.com/improving-the-quality-of-life-in-patients-with-chronic-obstructive-pul-peer-reviewed-fulltext-article-COPD
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7246922/
https://www.webmd.com/lung/copd/copd-treatments-improving-your-quality-of-life
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu