Günümüzde veteriner tıbbındaki gelişmelerden dolayı evcil hayvanların bakım ihtiyaçları daha iyi anlaşılmaktadır. Bu sayede köpekler daha uzun yaşamaya başlamışlardır ve 18 yıl veya daha uzun yaşamaları daha yaygın hale gelmiştir. Bu uzatılmış yaşam beklentisi ile bazı özel sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Yaşlı köpeklerin ortak problemleri arasında enerji tükenmesi ve insanlarda meydana gelen problemlere benzer diğer fiziksel problemlerden olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, köpek bakan kişiler yaşlanmanın köpekler üzerindeki nörolojik etkilerini merak etmektedir. Köpekte rastlanan davranış değişikliklerinin farklı bir sorundan kaynaklanmadığından emin olmak için olası tüm belirtilere bakmak önemlidir. Aşağıda köpeklerin yaşlılık sürecinde yaşayabileceği olası nörodejeneratif problemlere yer verilmektedir.
Köpek Bilişsel İşlev Bozukluğu (CCD) Nedir?
Demans, beynin düzgün çalışmasını engelleyen birçok beyin hastalığı için kullanılan geniş bir terimdir. Sonuç sadece beyin fonksiyonunda değil, aynı zamanda davranış ve diğer bedensel fonksiyonlarda da bir problemdir. Köpek demansı aslında aynıdır. Davranış ve sağlık sorunlarına yol açan nörolojik bir bozulmadır. Ancak, tezahürü farklı gerçekleşmektedir.
İnsanların çoğu sözlü olarak iletişim kurarlar ve başkalarıyla konuşurken belli bir mesafe koymaya çalışırlar. Çünkü insan davranışları gelişmiştir ve bireye özgüdür. Köpeklerde kendi çaplarına göre birer bireylerdir ve insanları şaşırtacak bazı davranışları vardır. Ancak, çoğu insanın yapabileceği gelişmiş fonksiyonlara sahip değillerdir. Ayrıca sözlü iletişim kurma becerisine de sahip değiller. Bir köpek köpek demansı geliştirdiğinde, ilk başta tespit etmek zor olabilir. Onların kafa karışıklığı o kadar açık olmayabilir, çünkü anormal davranışlarının kendilerini nasıl gösterdiğini görmek için mücadele edebilirler.
Farklı demans türlerini belirleyebilecek birçok insan çalışması da vardır. Bu yüzden köpek demansına sıklıkla Alzheimer hastalığı da denir. Ancak, bu teknik olarak doğru değildir. Bu nedenle, veteriner hekimliği köpek demansına köpek bilişsel işlev bozukluğu (CCD) veya köpek bilişsel işlev bozukluğu sendromu (CDS) tanımlaması yapmaktadır.
Köpekler de yaşlandığında, insanlarda olduğu gibi birçok farklı şekilde bozulmalar gösterirler. Bu nedenle yaşlı bir köpeğe bakmak, genç hayvanlardan farklıdır. Köpekler, cins ve bireye bağlı olarak 7 yaşından sonra yaşlılık dönemine girmektedirler. Bununla birlikte, yaşlanma süreci uzatılabilir ve önemli ölçüde CCD oluşmayabilir. Demans gelişen köpekler bunu en sık 11 ila 15 yaşları arasında geliştirmektedir. İnsan Alzheimer hastalığı kadar üzerinde çalışılmasa da, köpek demansı belirlenebilir semptomlar göstermektedir.
Köpek Bilişsel İşlev Bozukluğu Belirtileri
Yukarıda belirttilen gibi, köpek bilişsel işlev bozukluğu sendromuyla ilişkili sorunların çoğu davranışla ilgilidir. Ancak, köpekleri de etkileyen fizyolojik semptomlar vardır. Evcil hayvan bakıcıları köpeklerinin demansdan mustarip olduğundan endişeleniyorsa dikkat etmesi gerekenler bazı belirtiler vardır. Bu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
• Davranış değişiklikleri: Köpeklerin; bakıcıları eve döndüğünde heyecan duymaları çok yaygın bir durumdur. Demans’dan mustarip bir köpek bunu bu kadar sık yapamaz, hatta kişinin kim olduğunu kafasında toparlayamaz. Yapılan çağrılara cevap vermeyi bırakabilir, belirli komutları karıştırılabilir veya bir zamanlar kolay olan numaraların nasıl yapıldığını unutabilir. Bu, sadece yaşlanma nedeniyle oluşabilecek davranış değişikliklerinden farklıdır.
• Oryantasyon bozukluğu: Demans problemi yaşayan bir köpek amaçsızca dolaşabilir, nerede olmaları gerektiği veya nereye gitmeleri gerektiği konusunda karışıklıklar yaşayabilir. Dışarıda yürüdüklerinde, nerede olduklarından emin olmadıkları için kaybolabilirler. Kaçmak köpek demansı ile ilgili tek endişe değildir. Bir köpek CCD’ye maruz kaldığında, bir yerden kalkmak istemedikleri için bakıcısı şaşırtabilir. Ama bu genellikle bilişsel işlevleri azaldıkça yaşadıkları korku nedeniyledir.
• Anormal uyku: Köpeklerin rutin olan uyku düzeni CCD’den mustarip olan köpeklerde değişebilir. Daha önce olduğu gibi uyuyamayabilirler veya farklı uyku düzenlerine sahip olabilirler.
• Kaybedilen ilgi: Köpekler, top ya da farklı oyunlar oynayarak bazı aktivitelerin tadını çıkarabilirler. CCD’li köpekler bu aktivitelere ilgi duymayabilir ve genel aktivitelerini tamamen azaltabilir. Ayrıca, daha önce sevdikleri bazı oyuncaklar ile oynamaktan hoşlanmayabilir veya bir ailenin sosyal hiyerarşisini unutabilirler. Bu köpek depresyonu ile karıştırılmamalıdır.
• İnkontinans: Köpek demansı olan köpekler bazı komutları unutabildiklerinden, tuvalet rutinleri de unutabilirler. Bu, evde yavru olduklarındaki dönemdeki gibi idrar yapma veya dışkılama anlamına gelir. Bununla birlikte, inkontinansın başka bir tıbbi sorunun belirtisi olmadığından, özellikle yaşlılıkta daha kötü hale geldiğinden emin olmak çok önemlidir.
• İştah değişikliği: Çoğu sağlıklı köpeğin iştahı açıktır ve yemekten zevk alır. Demansdan mustarip köpekler ya çok fazla ya da çok az yemek yiyebilir. Yine iştahsızlık, çeşitli fiziksel ve psikolojik sorunların belirtisi olabilir.
Zira bir hastalığın semptomlarını bir başkasıyla karıştırmamak için dikkatli olunması gerekir. Bu nedenle, doğru bir teşhis koymak için uzman bir veterinere götürmek en doğru karardır. Veteriner kanin bilişsel işlev bozukluğunun varlığını onaylayacak ve aynı zamanda tedavi bilgisi sağlayacaklardır.
Köpek Demansı veya CCD Nedenleri
İnsanlarda olduğu gibi köpeklerde de alzheimer hastalığı ve demansın kesin sebebi belirlemek zordur. Araştırmacılar CCD’ye götürmede bazı genetik faktörler olabileceğini öne sürmektedirler. Bilinen şey, CCD’nin beyinde beta-amiloid olarak bilinen bir protein oluşumuna yol açtığıdır. Bu protein birikimleri çürüklerin dişlerde nasıl birikebileceğini gösteren plak olarak bilinir. Ek olarak, sinir hücreleri yaşlı köpeklerde de ölmektedir. Bunların her ikisi de bilişsel işlevlerin azalmasına katkıda bulunur.
Köpek Demansı veya CCD Teşhisi
CCD’ye yapılan klinik araştırma nispeten sınırlı olduğundan, tanı testleri benzer şekilde sınırlıdır. Bir CCD tanısı köpek bakıcısı ile başlamaktadır. Davranış değişiklikleri not edilmeli ve bu değişiklikleri korelasyon belirtileriyle ilişkilendiren bir veteriner hekime iletilmelidir. Yaşlı köpeklerde değişikliklerin anormal olup olmadığını belirlemek için veteriner tarafından bir anket düzenlenecektir. Ne yazık ki bu tanı sınırlı olan köpeklerde bilişsel sorunların farkındalığına dayanmaktadır. Washington Eyalet Üniversitesi Veteriner Eğitim Hastanesine göre, hatta birçok veteriner uzmanları CCD ve kapsamı konusunda bilgisizdir. Sonuç, hastalık teşhisi konan köpeklerin% 2’sinden daha azdır. Bu, birçok kişinin hala köpekler demans alabilir mi? Diye sormasının nedenlerinden biridir.
Farklı tanı yöntemleri de vardır. Davranışsal değişikliklerin ölçülmesi, bireyin sahibinin semptomları ve veteriner deneyimini farklılaştırma yeteneğine bağlı olacaktır. Daha ileri bilgiye sahip bazı veteriner klinikleri, komutlara motorlu ve duyusal yanıtları izlemek için nöropsikolojik testler kullanabilir. Daha derinlemesine bir analiz yapılmadığında, CCD’nin ne olduğunu ve yaşlanma nedeniyle normal psikolojik ve fizyolojik düşüşün ne olduğunu belirlemek zor olabilir.
Köpek Demansı veya CCD Tedavisi
Doğru bir tanı sadece bir veteriner tarafından yapılabilir, ancak bu bile yetmeyebilir, bu yüzden kişiyi bir uzmana yönlendirmeleri gerekir. Profesyonel olan kişi, köpek bilişsel işlev bozukluğu için bir tedavi olmadığını bilmek önemlidir. Tedavi, semptomların etkilerini yönetmeye ve azaltmaya dayanır. En önemli tedavi yöntemlerinden biri pratiktir ve insanlardaki Alzheimer tedavisine benzer bir yöntemdir. Köpekte bu durum daha fazla kafa karışıklığına neden olacağından dolayı çevre şartları sadeleştirilmelidir. Dağınık bir ev ortamı varsa, dağınıklık mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Bu, köpeğin evde daha kolay manevra yapmasını ve oryantasyon bozukluğunu azaltmasını sağlar.
Ayrıca, yemek yeme zamanlarına sadık kalınarak, aynı anda egzersiz yapmak için dışarı çıkarılmalı ve onlarla uygun miktarda zaman geçirilmelidir. Bu rutin aktivitelerde güçlendirilmeye çalışılmalıdır. Bir rutine devam edilmesi gerekmesine rağmen, egzersiz ve bilişsel oyunlarda (örneğin oyuncaklar kullanmak veya zeka oyunları oynamak) artışın ve CCD’nin etkilerini azaltmaya yardımcı olacağına inanılmaktadır. Köpek demans semptomlarını olumlu yönde etkileyebilecek bir diğer önemli tedavi seçeneği diyettir. Bazıları köpekler için doğal diyetlerin kullanılmasını tavsiye ederken, bu tedavinin etkinliğini kanıtlamak için yeterli bilimsel desteği yoktur. Ayrıca, köpekler için yaşamlarının korunmasız bir aşamasında hayati beslenmeyi reddetme riski taşımaktadır.
Bazı araştırmalar, bir köpeğin diyetine eklenmiş orta zincirli trigliseritlerin (MCT) kullanımında olumlu tepkiler görmüştür. Eklenen miktar, çalışmanın köpekler için yemeğin ne kadar iştah açıcı olduğunu etkilemiştir. Çalışma ticari köpek maması şirketi Purina tarafından gerçekleştirilmiş, ancak Kanada Hayvancılık Konseyi’ne (CCAC) uygun olarak, bu çalışmayı yürüten Kanadalı bir araştırma kuruluşu olan CanCog Technologies ile birlikte yapılmıştır. Sonuç, en azından diyetin belirtileri hafifletme potansiyeline sahip olmasına rağmen, tam olarak hangi diyetin demanslı köpeklere ne gibi faydalar sağlayabileceğini bilmek için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
Demanslı bir köpeğe bakmada en önemli faktör çok fazla sevgi göstermektir. Şayet demanslı bir köpek kendisini güvensiz veya huzursuz hissediyorlarsa, güvence ve rahatlık sağlamak için bakıcısı tarafından elinden gelenin en iyisini yapılması gerekecektir.
Demans Olan Bir Köpek Ne Kadar Süre Yaşayabilir?
Köpeklerin demans olup olmadığını öğrendikten sonra, en büyük sorulardan biri yaşam beklentisidir. Fazla tanı konmamış vaka ve kesin araştırma eksikliği nedeniyle, cevaplanması zor bir sorudur. Her bireysel vaka, köpek demansının yaşam süresini belirleyen kendi faktörlerine sahip olmaktadır. Bununla birlikte, bazı raporlar, CCD tanılı köpeklerin, aldıkları tıbbi ilginin artması nedeniyle daha uzun yaşayabileceğini göstermektedir. CCD’li bir köpek bezgin veya unutkan olabilir, ancak bu onların mutsuz bir hayata sahip olacağı anlamına gelmez. Ne yazık ki, hastalık ilerledikçe, bu yaşam kalitesinin düşmesi muhtemeldir.
Demansı bir köpeğin yaşam süresi, köpeğin sahip olduğu bireysel şartlara ve etrafındaki koşullara bağlı olmaktadır. Özellikle köpeğin saldırganlığı söz konusuysa bu durum veteriner hekimle konuşulmalı, böylece onlar ve çevresindekiler için en iyi seçeneklerin tespit edilmesi sağlanmalıdır.
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu