COVID-19 şüphesiz son bir buçuk yılda dünya çapında milyonlarca insanı etkiledi. Temelde, İngiltere, Hindistan, Brezilya ve diğer birçok ülkede çeşitli mutant viral örnekler şeklinde kendini gösteren koronavirüs, SARS-CoV-2 suşu tarafından tetiklenen üst solunum yollarının bulaşıcı bir hastalığıdır. Bununla birlikte, COVID-19’lu pek çok kişi kuru öksürük, ateş, nefes almada zorluk ve boğaz ağrısı gibi nazofaringeal sistem ve akciğerlerde yaşanan tipik semptomların yanı sıra, mide ve bağırsaklarında rahatsızlık bildirmektedir.
Korona pozitif hastaları tedavi eden doktorlar, COVID-19’un etkilerinin yalnızca burun, boğaz, akciğerler ve göğüsteki solunum organları ile sınırlı olmadığını, aynı zamanda deri döküntüleri, baş ağrıları olarak ortaya çıktığını ve hatta beyin ve bağırsaktan işleyişini engelleyebileceğini belirlemişlerdir. Bilim adamları ve tıp araştırmacıları, yalnızca burun sürüntüsü, boğaz sürüntüsü ve kanında değil, aynı zamanda COVID-19’lu kişilerin dışkı örneklerinde de SARS-CoV-2 koronavirüs suşu izleri bulduğunda bu tespitleri daha da doğrulanmıştır.
COVID-19 testi pozitif çıkan tüm bireyler gözle görülür bağırsak sorunlarıyla karşılaşmasa da, hafif mide ağrıları ve iştahsızlık gibi küçük belirtiler bile enfeksiyon belirtisi olabilir. Bu nedenle, COVID-19’un sindirimi nasıl engellediğini anlamak ve bu koronavirüs belirtilerine dikkat etmek hayati önem taşımaktadır. Bu yazıda koronavirüs ile enfekte olmuş kişilerde ortaya çıkan sindirim şikayetleri üzerine bilgiler bulunmaktadır.
Koronavirüs Enfeksiyonunu Belirten 5 Sindirim Şikayeti
Koronovirüs ile enfekte olan kişilerde görülen sindirim sistemi şikayetleri her ne kadar yaygın olmasa da bu hastalığın tespiti için bilinmesi gerekir. Vakalardan belirlenen koronavirüs sindirim sistemi şikayetleri şu şekildedir;
İshal
İshal, sağlıklı bir bireydeki hacimli dışkıya kıyasla çok sıvı ve sulu bir dokuya sahip dışkıların geçişidir. Gevşek dışkılar viral enfeksiyonlar sırasında nadir değildir ve bir kişi grip olduğunda veya hatta başka bir bakteriyel veya parazit enfeksiyonu olduğunda ortaya çıkar. Ancak günde en az 3 kez veya daha fazla ince, sulu dışkı geçirme sıklığı kuru öksürük, soğuk algınlığı, ateş ile birlikte oluyorsa COVID-19 anlamına gelebilir ve vakit kaybetmeden test yaptırılması önerilir. Yapılan test sonuçları olumluysa böylelikle kişiye en uygun tıbbi tedaviye geçilmesi gerekir.
Karın ağrısı
Mide ağrısı, çocuklardan genç yetişkinlere ve yaşlılara kadar her yaştan insanda en sık görülen mide sorunudur. Bu genellikle diyette ve bol su alımında küçük değişikliklerle azalırken, iki günden fazla süren sıvılar, karın ağrıları hemen bir doktor tarafından kontrol edilmelidir. SARS-CoV-2 viral vektörleri hücrelerdeki ACE-2 reseptörlerine bağlandığından ve bu proteinler sadece solunum dokularında değil aynı zamanda gastrointestinal dokularda da bulunduğundan, karında sürekli ağrı COVID-19 sinyali verebilir.
İştah kaybı
COVID-19, sağlıklı hücreleri ve dokuları istila eden koronavirüs ile vücudu zayıflatır. Ayrıca birçok insanda koku ve tat alma duyusu kaybı da gösterir. Anosmi ile birleşen aralıksız yorgunluk, ageusia, güçlü bir aroması ve hoş tadı olan çoğu gıda damağa yumuşak geldiğinden, COVID-19’dan etkilenen bireylerde her zaman iştah azalmasına neden olur. Ayrıca koronavirüs enfeksiyonuna bağlı öksürük, ateş, koku kaybı ve ishal gibi durumlarda iştah kaybına neden olur ve kişi normalden daha az besin tüketir.
Mide bulantısı ve kusma
Bulantı ve kusma, COVID-19’lu çocuklarda yetişkinlerden daha fazla görülür. Bununla birlikte, bu belirtiler bazen yaşlı yetişkinleri de daha fazla etkileyebilir. Bunun olmasının nedeni, bir kez yutulan yiyeceklerin ağızdan yemek borusu, yani yemek borusu yoluyla, parçalandığı mide ve bağırsaklara yavaş yavaş emilmesidir. Koronavirüs enfeksiyonu mide ve bağırsaklardaki hücre ve dokuların normal işleyişini engellediği için sindirilen besinler bağırsaklara yerleşmez ve kusarken dışarı atılır.
Asit reflü
Yemek borusunu kaplayan dokular oldukça kırılgandır ve bu nedenle mide asitleri ters yönde tübüler yapılara aktığında yemek borusunu tahriş eder ve asit geri akışını tetikler. Midenin duvarları güçlü bir şekilde inşa edilmiştir ve hücreleri gıda parçacıklarını sindiren asit salgılarından korur. Ancak bu mekanizma, COVID-19 enfeksiyonu vakalarında olduğu gibi düzgün bir şekilde gerçekleşmezse, yemek borusuna zarar veren ve mide ekşimesine neden olan asit reflüsü meydana gelebilir. Asit reflü sağlıksız beslenme nedeniyle ortaya çıkabilse de, öksürük ve ateşle birlikte olduğunda COVID-19 için test yaptırılması önerilir.
COVID-19 Enfeksiyonu Sırasında İshal
Şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2/COVID-19) pandemisi dünya çapında bir acil durumdur ve artan sayıda ishal vakası bildirilmektedir SARS-CoV-2 enfeksiyonu tanısı doğrulanmış hastalarda diyare ve bağırsak iltihabı mekanizmasını belgeleyen çalışmaları belirlemek için Mart 2020’ye kadar yapılan klinik çalışmalar, vakaların %2 ila %50’si arasında değişen bir diyare insidansı göstermektedir. Solunum semptomlarından önce gelebilir veya onu takip edebilir. Yapılan birçok analizde, genel olarak %10,4’lük bir diyare başlangıcı yüzdesini ortaya çıkardı.
SARS-CoV, S proteini hazırlama için anjiyotensin dönüştürücü enzim 2’yi (ACE2) ve serin proteaz TMPRSS2’yi kullanır. ACE2 ve TMPRSS2 sadece akciğerde değil, aynı zamanda ince bağırsak epitelinde de eksprese edilir. ACE2 ayrıca üst yemek borusu, karaciğer ve kolonda ifade edilir. SARS-CoV-2’nin ACE2’ye bağlanma afinitesi, SARS-CoV ile karşılaştırıldığında önemli ölçüde daha yüksektir (10-20 kat).
Yapılan bir çalışma raporunda nazofaringeal sürüntülerden daha uzun bir zaman periyodunda saptanabilir dışkıda viral RNA dökülmesini göstermektedir. Mevcut tedavi destekleyicidir, ancak birkaç seçenek umut verici görünmektedir ve bu araştırma konusudur. İshal, SARS-CoV-2 ile enfekte hastalarda sık görülen bir semptomdur. Artan kanıtlar, tarama ve teşhis algoritmalarının hızlı ve etkili bir şekilde değiştirilmesine duyulan ihtiyacı gösteren olası fekal oral iletimi gösterir. COVID-19 ile enfekte hastalarda ishali önlemek, yönetmek ve tedavi etmek için en uygun yöntemler yoğun araştırmaların konusudur.
Koronavirüs salgını ile birlikte sağlık ile ilgili bir çok çok konu ve faktör araştırmacılar tarafından ele alınır hale gelmiştir. Gün geçmiyor ki yeni bilgiler yeni vaka raporları ortaya çıkmasın. Zaman geçtikçe hastalık ile ilgili belirtiler, tedavi yöntemleri, etkili önlem ve tedavi yolları ile ilgili bilgiler edinilmekte bu da bu hastalığın daha iyi tanınır kılmaktadır. Sindirim sisteminde korona virüs nedeni ile çıkabilecek bu şikayetler soğuk algınlığı sahil birçok hastalıkta görülebilir niteliktedir. Bu yüzden bu şikayetlerin görülmesi illa korona virüs olunduğu anlamına gelmez iken, diğer semptomlar ile birlikte görüldüğünde bu riskin de değerlendirilmesi gerekir. Böylelikle daha kısa sürede en etkili tedavi yöntemi uygulanabilir.
Kaynakça:
https://www.webmd.com/lung/covid19-digestive-symptoms
https://www.uptodate.com/contents/covid-19-issues-related-to-gastrointestinal-disease-in-adults
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu