Ani oluşan şiddetli, istemsiz adale kasılmalarına kramp denir. Krampların kesin nedeni bilinmemekle birlikte kramp oluşumundan sorumlu birçok faktör vardır. Magnezyum, tuz, karnitin, potasyum gibi maddelerin eksikliği, yoğun egzersiz sonucu adale glikojenin azalması, adalenin oksijensiz kalması sonucu kramplar meydana gelir. Tansiyon hastaları kullandıkları ilaçlar nedeniyle tuz ve potasyum kaybı yaşarlarsa kramp oluşabilir. Hamilelik ve beslenme yetersizliğinde de karşımıza çıkmaktadır. Diyaliz tedavisi sırasından birden aşırı sıvının uzaklaştırılması ile kramplar oluşmaktadır. Isınmadan yapılan sporlarda kramp görülebilir. Özellikle menopoz döneminde kadınlarda bacaklarda nedensiz kas krampları sık görülür.
BULGU, BELİRTİ VE YAKINMALAR
Baldır adalelerinde sık rastlanır. Kol, sırt ve diğer adale dokusunda da olabilir. Şiddetli ağrıya neden olur. Ağrı nedeniyle kişi hareket edemez. Birkaç dakika sürebilir ve kendiliğinden geçer. Gece uykuda giren kramp kişiyi uyandırır.
TIBBİ TEDAVİ
E vitamini, kalsiyum ve magnezyum takviyeleri, verapamil ilaçlar, karbamazepin, kinin sülfat, klorokin fosfat ve fenitoin gibi tedaviler yararlı olabilmektedir.
Bazı hastalık ve ilaçlar krampları tetikleyebileceği için, neden varsa ona yönelik yaklaşımlar yapılır. Çeşitli periferik damar hastalıkları, endokrin bozukluklar, menopoz, diyabet, Parkinson hastalığı, doğum kontrol ilaçları, idrar söktürücüler veya diğer ilaçların kullanımı da dahil olmak üzere çeşitli faktörler krampları artırabilir.
DİYET DEĞİŞİKLİKLERİ
Sıvı alımı artırılmalıdır. Günde en az 8 su bardağı su içilmelidir. Hava sıcaklığı, terleme gibi faktörlere bağlı olarak gerekirse daha da artırılmalıdır. Kafeinli içecekler, gazoz ve alkol sıvı kaybını artıracağı için tüketilmemelidir. Vücutta yeterli sıvının bulunması, kasların daha iyi çalışmasını sağlar.
Yarım yağlı veya yağsız süt, peynir, yoğurt, kıvırcık lahana, karahindiba, yeşil sebzeler, roka, pazı, lahana, bamya, brokoli, yeşil fasulye, badem ve balık düzenli olarak tüketilmelidir. Bu şekilde yeterli kalsiyum desteği sağlanır.
Magnezyum içeren gıdalar sofrada bulundurulmalıdır. Koyu yeşil renkli sebzeler, susam, badem, fındık, fıstık, ceviz, kabak çekirdeği, balık, fasulye, mercimek, tam tahıllar (kahverengi pirinç, kinoa, darı, bulgur, karabuğday, kepekli makarna, arpa, yulaf), avokado, az yağlı süt, muz, kurutulmuş meyve (incir, erik, kayısı, üzüm), biner çikolata magnezyum ihtiyacını sağlamada yararlıdır.
Potasyum, kas kramplarının azaltılmasında yararlıdır. Kuru fasulye, soya, koyu yeşil yapraklı sebzeler, patates, kuru kayısı, kabak, kivi, kavun, az yağlı yoğurt, balık, avokado, mantar, muz, portakal potasyum ihtiyacını karşılayabilir.
Sıvı eksikliği, mineral dengesizlikleri, kronik böbrek yetmezliği, ishal gibi durumlarda kramp yakınmaları artabilir. Menopoz dönemi başta olmak üzere egzersiz veya çeşitli hastalıklara bağlı aşırı terleme nedeniyle potasyum, magnezyum, kalsiyum ve tuz kaybı gelişerek kas spazmları oluşabilir. Bu durumda buna yönelik, sıvı kaybını dengeleyici özel içecekler tüketilmelidir. Tuz, magnezyum ve potasyumdan zengin gıdalar tüketilmelidir.
YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ
Kas gerginliğini hafifletmek için, etkilenen bacak veya ayağa el hafifçe sürtülerek masaj yapılmalıdır. Hafif yapılan masaj kramp ve ağrının azaltılmasında yararlı olan kastaki kan akışını artırır.
Sırtüstü yatılarak bacaklar dizden bükülür ve kollar dize kavuşturularak dinler göğse bitiştirilir; bu pozisyonda ayak gergin tutularak dairevi hareketler çizilir. Kramp geçene kadar beklenir. Alternatif olarak, kramp giren bacak ve ayak parmak ucu yukarı gergin bir şekilde kaldırılarak kramp tamamen bitene kadar gergin bir şekilde beklenir. Yatağa gitmeden önce bu şekilde germe egzersizi yapılması gece kramplarını önlemede yardımcı olur.
Kramp giren bacağa/ayağa sıcak veya soğuk kompres uygulanmalıdır. Etkilenen kas boyunca buz, ovuşturularak uygulanır ya da sıcak bir banyo alınır. Bu uygulamalar kas krampını dinlendirir ve burada kasılmaya bağlı gelişen iltihabi şişliği azaltabilir.
Gece gelişen kramplarda uyuma şeklinin değiştirilmesi yararlı olabilir. Ayakların serbestçe hareketini sağlamak için sırtüstü yatılarak ayak parmaklarının yukarı doğru olması yararlıdır.
Gece kramplarını azaltmak için gündüz otururken bacak bacak üstüne atılmamalı, yüksek topuklu ayakkabılar yerine düz topuklu rahat ayakkabılar giyilmelidir.
Hamileliğe bağlı krampları azaltmak için destekleyici çorap giyilmesi, bölgesel sıcak uygulanması ve yatılırken bacakların yükseğe kaldırılması yararlı olabilir. Hamilelik sırasında bacaklarda kan damarları ve sinirler üzerindeki kilo alımına bağlı basınç artışı, kan akımındaki değişikliklere bağlı olarak ayak ve bacak krampları daha sık görülür.
Menopoz sonrası hormonal dengesizlik ve aşırı terlemeye bağlı bacak krampları sık görülür. Özellikle magnezyum desteğine iyi yanıt verir. Ayrıca magnezyumdan zengin gıda tüketilmesi de yararlıdır.
Düzenli egzersiz yapılması kas aktivitesini koruyarak kramp riskini azaltır.
ÖNERİLEN BESİN TAKVİYELERİ
Magnezyum: Özellikle hamilelerde görülen gece kramplarında yararlıdır. Pratik kullanımda menopoza bağlı görülen kramplarda da yarar sağlamaktadır. Günde 500 mg dozdan başlanır, kademeli olarak artırılır. İshal yapabileceği için gerekirse doz azaltılır.
Kalsiyum: Kalsiyum ihtiyacını gıdalarla yeterince karşılayamayan kişilerin doktor önerisi ile günde 500-1.000 mg destek almaları krampların azaltılmasında yardımcı olabilir.
D vitamini: Kalsiyum metabolizmasında önemli rol oynar. Kanda D vitamini eksikliği olanlarda doktor önerisiyle günde 400-800 IU D3 vitamini yararlı olabilir.
E vitamini: Özellikle böbrek yetmezliği ve hemodiyalize giren hastalarda görülen kas kramplarında günde 400 IU E vitamini desteği yararlı olmaktadır. Benzer şekilde, siroz hastalarında görülen kramlarda da E vitamini desteği, yakınmaları azaltmada yardımcı olmaktadır.
B vitaminleri: Hamilelerde görülen kas kramplarında günde 100 mg tiamin ve 40 mg pridoksin desteği ile yakınmalarda azalma sağlanmaktadır. Doktor önerisine göre alınmalıdır.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Kedi otu: Sakinleştirici ve adale gevşetici özelliktedir. 1 tatlı kaşığı kedi otu kökü, 1 çay bardağı kaynamış su içinde 10 dakika ağzı kapalı olarak demlenir ve süzülür. Günde birkaç kez aç karnına içilir.
Biberiye: Adale ağrıları ve romatizmal ağrılarda ağrı kesici özelliktedir. Haricen kan dolaşımını da hızlandırabilir. 1 tatlı kaşığı parçalanmış yaprak 200 ml kaynamış su içine eklenir ve ağzı kapalı olarak 15 dakika demlenip süzülür. Yemek aralarında günde 3-4 kez 1 çay fincanı içilir.
Okaliptüs, selvi ve ıtır uçucu yağı: Zorlanmış, gerilmiş kas veya romatizmal ağrılarda badem, fındık veya susam yağı içine birkaç damla okaliptüs veya selvi uçucu yağı eklenir. Hazırlanan yağ ile masaj yapılır.
Kapsasisin: Alman Komisyon E tarafından, çocuklar ve yetişkinlerde omuz, bacak, kol ve bel bölgesinde olan ağrılı kas spazmlarında etkisi onaylanmıştır. Ağrıyı azaltmaya destek olabilir. Ağrı olan bölgelere kapsaisin içeren krem veya jeller ya da yakı formundaki ürünlerin kullanılması önerilir. 10 gram kırmızıbiber tozu 60 ml %50’lik etanol ile karıştırılır, ağrılı olan bölgeye tatbik edilir.
Lavanta, biberiye, ardıç, papatya ve sandal ağacı uçucu yağları ile masaj ve aromatik banyo yapılması önerilir.
AROMATERAPİ UYGULAMALARI VE HARİCEN UYGULAMALAR
1 ml biberiye uçucu yağı 25 ml badem yağı ile seyreltilir. Ağrı ve kramp olan yere masaj yoluyla oyularak uygulanır.
5 damla selvi uçucu yağı ve 10 damla ıtır uçucu yağı 25 ml badem yağının içine eklenir. Topuktan yukarı, bacaklara doğru oyularak masaj yapılır.
5 ml organik soya yağının (üzüm çekirdeği veya susam yağı da olabilir) içine 2 damla ıtır uçucu yağ karıştırılır ve oyularak masaj yapılması önerilir.
100 gram biberiye yaprağı 20-25 litre banyo suyuna ilave edilir. Küvette kalma süresi 10-15 dakikadır.
2 yemek kaşığı balmumu, 2 yemek kaşığı zeytinyağı ve 2 yemek kaşığı reçinesi çok hafif ateşte eritilir. içine 1 tatlı kaşığı biberiye tentürü eklenir ve hazırlanan pomat ağrı ve kramplarda kullanılır.
Yazar: Fatih Bolelli